ลองอ่าน 485 พระป่าสยาม และธรรมยุติกนิกาย

เส้นทางพระป่าสยามตลอดสาย ยาวนานและยาวไกล บางยุคสมัยเป็นเพียงเรื่องเล่ามุขปาฐะ ความทรงจำ บันทึกส่วนตัว รวมถึงการเก็บหลักหลักฐานข้อมูลอย่างเป็นวิชาการ บันทึกร่องรอยความเป็นมาของพระป่าสยามที่สารคดีได้อาศัยรวบรวมประมวลความ และตามรอยเส้นทางแห่งการบำเพ็ญสมณธรรมสู่ความพ้นทุกข์ของบูรพาจารย์และพระป่ากัมมัฏฐานร่วมสมัย ไว้เป็นแหล่งความรู้เชิงปริยัติ บันดาลใจสู่การปฏิบัติ เพื่อผลปฏิเวธในท้ายที่สุด

ลองอ่าน 484 50 ปี 50 สิ่งและคำ ความสัมพันธ์ไทย-จีน

ปี 2568 วาระครบ 50 ปี ความสัมพันธ์ไทย-จีนอย่างเป็นทางการ สารคดี ฉบับนี้นำเสนอ 50 สิ่งและคำ ซึ่งมาจากภาษาจีนหรือยืมจากภาษาจีนมาใช้ในภาษาไทยที่ปรากฏในประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม อาหาร ประเพณี ความเชื่อ ฯลฯ ที่ยังคงสืบสานและดำรงอยู่ในสังคม พร้อมพาผู้อ่านไปตามหา “รากเหง้า” ที่ซัวเถา ตามไปดูเบื้องหลังปฏิทินจีนเพื่อหัดอ่าน “ชีวิต” แล้วมองผ่านพิธีกรรมแห่งความกตัญญูต่อวิญญาณที่ “เวียนว่าย” และความ “ผันแปร” ของลูกหลานจีนในศตวรรษที่ 21 อ่านฉบับนี้เป็นมงคล มีโชคชัยสุขสวัสดิ์

ลองอ่าน 483 รอยดำรง ตามเสด็จเยือนอีสาน

การเสด็จเยือนอีสานของสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพเมื่อปี ๒๔๔๙ เป็นการเสด็จตรวจราชการตามหน้าที่เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย  ห้วงเวลานั้นเป็นยุคล่าอาณานิคมของบรรดามหาอำนาจตะวันตกและการสร้างรัฐสมบูรณาญาสิทธิราชย์ยุคเริ่มต้นของสยามด้วย การติดตามแกะรอยทางเสด็จจึงเป็นเรื่องน่าสนุกเมื่อได้เห็นภาพเปรียบ พลวัตของสังคมตามยุคสมัย การเปลี่ยนผ่านของบ้านเมืองและผู้คน ซึ่งเล่าความตามจริงให้คนรุ่นหลังได้รู้เห็นและเป็นแหล่งอ้างอิงเมื่อกล่าวถึงอีสานกาลก่อน

ลองอ่าน 482 พฤกษศิลป์ พฤกษศิลปิน

พฤกษศิลป์หรือภาพวาดพฤกษศาสตร์ (botanical art) เป็นงานศิลปะที่เน้นการวาดภาพพืชด้วยความแม่นยำทางวิทยาศาสตร์ เพื่อการศึกษาวิจัยและการอนุรักษ์พันธุ์พืช มีพัฒนาการมาหลายศตวรรษ พฤษภาคม 2568 ไทยร่วมจัดนิทรรศการภาพวาดพฤกษศาสตร์นานาชาติ Botanical Art Worldwide 2025 พร้อมกับ 30 กว่าประเทศทั่วโลก มีผลงานของพฤกษศิลปินไทย 57 คนจัดแสดงเป็นโอกาสดีที่เราจะมาทำความเข้าใจกับความหมายและบทบาทของพฤกษศิลป์ ผ่านการทำงานของหลากหลายพฤกษศิลปินเพื่อรังสรรค์ผลงานอันเป็นจุดบรรจบงดงามของทั้งศาสตร์และศิลป์

ลองอ่าน 481 Vinyl Revival แผ่นเสียง สำเนียงที่หวนคืน

หากนับตั้งแต่การสาธิตสิ่งประดิษฐ์ gramophone ของ เอมิล เบอร์ลิเนอร์ เมื่อ ค.ศ. 1888 เครื่องเล่นแผ่นเสียงก็มีอายุมานาน 137 ปีแล้ว สารคดี ฉบับนี้จะพาไปสำรวจประวัติความเป็นมาตั้งแต่ยุคแรกเริ่ม จนถึงวันที่แผ่นเสียงได้รับความสนใจในหมู่นักฟังเพลงอีกครั้ง ทั้งแผ่นเสียงสำคัญที่ชื่นชอบ รวมถึงศิลปินเพลง และผู้ดำเนินธุรกิจแผ่นเสียงในยุคนี้ ที่ทำให้มันยังคงคุณค่า มีเสน่ห์ แก่นักสะสมรุ่นเก่าและนักฟังเพลงรุ่นใหม่ไม่เสื่อมคลาย

ลองอ่าน 480 วัฒนธรรม "เส้น"

สารคดี ฉบับนี้นำเสนอเรื่องราวว่าด้วย “วัฒนธรรมเส้น” หรืออาหารเส้นแป้งของคนไทย เริ่มตั้งแต่เรื่องราวจากอดีตและคำถามว่าด้วยประวัติศาสตร์ขนมจีนทั่วเมืองไทย แล้วเข้าสู่ยุคปัจจุบันด้วยการพาผู้อ่านไปทำความรู้จักกับเหล่า “ยอดฝีมือ” รวมถึงการเยี่ยมเยือนโรงงานบะหมี่กึ่งสำเร็จรูปรายใหญ่ของประเทศ ความหลากหลายของ “วัฒนธรรมเส้น” ทั่วเมืองไทยจึงเป็นเรื่องน่าตื่นตาตื่นใจ น่าศึกษาเรียนรู้ และน่าลิ้มลองไปพร้อมกัน

ลองอ่าน 479 ปลาไทย ใกล้สูญพันธุ์-สูญพันธุ์แล้ว

เมื่อไม่นานมานี้กรมประมงได้เปิดเผยรายชื่อปลาน้ำจืดของไทยที่หายากและใกล้สูญพันธ์ุ องค์การระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (IUCN) ประเมินสถานภาพความเสี่ยงต่อการสูญพันธ์ุของสิ่งมีชีวิตทั่วโลก พบว่ามีปลาไทยทั้งหมดห้าชนิด เป็นปลาทะเลสี่ชนิด อยู่ในสถานภาพสูญพันธ์ุจากภูมิภาค และที่สูญพันธ์ุแล้วอย่างสิ้นเชิง สาเหตุสำคัญมาจากปัญหาความเสื่อมโทรมของแหล่งน้ำ การคุกคามที่อยู่อาศัย การสูญเสียความหลากหลายทางพันธุกรรม ไปจนถึงการรุกรานของชนิดปลาต่างถิ่น หรือเอเลียนสปีชีส์

ลองอ่าน 478 มกราคม 68 “สงครามลับ" ในลาว

ผ่านมาเกินครึ่งศตวรรษ “สงครามลับ” หรือกรณีทหารไทยไปรบในลาว เป็นเรื่องแปลกและแทบจะไม่เคยได้ยิน ทั้งกับคนที่เกิดร่วมสมัยนั้นและคนสมัยหลัง ยิ่งกับคนรุ่นใหม่ หากมีผู้เฒ่าผู้แก่สักคนหนึ่งออกมาเล่าตามสื่อออนไลน์ว่าเคยไปรบในลาว ประเทศเพื่อนบ้านที่คนไทยคุ้นเคย ก็อาจจะไม่เชื่อง่ายๆ สารคดี ออกเดินทางข้ามแม่น้ำโขงเข้าไปยังอดีตสมรภูมิลับ นำข้อมูลบางอย่างที่ถูก “ลดชั้นความลับ” มานำเสนอผู้อ่านเท่าที่เราจะทำได้ อาจช่วยให้เรา “เข้าใจอดีต” และอยู่กับ “ปัจจุบัน” ได้อย่างเท่าทันมากขึ้น

ลองอ่าน 477 อยู่ดี ตายดี The Stories of Life and Death ธันวาคม 67

ค่ายสารคดีเดินทางมาถึงปีที่ 19 กับการสร้างคนบันทึกสังคม เยาวชนคนรุ่นใหม่ที่มีความฝันอยากเป็นนักเขียน ช่างภาพ และวิดีโอครีเอเตอร์ โดยมีธีมงานประจำค่ายปีนี้คือ “อยู่ดี ตายดี” เมื่อคนหนุ่มสาวเยาวชนมาร่วมค่าย ร่วมเรียนรู้ ทำความเข้าใจเรื่องการอยู่ดีตายดีแล้วเป็นผู้สื่อสารเรื่องนี้ออกสู่สังคม จึงเต็มไปด้วยแง่มุมที่หลากหลาย ปะติดปะต่อกันเป็นธีมเรื่องเล่าที่หวังว่าผู้อ่านจะได้สัมผัสคุณค่าและความหมายของการ “อยู่ดี ตายดี” เพื่อพิจารณาสมาทานกันตามจริตอัธยาศัยของแต่ละปัจเจก

ลองอ่าน 476 พฤศจิกายน 67 สายน้ำที่ถูกสาป

ทั่วทุกภาคของประเทศไทยเต็มไปด้วยแหล่งน้ำที่เอื้อต่อการดำรงชีวิต   หลายปีที่ผ่านมาแม่น้ำ ลำธาร คูคลอง เสื่อมโทรมลง  ความเปลี่ยนแปลงของแม่น้ำไม่ได้เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ แต่เป็นผลจากการกระทำของมนุษย์ ปฏิเสธไม่ได้ว่าแม่น้ำกำลังถูกทำลาย และชะตากรรมของแม่น้ำก็คือชะตากรรมของมนุษย์ ขณะที่มนุษย์มองเห็นแต่มวลน้ำในแม่น้ำ ใครกันจะเรียกร้องสิทธิให้กับแม่น้ำในฐานะระบบนิเวศที่มีชีวิต 

ลองอ่าน 475 ตุลาคม 67 ชาติพันธุ์อีสาน หลากกลุ่มชนบนที่ราบสูง

ตามความจริงพื้นที่อีสานเป็นถิ่นฐานของคนนับสิบชาติพันธุ์ด้วยรูปพรรณ ผิว ผม เสื้อผ้า อาหาร ประเพณี และวิถีชีวิตใกล้เคียงกัน ทำให้ยากจะแยกแยะได้จากเกณฑ์ทางกายภาพและโดยการนิยามความหมายของ “ชาติพันธุ์” การบ่งชี้ชาติพันธุ์จึงยากที่จะดูจากเพียงรูปกายภายนอกและเครื่องนุ่งห่มที่ได้รับการยอมรับในวงกว้างมากกว่าคือแบ่งด้วยเกณฑ์ทางภาษา ซึ่งสารคดีฉบับ “ชาติพันธุ์อีสาน หลากกลุ่มชนบนที่ราบสูง” ได้เลือกกลุ่มชนเจ็ดกลุ่มที่มีอัตลักษณ์ของตนชัดเจนมานำเสนอเพื่อรู้จัก “อีสาน” ในมิติ “ชาติพันธุ์”

ลองอ่าน 474 กันยายน 67 แกะรอยแผนที่ จากคนทำถึงคนกาง

สมัยนี้แล้วใครยังมานั่งกางแผนที่กระดาษ? เมื่อลองสำรวจคนรอบข้างกลับพบว่ายังมีจำนวนไม่น้อยในหลากหลายอาชีพเลือกกางแผนที่เป็นประจำ เหตุผลพวกเขาสอดคล้องไปทางเดียวคือ "สิ่งที่ต้องการ" ไม่มีในแผนที่ดิจิทัล ศาสตร์แห่งแผนที่มีความเป็นมายาวนานหลายพันปี และมีผู้คนมากมายที่ทุ่มเทชีวิตให้ เบื้องหลังการสร้างแผนที่นั้นต้องอาศัยทั้งศิลปะ คณิตศาสตร์ วิทยาศาสตร์ ภูมิศาสตร์และการเมือง ชวนมาแกะรอยสิ่งเล็กๆ น้อยๆ ที่ปรากฏบนแผนที่ เพื่อเข้าใจประวัติศาสตร์ของการสร้างแผนที่และการใช้งานแผนที่