เป็นที่รู้กันอยู่ว่าการต่อต้านเหมืองหินมักเสี่ยงต้องเดิมพันด้วยชีวิต

นับตั้งแต่ครูประเวียน บุญหนัก วีรบุรุษวังสะพุง เมืองเลย ผู้ต่อต้านเหมืองหินผาน้อยถูกลอบยิงอย่างอุกอาจ เมื่อ ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๓๘

พิทักษ์ โตนวุธ วีรบุรุษเนินมะปราง ต่อต้านโรงโม่หินที่บ้านชมพู จังหวัดพิษณุโลก ถูกสังหารเมื่อ ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๔๔

“เพราะการทำเหมืองหินมักเป็นกลุ่มทุนท้องถิ่น จึงเสี่ยงความรุนแรงมากกว่ากรณีอื่น ๆ” ตามความเห็นของ จุฑามาส ศรีหัตถผดุงกิจ เจ้าหน้าที่โครงการขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะด้านทรัพยากรแร่ (PPM) ที่ทำงานคลุกคลีอยู่กับหลายพื้นที่เหมืองในอีสาน

แต่ชาวดงมะไฟก็พร้อมจะลุกขึ้นคัดค้านทันทีที่รู้ว่ามีบริษัทขอประทานบัตรเหมืองหินจะเข้ามาระเบิดภูเขาในชุมชนเมื่อปี ๒๕๓๖

แล้ว บุญรอด ด้วงโคตะ กับ สนั่น สุขวรรณ ก็เป็นสองรายแรกที่สังเวยชีวิตให้กับการต่อต้านเหมืองหิน ด้วยคมกระสุนของมือลึกลับเมื่อปี ๒๕๓๘ ขณะระดมรายชื่อชาวบ้านร่วมคัดค้านการเปิดเหมืองในตำบลดงมะไฟ

แต่การต่อต้านก็ยังดำเนินต่อไป

การทำเหมืองหินต้องระเบิดภูเขาเอาหินออกไปใช้ในอุตสาหกรรมก่อสร้าง ซึ่งคนท้องถิ่นมองว่าเกิดผลกระทบมาก ทั้งต่อชุมชนและป่าเขาที่ชาวบ้านอาศัยหาอยู่หากิน

“ไร่นาอยู่รอบ ๆ ภู ถ้ามีเหมืองเขาก็กังวล กับอีกกลุ่มใช้ประโยชน์จากเก็บของป่า ก็สู้เพื่อรักษาพื้นที่เอาไว้ รวมทั้งเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจ เพราะตรงนั้นมีวัดอยู่ด้วย” ตามคำเล่าของ พนมวรรณ นามตาแสง เจ้าหน้าที่โครงการขับเคลื่อนนโยบายสาธารณะด้านทรัพยากรแร่ (PPM) อีกคนที่ทำงานอยู่ในชุมชน

การต่อต้านระลอกแรกปกป้องภูเขาไว้ได้ เพราะมีวัดป่าภูผายาตั้งอยู่ด้วย และถ้ำบนหน้าผามีภาพเขียนสีโบราณคล้ายกับที่ผาแต้ม จังหวัดอุบลราชธานี อายุราว ๒,๐๐๐-๓,๐๐๐ ปี ยุคใกล้เคียงกับภาพเขียนสีที่อุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท จังหวัดอุดรธานี

แต่ชุมชนหาได้พ้นภัย เมื่อบริษัททำเหมืองเปลี่ยนเป้าหมายไปขอประทานบัตรที่ผาฮวก ที่อยู่ใกล้กันราวครึ่งกิโลเมตร