“นี่คือปลาที่เราตามหาและจะอนุรักษ์ เพราะมันอยู่แถวนี้แห่งเดียวในโลกเท่านั้น แค่สองจังหวัด” ดร. ชวลิต วิทยานนท์ นักวิชาการอิสระด้านความหลากหลายทางชีวภาพบอก หลังออกตามหาปลาซิวสมพงษ์และปลาท้องถิ่นชนิดอื่น ๆ กับคณะนักวิจัยมาตั้งแต่รุ่งเช้า พบปลาซิวสมพงษ์บริเวณปากท่อส่งน้ำเข้านาข้าวในทุ่งใหญ่ปากพลี

ปลาซิวสมพงษ์ (Trigonostigma somphongsi) เป็นปลาตัวเล็กจิ๋ว ขนาดใหญ่สุดไม่เกินปลายนิ้วก้อย จัดอยู่ในวงศ์ปลาซิว (Danionidae) อันดับปลาตะเพียน (Cypriniformes) ถือเป็นชนิดพันธุ์เฉพาะถิ่นของไทย พบในลุ่มน้ำบางปะกง ตอนกลางที่จังหวัดนครนายกและจังหวัดปราจีนบุรี ลักษณะโดดเด่นคือมีแถบดำพาดขวางจากคอดหางถึงกลางลำตัวแถบสีจะสดใสขึ้นเมื่อถึงฤดูผสมพันธุ์ 

แม้เป็นปลาพื้นบ้านไทย แต่รายงานการค้นพบเกิดขึ้น ครั้งแรกในทวีปยุโรปเมื่อช่วงเดือนธันวาคม ๒๕๐๐ หลังจากมีตัวอย่างปลาสองตัวถูกส่งมาที่อะควาเรียม Westhandel เมืองอัมสเตอร์ดัม ประเทศเนเธอร์แลนด์ ในฐานะปลาสวยงามนำเข้าจากประเทศไทย

สาเหตุที่ทำให้ปลาตัวเล็ก ๆ จากแดนไกลได้รับการตั้งชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Trigonostigma somphongsi ก็เพื่อเป็นเกียรติแก่ สมพงษ์ เล็กอารีย์ ผู้ประกอบการส่งออกปลาพื้นบ้านไทยสวยงามและเจ้าของพิพิธภัณฑ์สัตว์น้ำ “สมพงษ์อาควาเรี่ยม” ยุคหลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ ซึ่งส่งออกปลาซิวชนิดนี้ไปอะควาเรียม Westhandel

ปัจจุบันองค์การระหว่างประเทศเพื่อการอนุรักษ์ธรรมชาติ (International Union for Conservation - IUCN) จัดหมวดปลาซิวสมพงษ์ไว้ในสถานภาพ “ใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง (Critically Endangered - CR)” ขณะที่ Zoological Society of London ประเทศอังกฤษ จัดให้เป็น ๑ ใน ๑๐๐ สิ่งมีชีวิตที่ใกล้สูญพันธุ์ที่สุดของโลก  นอกจากปลาซิวสมพงษ์แล้ว ยังมีปลาไทยอีกสองชนิด คือ ปลาฉนากและปลาเทพา