“เราถามหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับงานพิพิธภัณฑ์ อย่างกระทรวงวัฒนธรรม กรมศิลปากร พิพิธภัณฑ์ต่าง ๆ ว่าเขาต้องการคนแบบไหนไปทำงานด้วย หลายที่ตอบตรงกันว่าอยากได้คนที่มีทักษะการวิจัย ตั้งคำถามได้ แล้วก็หาคำตอบเป็น”

ผศ.ดร. พธู คูศรีพิทักษ์ ประธานหลักสูตรศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพิพิธภัณฑศึกษา สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชีย มหาวิทยาลัยมหิดล เล่าถึงการร่างหลักสูตรพิพิธภัณฑศึกษาในระดับปริญญาโทแห่งแรกและแห่งเดียวในประเทศไทย

สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรมเอเชีย มหาวิทยาลัยมหิดล ก่อตั้งเมื่อปี ๒๕๑๗ เพื่อศึกษากลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในประเทศไทย และเปิดการศึกษาด้านพิพิธภัณฑ์เป็นสาขาย่อยในสาขาวิชาวัฒนธรรมศึกษามาตั้งแต่ปี ๒๕๓๔ ก่อนจะขยับขยายแยกเป็นสาขาวิชาพิพิธภัณฑศึกษาเมื่อปี ๒๕๖๖

“ตลอด ๓๐ ปีที่ผ่านมา หลายคนอาจจะไม่ค่อยรู้ว่าในไทยก็มีสอนวิชาพิพิธภัณฑ์ คนที่มาเรียนส่วนมากก็ออกไปก่อร่างสร้างพิพิธภัณฑ์ทั่วประเทศ หรือคนที่ไม่ได้อยากได้ใบปริญญา แต่อยากได้ความรู้ไปทำพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นก็มี สมัยก่อนมีพระมานั่งเรียนด้วยเยอะเลยนะ คิดว่าเราก็สร้างคนในวงการพิพิธภัณฑ์ไทยไว้ไม่น้อยเหมือนกัน”

พธูเล่าว่าพิพิธภัณฑศึกษาเป็นวิชาที่ได้รับเสียงตอบรับที่ดีจากผู้เรียนมาโดยตลอด เมื่อเปิดคอร์สสำหรับบุคคลภายนอกตั้งแต่ปี ๒๕๕๗-๒๕๖๕* ก็มีทั้งคนจากบริษัทรับออกแบบนิทรรศการและคนทำงานพิพิธภัณฑ์ทั่วประเทศตั้งใจเดินทางมาเรียนด้วย หลาย ๆ ฝ่ายอยากให้เปิดหลักสูตรพิพิธภัณฑศึกษามานานแล้ว แต่ยังติดปัญหาจำนวนอาจารย์สำหรับแยกไปตั้งหลักสูตรใหม่ไม่เพียงพอ จึงต้องเลื่อนแผนเรื่อยมา กว่าจะร่างหลักสูตรอย่างจริงจังก็เมื่อประมาณ ๔-๕ ปีก่อนนี่เอง

“คำว่าทักษะการวิจัยที่เราพยายามสร้างให้นักศึกษา ไม่ได้หมายถึงการที่คุณต้องมานั่งเขียนเอกสารวิชาการอย่างเดียว แต่คือการฝึกให้ค้นคว้าเพิ่มเติมเพื่อแก้ไขปัญหาใหม่ ๆ ในหน้างานของตัวเองได้ มีกระบวนการทำงานอย่างเป็นระบบ ตั้งคำถามได้ เก็บข้อมูลอย่างมีทฤษฎีและหลักการได้ ตอบคำถามอย่างเป็นระบบและมีหลักฐานรองรับ การสอนการคิดเชิงวิพากษ์และความคิดสร้างสรรค์ก็สอดแทรกอยู่ในทุก ๆ วิชา”