พระป่าในมโนนึกของสาธุชนทั่วไป มักเกี่ยวโยงอยู่กับความเคร่ง ขลัง น่าเลื่อมใส รวมถึงนัยของความคาดหวัง ศรัทธา และพึ่งพามรรคผลในทางธรรม

ส่วนคนที่ยังไม่แจ่มชัดก็มักถามไถ่กันไปมาว่า พระป่าคือใคร อย่างไรคือพระป่า

พระป่าเกี่ยวพันอยู่กับวัดป่า วิปัสสนา กัมมัฏฐาน ธุดงค์ ธรรมยุต อรัญวาสี

ทั้งกล่าวกันอย่างถึงที่สุดว่า พระป่าคือพระยุคแรกสุดนับแต่มีพระสงฆ์กำเนิดขึ้นในพระพุทธศาสนา พระสงฆ์สมัยพุทธกาลนับเป็นพระป่าทั้งสิ้น เป็นผู้ละจากบ้านหักคานเรือน แสวงความวิเวกอยู่ในเถื่อนถ้ำลำเนาไพร

ทางดำเนินของพุทธสาวกยุคต้นล้วนอยู่บนเส้นทางกลางไพรตามพุทธโอวาทว่า “ภิกษุทั้งหลาย นั่นโคนไม้ นั่นเรือนว่าง เธอทั้งหลายจงเพ่งพินิจ อย่าประมาท อย่าได้เป็นผู้มีความเดือดร้อนในภายหลัง นี้เป็นคำพร่ำสอนของเราแก่เธอทั้งหลาย”

กระทั่งเสนาสนะอารามเมื่อครั้งพุทธกาลก็ล้วนเป็นวัดป่าที่ตั้งอยู่ห่างออกจากบ้านเมืองชุมชน

ครั้นล่วงกาลผ่านยุคสมัย มีวัดตั้งขึ้นในละแวก “บ้าน” ด้วย จึงเกิดคำว่าคามวาสีคู่กับอรัญวาสี ที่กลายเป็นสายสงฆ์ในสองลักษณะสืบต่อมา

ประติมากรรมเหนือสันหลังคาหอฉัน วัดเลียบ อุบลราชธานี  วัดแห่งแรกที่พระอาจารย์เสาร์ เป็นเจ้าอาวาสเมื่อปี ๒๔๓๕

พระอรัญวาสีที่พำนักอยู่ในเสนาสนะป่า วัดป่า หรืออรัญญิกาวาส สมาทานการปฏิบัติสมาธิกัมมัฏฐาน หรือการภาวนา ซึ่งเป็นคำสอนภาคปฏิบัติในพุทธศาสนา เพื่อตัดกิเลสดับทุกข์ ตามลักษณะของภิกษุในพุทธศาสนามาแต่ดั้งเดิมเรียกฝ่ายวิปัสสนาธุระ หรือต่อมามักเรียกว่าพระป่า หรือพระกัมมัฏฐาน

พระคามวาสีพำนักอยู่ในวัดละแวกบ้าน สมาทาน การเล่าเรียนพระคัมภีร์ เพื่อให้การอบรมสั่งสอนธรรมแก่สาธุชนเรียกว่าฝ่ายคันถธุระ หรือพระบ้าน

นับแต่พุทธศาสนาแผ่เข้ามาในสยาม การปกครองคณะสงฆ์ก็แยกเป็นสองสาย คณะคามวาสีและคณะอรัญวาสีมาตั้งแต่ต้น มีพระสังฆราชองค์เดียว มีสังฆนายกสองฝ่าย ในสมัยกรุงศรีอยุธยาเรียกฝ่ายซ้าย-ฝ่ายขวา ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ ๑ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์เปลี่ยนเป็นคณะเหนือ คณะใต้