“คนมักจะมองพุทธศาสนาหรือติดภาพของเถรวาทจนเข้าใจว่าเถรวาทเป็นทั้งหมดของพุทธศาสนา แต่ไม่ใช่เลย พุทธศาสนามีความรุ่มรวย ความหลากหลายมากนอกจากเถรวาทแล้วยังมีมหายาน วัชรยาน ซึ่งต่างก็ช่วยเติม เพิ่ม เสริม และต่อยอดกันและกัน” 

พระอาจารย์ไพศาล วิสาโล พระนักวิชาการและนักบรรยายธรรมสายเถรวาทที่มีชื่อเสียงและเป็นที่เคารพมานานในสังคมไทยกำลังแสดงธรรมในงานทอดผ้าป่าสามัคคีเพื่อระดมทุนโครงการก่อตั้งสถาบันภาวนาแห่งหนึ่ง

เช้าวันอาทิตย์นี้ค่อนข้างแปลกไป เพราะฉันกำลังไปงานทอดผ้าป่า “คนเดียว”

แม้จะเติบโตมาในครอบครัวที่นับถือพุทธศาสนาเข้มข้น แต่ความศรัทธาของฉันนั้นโยกเยกยิ่งกว่าเก้าอี้ ม้านั่งเด็ก ศรัทธาบ้าง หลุดขอบบ้าง ตามประสาคนช่างตั้งคำถาม

เมื่อเดินเข้ามาในโถงล็อบบี้อาคารรีเจ้นท์เฮ้าส์ บนถนนราชดำริ ได้ยินเสียงสวดมนต์เป็นภาษาไม่คุ้นหูอยู่ไกล ๆ ยามรักษาความปลอดภัยชี้เป็นนัยให้รู้ว่างานทอดผ้าป่าอยู่ด้านใน ฉันตื่นตาตื่นใจกว่าที่คิดไว้ เสน่ห์และความน่าสนใจอยู่ที่ความคอนทราสต์ของทุกองค์ประกอบในพื้นที่แห่งนี้

งานทอดผ้าป่าตามวิถีของเถรวาทจัดในป่าคอนกรีตของเมืองกรุง มีพระสงฆ์เพียงพระอาจารย์ไพศาลสวมจีวรสีพระราชนิยมสีกึ่งเหลืองส้มกึ่งสีแก่นขนุน ท่านเป็นเสมือนภาพแทนของ “เถรวาทไทย” แต่งานนี้กลับเป็นการระดมทุนสนับสนุนโครงการสร้างศูนย์ภาวนาแบบ “วัชรยานทิเบต” ใจกลางเมือง

เบาะนั่งวางบนพื้นประมาณ ๓๐ ที่นั่งจัดวางเป็นตัวยู มุมซ้ายสุดของห้องมีโต๊ะหมู่บูชา หมู่ ๕ เคลือบสีทอง แม้จะเป็นรูปแบบมาตรฐานที่คุ้นเคยในหลายบ้านชาวไทยพุทธ แต่พระพุทธรูปกลับมีลักษณะไม่คุ้นตา แม้ไม่มีพื้นฐานความรู้อย่างลึกซึ้งในพระพุทธศาสนาก็รู้ได้ว่าไม่ใช่แบบเถรวาท

ความคอนทราสต์เหล่านี้ไม่ใช่เรื่องบังเอิญ แต่กำลังส่งสารท้าทายให้คนที่มาเข้าร่วมหน้าใหม่กล้าพังทลายกรอบของนิกายหรือรูปแบบที่ถูกกำหนดไว้ในศาสนาพุทธดังที่เคยได้รับการสอนสั่งมา

“ถ้าติดกับพิธีกรรมหรือรูปแบบจะยอมรับนิกายอื่นได้ยาก ซึ่งจะทำให้ขาดโอกาสในการเติมภูมิปัญญาหรือวิถีปฏิบัติที่จะเกื้อกูลให้มีชีวิตที่สงบเย็นและออกจากทุกข์ได้เร็วขึ้น” พระอาจารย์ไพศาลเทศนาธรรมที่สำคัญยิ่ง