Image

Image

ย้อ
ข่า/กลาง 

ชาติพันธุ์อีสาน
หลากกลุ่มชนบนที่ราบสูง

เรื่อง : วีระศักร จันทร์ส่งแสง
ภาพ : วิจิตต์ แซ่เฮ้ง, ประเวช ตันตราภิรมย์

บ้านข่า เป็นหมู่บ้านใหญ่ในอำเภอศรีสงคราม จังหวัดนครพนม ชื่อบ้านพ้องกับชื่อเรียกขานชนกลุ่มหนึ่ง

แต่หมู่บ้านนี้เป็นชุมชนคนชาติพันธุ์ย้อ ไม่มีข่าในหมู่บ้าน

“บ้านข่าเดิมทีข่าขอมอาจตั้งถิ่นฐานมาก่อน คนเฒ่าเล่าเขาหนีไปเหลือเศษอิฐปูน คนย้อบอกเป็นบ้านข่ามาก่อน ตั้งชื่อบ้านตามผู้อยู่มาก่อน”

ตามคำเล่าของ ชิน ทีสุกะ ย้อบ้านข่า ผู้เฒ่าเกิดที่หมู่บ้านนี้เมื่อปี ๒๔๘๒

“ตอนผมเกิดมีบ้านราว ๑๐๐ กว่าครัวเรือน บ้านยกพื้นสูงพ้นหลังวัวควาย เลี้ยงสัตว์อยู่ใต้ถุนบ้าน ตอนนี้บ้านข่ามีห้าหมู่บ้าน เกือบ ๒,๐๐๐ หลังคาเรือน ถ้าทั้งตำบลบ้านข่า ๑๔ หมู่บ้าน ในหมู่บ้านแออัดขยายออกไปอยู่ในทุ่งนาด้วยไปทำโคกหนองนา  เทศบาลทำไฟฟ้าน้ำประปาไปถึง” 

บ้านข่าเป็นถิ่นคนข่ามาก่อน แล้วคนย้อมาจากไหน

ผู้เฒ่าชินเล่าความเป็นมาของหมู่บ้าน

ย้อถือเป็นชนส่วนน้อยของอีสานที่มีคนชาติพันธุ์ลาวเป็นกลุ่มหลัก  และส่วนใหญ่ย้อก็ปรับตัวกลมกลืนเข้ากับคนลาว ทั้งการแต่งกาย ภาษา อาหาร โดยเฉพาะอาหารหลักประจำวันอย่าง ข้าวเหนียวส้มตำ แต่คงมีน้อยคนที่รู้ว่าครกดินเผาที่ใช้ตำบักหุ่งกันอยู่นั้น ส่วนหนึ่งมาจากฝีมือของคนย้อ

Image