ต้นสักทองขนาดเกินโอบยืนต้นกระจายอยู่ทั่วป่าบริเวณที่คนท้องถิ่นเรียกว่าป่าสักทอง หรือดงสักงาม ซึ่งมีต้นสักใหญ่ให้เห็นตลอดแนวฝั่งแม่น้ำยมในช่วง ๑๒ กิโลเมตรเหนือขึ้นไปจากที่ทำการอุทยานแห่งชาติแม่ยม และที่อยู่ลึกเข้าไปในหุบเขา โดยเฉพาะตามเส้นทางระหว่างบ้านดอนชัยสักทอง-บ้านพร้าว ที่มีอยู่หนาแน่น อวดลำต้นทรงกระบอก เปลือกมีรอยแตกตื้นเป็นร่องตามแนวยาว เรือนยอดทรงกลมหนาทึบด้วยใบเดี่ยวขนาดใหญ่ เรียงตัวตามกิ่งเป็นคู่ ซึ่งจะทิ้งร่วงในฤดูผลัดใบ ตามข้อมูลของอุทยานฯ ระบุว่า “เป็นผืนป่าสักที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทย”
แก่งเสือเต้น
๓๕ ปี ต้านเขื่อนแลกป่า
เรื่อง : วีระศักร จันทร์ส่งแสง
ภาพ : บันสิทธิ์ บุณยะรัตเวช
แทบทุกครั้งที่มีน้ำท่วมแถบภาคกลางตอนบน ก็มักได้ยินข่าวการผลักดันให้สร้างเขื่อนแก่งเสือเต้นตามติดมาด้วยเสมอ
พิพาท เผชิญหน้า วิวาทะกันมากว่า ๓๐ ปี กระทั่งเกิดวาทกรรมปลุกผีแก่งเสือเต้นขึ้นมาทุกคราที่น้ำท่วมลุ่มน้ำยมตอนล่างแถบเมืองแพร่ สุโขทัย พิจิตร
เรื่องราวข่าวคราวเหล่านี้ชุลมุนกันอยู่ในพื้นที่ลุ่มน้ำยม หนึ่งในสี่แควหลัก ก่อนรวมเป็นเจ้าพระยา มหานทีสายหลักของเมืองไทย
นอกจากเฝ้าระวังพื้นที่ เกาะติดความเคลื่อนไหว เมื่อถึงช่วงฝนชนหนาวของทุกปี ชาวบ้านในพื้นที่จึงต้องคอยติดตามสอดส่องสื่อสารกับสังคมถึงความไม่เหมาะสมของเขื่อนกลางผืนป่าแม่น้ำยม
...
“เราต่อสู้ด้วยสันติ ใครมาก็พามาดูยอดป่าสักทอง ทุกคณะ เป็นร้อย ๆ คณะ ให้เขาดูว่าป่ามีจริงไหม”
ณัฐปคัลภ์ ศรีคำภา ประธานคัดค้านการสร้างเขื่อนคนปัจจุบันพูดเป็นประโยคแรก ๆ เมื่อนำคณะผู้ร่วมงาน ๓๕ ปีคัดค้านเขื่อนแก่งเสือเต้น มาชุมนุมกันอยู่บนยอดผาอิงหมอก
จากริมหน้าผาทางฝั่งขวาของแม่น้ำยม มองเห็นแอ่งหุบเบื้องล่างได้กว้างไกล คนในพื้นที่ชี้ให้ดูแนวแม่น้ำยมที่เลาะเลื้อยคดเคี้ยวอยู่กลางร่องหุบจากเหนือลงใต้ อำพรางตัวอยู่ใต้เงาป่าซึ่งไล่หลั่นตามความซับซ้อนของทิวเขา เรียงรายทอดต่อกันไปจดสันเขาสูงไกลลิบทางฝั่งซ้ายของแม่น้ำ ซึ่งตามข้อมูลของอุทยานแห่งชาติแม่ยมบอกว่า ทัศนียภาพผืนป่าสักเฉพาะที่เห็นจากจุดชมวิวผาอิงหมอกนี้มีเนื้อที่ราว ๒ หมื่นไร่
แผนที่แสดงพื้นที่ลุ่มน้ำยมตามแนวเขตเส้นสีแดง จะเห็นที่ตั้งเขื่อนแก่งเสือเต้นอยู่เกือบบนสุดของลุ่มน้ำ พื้นที่รับน้ำไม่ถึง ๑ ใน ๑๐ ของทั้งลุ่มน้ำ จึงไม่น่ามีผลต่อการป้องกันน้ำท่วมพื้นที่ตอนล่าง
ดอกสักสีเหลืองนวลเป็นสีสันโดดเด่นครองพื้นที่ส่วนมากในหุบเขาช่วงปลายปี แม้จะไม่ใช่ไม้พุ่มสูงสุดในป่าแม่ยม ตามข้อมูลจากรายงานการศึกษาของมหาวิทยาลัยมหิดลระบุว่า สักเป็นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ เรือนยอดกลม ความสูงโดยเฉลี่ย ๑๔ เมตร ขณะที่พันธุ์ไม้เรือนยอดที่เป็นเหมือนหลังคาของผืนป่าแม่ยมสูง ๓๐-๔๐ เมตร ซึ่งปกคลุมพื้นที่ร้อยละ ๙๔ สะท้อนถึงความอุดมสมบูรณ์ของผืนป่าบริเวณนี้
จากยอดผาอิงหมอกมองข้ามแนวแม่น้ำยมไปอีกฝั่งจะเห็นชุมชนสะเอียบ อำเภอสอง จังหวัดแพร่ อยู่สุดขอบแอ่งฟากตรงข้าม
“หมู่บ้านของเราอยู่ขอบแนวเขตที่ทำร่วมกับอุทยานฯ ดูสิเราไม่ได้ทำภูเขาหัวโล้นเลย เดี๋ยวจะพาไปดูว่ายอดสักที่เราเห็นอยู่นี้ต้นใหญ่แค่ไหน ป่าผืนนี้ ๑.๔ แสนกว่าไร่ ถ้าสร้างเขื่อนจะถูกน้ำท่วมราว ๔ หมื่นไร่ รวมทั้งพื้นที่เกษตรด้วย” ณัฐปคัลภ์บรรยายภาพหุบเขาเวิ้งว้างตรงหน้า แล้วละสายตามองไปทางท้ายน้ำ