นางสาวศรัญญา เกตจันทร์ อายุ ๒๙ ปี หรือ “ตาว” เกิดและเติบโตในเขตดอนเมือง จากพ่อที่เป็นทหารช่างอากาศคนลพบุรี และแม่สาวโคราชที่รับจ้างเย็บผ้า พ่อตาวอยู่บ้านเช่ามาตลอด กู้หนี้สหกรณ์ส่งเธอเรียน เพิ่งย้ายมาอยู่แฟลตทหารในภายหลัง

ตาวเรียนดีตอนอยู่ชั้นประถมฯ ที่โรงเรียนประชาอุทิศ (จันทาบอนุสรณ์) เมื่อย้ายไปเรียนต่อมัธยมฯ ต้นที่โรงเรียนสีกัน (วัฒนานันท์อุปถัมภ์) และมัธยมฯ ปลายโรงเรียนดอนเมืองทหารอากาศบำรุง การเรียนตกลงเพราะป่วยด้วยโรคต่อมไธรอยด์เป็นพิษ เข้าออกโรงพยาบาลกับโรงเรียนเป็นว่าเล่น ความทุกข์ที่พบเจอตั้งแต่เด็กทำให้ตาวเป็นคนช่างคิด

ตาวมีโอกาสเห็นความรุนแรงในครอบครัวใกล้ๆ บ้านเช่า หัวหน้าครอบครัวใช้สารเสพติด เพื่อนบ้านทะเลาะกันเสียงดัง ลากลูกออกมาตี เห็นเป็นปรกติ จนรู้สึกว่า “ถึงขนาดนี้เลยหรือ”

เมื่อ “สายด่วน ๑๖๖๓ ปรึกษาเอชไอวี/เอดส์และท้องไม่พร้อม” เปิดรับเจ้าหน้าที่ ตาวสมัครโดยไม่ได้คาดหวังนัก ถ้าทำได้ก็จะได้ทำงานที่รัก ได้ทำตามอุดมการณ์ เป็นการพิสูจน์ตัวเอง ไม่ใช่ให้คนอื่นมาตัดสิน

“ลึกๆ ก็กังวลว่าจะทำได้ดีไหม แต่พี่ๆ ให้โอกาสมากๆ ทั้งสอนทั้งฝึกทุกอย่าง ให้คิด ที่สำคัญให้เราเป็นตัวของตัวเอง ไม่มีที่ไหนจะมานั่งแลกเปลี่ยนกับผู้อำนวยการได้ทันที หลังประชุมก็มานั่งคุยกันได้”

“หนูชอบการทำงานแบบนี้” ตาวบอก

สายด่วนปรึกษาเอดส์และท้องไม่พร้อม ๑๖๖๓ และเฟซบุ๊กแฟนเพจ ๑๖๖๓ เป็นหนึ่งในกิจกรรมของมูลนิธิเข้าถึงเอดส์ (Aids Access Foundation) ให้คำปรึกษาเรื่องเอดส์และท้องไม่พร้อมทางโทรศัพท์ ให้บริการเรื่องเอดส์ตั้งแต่ปี ๒๕๓๔ และเพิ่มเรื่องท้องไม่พร้อมตั้งแต่ปี ๒๕๕๖ ต่อเนื่องถึงปัจจุบัน ไม่มีวันหยุด สถิติการรับสายด่วนมีมากกว่า ๑๐๐ รายต่อวัน (๑๒ ชั่วโมง)

สถานการณ์ของเอชไอวีปัจจุบันเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีขึ้น แต่ยังมีผู้เข้าไม่ถึงการรักษาและตกอยู่ในความวิตกกังวลเมื่อไปสัมผัสกลุ่มเสี่ยง รวมทั้งเรื่องท้องไม่พร้อมด้วย ผู้ประสบปัญหามักสับสนและกลัว การหาทางออกไม่ใช่เรื่องง่ายเพราะการตีตรายังมีอยู่ มีการละเมิดสิทธิ์ของผู้หญิงที่อยู่ในภาวะท้องไม่พร้อม เช่นถูกกดดันให้ออกจากโรงเรียนหรือที่ทำงานเพราะตั้งท้อง

อาจต้องชวนสังคมหันกลับมาทำความเข้าใจเหตุผลและความจำเป็น โดยคำนึงถึงความปลอดภัยในสุขภาพและเคารพการตัดสินใจของผู้หญิงบนพื้นฐานที่ว่า ไม่มีผู้หญิงคนไหนตั้งครรภ์เพื่อทำแท้ง

การตั้งครรภ์ไม่พร้อมเป็นปัญหาในเรื่องโครงสร้างเชิงวัฒนธรรม เพราะการตั้งครรภ์ได้ต้องมีผู้ชาย แต่ผู้หญิงกลายเป็นจำเลยว่าเป็นเรื่องพฤติกรรมส่วนตัว ทุกคนล้วนมีบาดแผลจากความผิดพลาดนี้ การให้คำปรึกษาจึงนำไปสู่การเข้าถึงบริการด้านการคุมกำเนิดอย่างมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น กฎหมายไม่ควรตัดสินผู้หญิงที่ท้องไม่พร้อม และเราต้องมีกระบวนการเยียวยาจิตใจ มีพื้นที่ให้เขาได้ฟื้นตัวเองกลับมาใช้ชีวิตต่อ

“อยากให้ทุกคนเปิดใจ ไม่ต้องเข้าใจหรือคิดเหมือนกัน จะเกลียดก็ได้ แค่ไม่ก้าวล่วง ไม่คิดอยากปรับทัศนคติใคร แต่ถ้าวันหนึ่งจะเปลี่ยนใจก็เป็นเรื่องของเขา ไม่ใช่ไม่เห็นด้วยแล้วสั่งห้ามไม่ให้คนอื่นคิดต่าง” คำยืนยันที่หนักแน่นจากเด็กตาวเจนวายคนนี้

นอกจากให้ความช่วยเหลือรายบุคคล สะท้อนปัญหาเชิงโครงสร้างในเรื่องสวัสดิการ ส่งผลให้มูลนิธิแอคเซสผลักดันให้เกิดการกำหนดในเชิงนโยบายเรื่องรัฐสวัสดิการด้วย ตาวในฐานะเจ้าหน้าที่จึงต้องเรียนรู้และเข้าใจบริบทในเชิงโครงสร้างของสังคม ได้ขยายความคิด ทัศนคติ ค่านิยมในตัวตนไปด้วย ทำให้ตาวเริ่มคิดถึงตัวเองกับที่บ้าน

อันที่จริงตาวก็เหมือนเด็กสาวเจนวายทั่วไป ย้อมสีผม นุ่งกางเกงมากกว่ากระโปรง สั่งอาหารออนไลน์ จ่ายเงินด้วยคิวอาร์โค้ด แต่สิ่งที่ต่างคือตาวไม่สูบบุหรี่ ดื่มเหล้าพอประมาณ ไม่นิยมสินค้าแบรนด์เนม รู้จักคุณค่าของเงินมากพอที่จะไม่คล้อยตามแรงกระเพื่อมของสังคมที่แข่งกันอวดสวย โชว์รวยและความเป็นอยู่หรูหราตามโซเชียลฯ อาจเพราะสถานะการเงินที่บ้านตั้งแต่เด็ก รวมถึงได้คลุกคลีกับผู้ประสบความทุกข์ในเรื่องเอชไอวี ท้องไม่พร้อมด้วยที่หล่อหลอมให้เป็นตาวอย่างทุกวันนี้

แม้เงินเดือนไม่มากแต่ก็พอใช้ ช่วยพ่อปิดหนี้สหกรณ์ ซื้อรถเพื่อความสะดวกในการทำงาน และซื้อบ้านเพื่อทดแทนแฟลตที่ต้องคืนห้องเมื่อพ่อเกษียณ เธอจัดการจนครบเมื่อทำงานได้เพียง ๕ ปี นี่อาจเป็นเรื่องปรกติสำหรับคนอื่น “แต่หนูภูมิใจที่ทำได้ขนาดนี้ เพราะที่บ้านมีหนี้สินมาก่อน”

นอกจากความสุขที่มีรายได้จากการทำงาน งานที่ตาวรับผิดชอบยังดีต่อใจด้วย ดูเป็นเรื่องน่ากลัวที่จะเข้าไปยุ่งกับเรื่องน่าอึดอัดใจเกี่ยวกับทัศนคติความเชื่อและศีลธรรมในสังคม แต่เมื่อฝ่าด่านแห่งความกลัวเข้าไปแล้ว จะพบว่าผู้คนที่ประสบปัญหาดังกล่าวต่างต้องการคนเข้าใจ ให้อภัยในความผิดพลาด ช่วยเหลือให้พวกเขากลับมาใช้ชีวิตในสังคมได้อย่างสมภาคภูมิความเป็นมนุษย์พร้อมก้าวเดินใหม่

งานของตาวมีหลายรูปแบบ ล้วนแต่ทำให้ตาวเรียนรู้และเติบโตมากขึ้นเรื่อยๆ แน่นอนว่ามีทั้งส่วนที่ชอบและไม่ชอบ

ทุกครั้งที่เริ่มสับสน ตาวตั้งคำถามกับตัวเองว่ายังอยากทำงานต่อไหม หรืองานนี้ยังมีประโยชน์ มีความสำคัญไหม ก็มักจะมีผู้รับบริการสักราย หรือเรื่องหนึ่งทำให้รู้สึกดีขึ้น ว่าภารกิจที่ได้รับมอบหมายยังสำคัญต่อใครบางคนอยู่

บางคราโทรฯ ไปหาผู้รับบริการรับรู้จากน้ำเสียงว่าเขาเครียดหนัก ทุกข์มาก แสดงถึงภาวะไม่มีทางออก เมื่อประสานงานให้ความช่วยเหลือ พอคลี่คลายปัญหาได้ โทรไปหาเขาอีกครั้ง เสียงเขาดูผ่อนคลาย เปลี่ยนจากครั้งแรกที่คุยกัน รู้สึกดีที่เขาดำเนินชีวิตต่อได้ ไม่ต้องทุกข์เพราะชีวิตผิดแผน

“แค่ร่วมรับรู้ว่าเราช่วยคนอื่นได้ มันก็ฮีลใจเราด้วย” ตาวเล่าความรู้สึกที่ยังประทับใจ

มีบางรายทุกข์ใจมากจนคิดฆ่าตัวตายเพราะหาทางออกไม่ได้ ก็คุยกับเขาว่าจะจัดการตัวเองอย่างไรเพื่อให้ชีวิตไปต่อ เขารู้สึกผิดอยู่แล้ว เมื่อได้รับความช่วยเหลือก็เลยคิดได้ไม่ฆ่าตัวตาย “ขอบคุณนะคะที่ไม่ทิ้งหนู พี่ไม่ใช่คนในครอบครัวยังช่วยหนูขนาดนี้”