วันแรกที่ได้ยินคําว่าสิทธิชุมชน ผมรู้สึกแปลกประหลาดแล้วก็ว้าวมาก  ตอนนั้นเรียนอยู่ปี ๔ นิเทศศาสตร์ จุฬาฯ ภาควิชาวารสารสนเทศ ไปทําวารสารเรื่องโรงไฟฟ้าเทพา แล้วก็ไปที่อีอีซี แต่ละพื้นที่เขาพูดเรื่องสิทธิชุมชน ที่ผ่านมาเราพูดเรื่องสิทธิเสรีภาพของเราคนเดียว เวลาเห็นชาวบ้านรวมตัวกันแล้วบอกว่าเป็นสิทธิของทั้งชุมชน ไม่ใช่แค่คนแต่รวมถึงทรัพยากรธรรมชาติ ปลาในทะเล น้ำ  มีข้อตกลงร่วมกัน สร้างความเหนียวแน่น สร้างความเปลี่ยนแปลงได้เป็นเรื่องใหม่มากสำหรับเรา แล้วก็ตัดสินใจเข้าเป็นอาสาสมัครมูลนิธิพัฒนาภาคเหนือ องค์กรที่ทํางานเรื่องสิทธิชุมชนในบริบทคนบนพื้นที่สูง เป็นจุดเริ่มต้นจนถึงวันนี้

น่าจะเป็นสงขลาฟอรัม ภาคประชาสังคมในพื้นที่จังหวัดสงขลา เมื่อก่อนมีบางกอกฟอรัม สงขลาฟอรัม ปัตตานีฟอรัม ผมโตมาจากแนวคิดภาคประชาสังคมแบบนั้น ซึ่งเป็นภาคประชาสังคมที่ทํางานร่วมกับรัฐ

แต่พอเห็นปัญหาเรื่องชายหาด ตัวปัญหากลับเป็นรัฐที่ออกนโยบาย กำหนดกฎหมายทางเดียวทั้งประเทศ เราไม่อยากให้ประเทศเรามีแต่กำแพงกันคลื่น เชื่อว่านโยบายจัดการชายหาดที่ดีคือเก็บรักษาชายหาดไว้ จะป้องกันแผ่นดินอย่างไร มันคนละเรื่อง

มีหนังสือเล่มหนึ่งเกี่ยวกับงานภาคประชาสังคมที่อ่านแล้วติดใจมากคือ การเมืองเพื่อประชาชน (Politics for People) ของ เดวิด แมทธิวส์ พูดเรื่องความสัมพันธ์ระหว่างประชาชน รัฐ ชุมชน  ถ้าเราจะสร้างภาคประชาสังคมที่เข้มแข็ง แล้วทํางานต่อต้านรัฐด้วย พร้อมเสนอสิ่งที่ดีกว่าด้วยได้ไหม หรือบางครั้งร่วมกับรัฐบ้างก็ได้ เช่น เสนอโฉนดชุมชน วิธีแก้ปัญหาด้วยการรื้อกําแพงกันคลื่น มันจะเป็นไปได้หรือเปล่า

ปัญหาที่ชุมชนกำลังเผชิญคือมีโครงการเหมืองถ่านหินเข้ามาในหมู่บ้าน คนในชุมชนไม่รู้ว่าถ่านหินมีประโยชน์หรือส่งผลกระทบอย่างไร แต่หน่วยงานก็ประกาศจะทำเหมืองถ่านหินพื้นที่ ๒๘๔ ไร่ ๓๔ ตารางวา ให้ชาวบ้านที่อยู่ในรัศมีตามกฎหมายระบุไปรับฟังความคิดเห็น เราเห็นข่าวในสื่อ ตั้งคำถามว่าคืออะไร จนวันหนึ่งมีเครือข่ายยุติเหมืองแร่ถ่านหินซึ่งเป็นองค์กรพัฒนาสังคมเข้ามา คนในพื้นที่ช่วยกันส่งเสียงว่าไม่เห็นด้วย เพราะถ้ามีเหมืองจะส่งผลกระทบต่อชีวิต ทรัพยากรธรรมชาติที่ทํากิน ลําห้วย ทําให้เราลุกขึ้นมาต่อสู้ร่วมกับคนในชุมชนโดยมีองค์กรภาคประชาสังคมสนับสนุน คิดประเด็นเคลื่อนไหว เรียกว่าเป็นงานจัดตั้งก็ได้

ตอนแรก ๆ เขามาเคาะประตูถึงบ้าน ชวนแสดงออกเชิงสัญลักษณ์ ติดตั้งธงตามบ้าน มีงานถอดบทเรียน ไม่รู้เลยว่าสิ่งเหล่านี้เรียกการเคลื่อนไหว เขาถามรู้สึกอย่างไร มีข้อกังวลอะไร ก็ตอบไม่ได้

หลังจากนั้นก็เข้าร่วมกิจกรรม ออกแบบว่าจะทําอย่างไรไม่ให้มีเหมือง ทํางานกันหนักมากเพื่อไม่ให้เกิดเวทีรับฟังขอประทานบัตรทำเหมืองถ่านหิน ต้องทําความเข้าใจแก่คนในหมู่บ้านทางผ่านรถขนถ่านหินให้ไม่เห็นด้วยแล้วมาร่วมกับเรามาก ๆ

รับรู้ว่าบ้านเกิดกำลังจะสร้างท่าเรือน้ำลึก พอเห็นแผนที่ เป็นชายหาดที่เราวิ่งเล่นทุกวัน หลังคาสีแดงคือบ้านเรา หลังท่าเรือเป็นสวนแตงของพ่อ กังวลว่าจะไม่มีพื้นที่เหล่านี้อีก โตขึ้นก็รู้ว่าไม่ได้เพิ่งมีการต่อสู้แค่รุ่นเรา เคยสู้ตั้งแต่สมัยท่อก๊าซไทย-มาเลเซีย รักษาปกป้องกันมาได้ถึงขนาดนี้

เราต้องการให้คนรุ่นหลังหรือรุ่นตัวเองได้หายใจ กินอาหารปลอดภัย ยิ่งมีอะไรกดทับมากยิ่งเหมือนเป็นสิ่งที่ต้องทํา อยู่ในสถานการณ์ที่ชาวบ้านโดนสลายการชุมนุมยิ่งทําให้เห็นว่าคนออกไปแสดงเจตนาเขามีแค่มือเปล่า อยากยืนยันจุดยืนเรื่องสิทธิชุมชนเพื่อปกป้องพื้นที่ทํากิน พื้นที่หายใจ

คนรุ่นใหม่ไม่ได้เป็นแค่มดงาน แต่ทํางานในฐานะนักสร้างสรรค์ขบวนการเคลื่อนไหวที่เข้ากับยุคสมัย เพื่อดึงคนรุ่นใหม่ในภูมิภาคต่าง ๆ ให้สนใจประเด็นที่ภาคประชาสังคมทํา  ข้อ ๒ อีกบทบาทสําคัญคือต้องการสร้างความเปลี่ยนแปลงในองค์กร คล้าย ๆ รีแบรนด์องค์กรให้ตรงกับคุณค่าที่คนรุ่นใหม่ยึดถือ ซึ่งอาจต่างจากที่คนรุ่นก่อนสร้างไว้

จุดแข็งคือเขาเกิดในยุคนี้ เข้าใจความต้องการในเรื่องคุณค่าของคนยุคนี้ อย่างการออกแบบขบวนการ คนรุ่นใหม่ทําได้ดีมากในการสื่อสารกับคนรุ่นเดียวกัน จนสร้างแรงกระเพื่อมได้

ในส่วนข้อจํากัด ความที่เติบโตมาในยุคที่สถานการณ์การเมืองไม่แน่นอน ส่งผลกระทบแก่เราในทุกด้าน โดยเฉพาะเรื่องปากท้อง ถ้าไม่สามารถดูแลปากท้องตัวเองได้ หรือหากองค์กรใดไม่มีที่ทางให้คนรุ่นใหม่เป็นได้มากกว่ามดงาน เขาอาจถอดใจ หลุดออกจากขบวนนี้

บ้านของผมเจอนิคมฯ ชุมชนของผมเจอกำแพงกันคลื่น นี่คือภาวะที่คนรุ่นใหม่ในชนบทหลายคนเจอ ขณะคนเมืองอาจรู้สึกต่อประเด็นทางการเมืองมากกว่า ผมเห็นนักกิจกรรมหลายคนเคลื่อนไหวเรื่องประชาธิปไตยแล้วพอลงพื้นที่พบปัญหาของชุมชนต่าง ๆ ก็รู้สึกว่าเป็นเรื่องเดียวกัน

บทบาทคนรุ่นใหม่ในขบวนการทางสังคมไม่ได้จัดตั้งแบบเมื่อก่อน เป็นการเรียนรู้จากโซเชียลมีเดีย โดนกดจากรัฐแล้วเข้าไปอยู่ในขบวนการ เกิดจุดแข็งคือความหลากหลาย ตั้งแต่ระดับขาลอยพูดเรื่อง climate change จนถึงเรื่องชุมชน หรือเรื่องประชาธิปไตยแก้ไขรัฐธรรมนูญ กับเศรษฐกิจชุมชน การพัฒนาชุมชน ต่อต้านกลไกโครงการพัฒนา ซึ่งหลายเรื่องก็ทําได้ดีเพราะตอบสนองต่อยุคสมัย

จุดอ่อนหรือปัญหาคือคนรุ่นใหม่ยึดถืออุดมการณ์ ความเชื่อ แตกต่างจากคนรุ่นเก่า ให้คุณค่าต่อประชาธิปไตยมาก รวมถึงความเท่าเทียม สิทธิเสรีภาพ แต่เมื่อไปอยู่ในวัฒนธรรมองค์กรแบบเดิม แม้แต่เรื่อง LGBTQ+ อาจไม่ได้รับการยอมรับ เป็นการปะทะกันทางชุดความคิด ถามว่ามีผลต่อการเคลื่อนไหวไหม ในเชิงประเด็นอาจไม่มี ยังค้านเขื่อนเหมือนกัน แต่ในเชิงคอนเซปต์ของสังคมนั้นเป็นความน่ากังวล

เรียกว่าเป็นยุคเปลี่ยนผ่าน คนรุ่นเก่าพยายามให้คนรุ่นใหม่มีบทบาท ทํางานในองค์กรในแต่ละประเด็น เพราะกระบวนการต่อสู้อาจใช้เวลาเป็น ๑๐ ปี ๒๐ ปี หรือ ๓๐ ปี มีปัญหาให้แก้ไขเรื่อย ๆ มีประเด็นให้ติดตามต่อ

จุดแข็งคือคนรุ่นใหม่มีความคิดสร้างสรรค์ นำทักษะต่าง ๆ มาปรับใช้ทํางานภาคประชาสังคมได้ ไม่ว่าการรณรงค์ งานสื่อสาร ผ่านทาง Instagram หรือ TikTok ซึ่งพวกเขาเข้าถึงสื่อเหล่านี้ เทียบกับพี่ ๆ เอ็นจีโอยุคก่อนจะไม่ได้ใช้ทักษะดังกล่าว

จุดอ่อนหรือข้อจำกัดคือคนรุ่นใหม่บางคนอาจสนใจเรื่องปากท้องมากกว่าประเด็นทางสังคม ซึ่งบางทีก็ไม่ได้มีพื้นที่เยอะ นอกจากนี้ก็ต้องปรับตัวเข้ากับคนรุ่นเก่า คนที่มีแนวคิดไม่เหมือนกัน ถ้าเขาไม่ฟังความคิดเราก็ยากจะไปด้วยกันได้

การสื่อสารกับผู้ใหญ่ที่ไม่มีกําแพงสร้างการเปลี่ยนแปลงได้ การต่อรองเพื่อขับเคลื่อนประเด็นกับหน่วยงาน ถ้าไปด้วยเจตนารมณ์ของเราจริง ๆ ง่ายกว่าที่ผู้ใหญ่บอกให้พูด อาจเปลี่ยนแปลงมุมมองของคนให้เงินทุนได้ด้วย  บทบาทของเยาวชนเหมือนพวกเราพูดภาษาเดียวกันเลยรวมตัวกันง่าย

เยาวชนที่มีโอกาสเข้ามาอยู่ในจุดที่สามารถเสนอนโยบายได้ในระดับหนึ่งมักผ่านการคัดกรองมาแล้ว อาจสื่อสารภาษาอังกฤษได้ ซึ่งสะดวกต่อการรับรู้ข่าวสารเพื่อนำไปต่อยอดกับงานที่ตัวเองทำ อีกทั้งยังได้เปรียบกว่าเยาวชนในพื้นที่ที่ได้รับผลกระทบจริง ๆ แต่ไม่มีคอนเนกชัน ทั้ง ๆ ที่องค์ความรู้บางอย่างยังเข้าไม่ถึงด้วยซ้ำ  นี่แหละคือปัญหาของเยาวชนพื้นบ้านที่บางทีถูกกดอีกหลายชั้น

คิดถึงบรรยากาศปี ๒๕๖๓-๒๕๖๔ ช่วงที่ประเด็นการเมืองกับประเด็นชุมชนเข้าใกล้กันมาก เกิดพลังสร้างสรรค์ ช่วยกันส่งเสียง จนหลายครั้งยันได้หลายเรื่อง เช่น กรณีบางกลอย ถ้าไม่ได้คนรุ่นใหม่ที่ตื่นตัวทางการเมือง เรื่องประชาธิปไตย เราตายเลยนะ ตอนนั้นไม่ต้องนิยามว่าเป็นภาคประชาสังคมหรืออะไร แค่มีความมุ่งมั่นอยากเปลี่ยนแปลงสังคมก็ออกมารวมกันเป็นพลังใหญ่

ข้อแรกคือไม่ต้องเข้ามาอยู่กับเราก็ได้ ขอให้ช่วยกันส่งเสียง จะรวมตัวเรียกร้องก็ได้ หรือแค่เข้าใจ 

ข้อ ๒ อย่าฝากสังคมไว้กับคนรุ่นก่อน ยากที่เขาจะเปลี่ยน ถ้าจะเรียกร้องจากนักการเมืองเก่า ๆ หน่วยงานรัฐ หรือพี่ ๆ เอ็นจีโอ อาจทําได้แค่วิพากษ์วิจารณ์

ถ้าอยากอยู่ในสังคมแบบไหนก็ลุกขึ้นมาสร้างด้วยตัวเอง เพื่อหวังว่าสังคมที่เราและคนรุ่นต่อไปต้องอยู่จะดีขึ้น

คนรุ่นใหม่โดยพื้นฐานอยากอยู่ในสังคมที่ดี อะไรไม่ดีไม่ว่าคนรุ่นใหม่หรือรุ่นเก่าก็อยากมีส่วนร่วมแก้ไข ประเด็นคือเราได้ลงมือทําหรือเปล่า คนรุ่นใหม่อาจคิดเยอะ แต่อยากให้ลองทํา เพราะนี่คือการเรียนรู้ชีวิต แล้วยอมรับความผิดพลาด วิพากษ์วิจารณ์ และก็ปรับแก้ ถ้าเป็นแบบนี้สังคมจะน่าอยู่ขึ้นมาก

อีกข้อหนึ่งในการทํางานประเด็นจะเยอะมากเพราะรัฐกดเราพร้อมกันหลาย ๆ เรื่อง ทุนก็กดเรา สิ่งที่เป็นปัญหาเชิงโครงสร้างไม่ถูกพูดถึง สงสารกลุ่มที่วิ่งเรื่องแก้รัฐธรรมนูญนะ กลุ่มที่เหลือก็ทำงานฉีกกันไป ทั้งที่จริงปัญหาเชิงประเด็นที่เราเจอก็คือปัญหาโครงสร้าง

อย่างกําแพงกันคลื่นคือผลของสิทธิในสิ่งแวดล้อมที่ไม่ดีซึ่งเราไม่ได้มีส่วนร่วมกําหนด  ผมฟ้อง ๑๐ คดีโดยใช้สิทธิชุมชนก็เกี่ยวโยงกับรัฐธรรมนูญ ถ้ารัฐธรรมนูญไม่ดีเราไม่มีทางมีชายหาดที่ดีได้ ฉะนั้นปัญหาการเมือง รัฐธรรมนูญ ประชาธิปไตย และสิ่งแวดล้อม คือเรื่องเดียวกัน 

อยากให้ลุกขึ้นมาพูดในสิ่งไม่ยุติธรรม กล้าเผชิญหน้า และเปิดเผยความจริง

เราอยากให้คนรุ่นใหม่เข้าใจความเป็นชุมชน เรื่องคนอยู่กับป่า เวลาน้ำท่วม มีประเด็นเรื่องไฟป่า เขาก็จะบอกว่าเพราะคนบนดอย ฉะนั้นต้องให้ย้ายออกมาทั้งหมดจริง ๆ แล้วไม่ใช่คนเหล่านี้เหรอที่ดูแลพื้นที่ตรงนั้น ในเมืองต่างหากมีแต่ตึกหรือพื้นที่ที่ใช้พลังงานเยอะ 

ถ้าวันหนึ่งทุกคนเห็นภาพเหมือนกันว่าปัญหาหลัก ๆ ล้วนเกิดจากรัฐและทุน ก็จะเป็นการเปลี่ยนผ่านที่ดี แล้วสามารถเปลี่ยนแปลงโลกใบนี้ได้

อยากให้เห็นคุณค่าในเสียงของตัวเอง กรณีนิคมอุตสาหกรรมจะนะ พวกเราเป็นชาวบ้าน ตอนนั้นเราเดินขบวน แต่คนจับมือทำเป็นกําแพงคือกลุ่มประชาธิปไตยหรือกลุ่มเยาวชนซึ่งเราคิดถึงมาก อยากให้พวกเขากลับไปดูคุณค่าของตัวเองตอนนั้นว่า แต่ละเสียงไม่ว่าอยู่ตรงไหน ก็ร่วมแสดงพลังด้วยกันได้ แม้จะอยู่ในห้องเรียน แค่กดทวิตเตอร์ ก็คือการรวมพลังอย่างหนึ่ง 

จริง ๆ รัฐกลัวเสียงเยาวชนมากเลยพยายามสร้างสถานการณ์ เอาข้อกฎหมายมาข่มขู่

ในมหาวิทยาลัยก็มีขบวนการที่สามารถสื่อสารประเด็นปัญหาภายในชุมชนของตัวเอง จากเชิงพื้นที่ขึ้นมาสู่ระดับนโยบาย กล้าอ่านแถลงการณ์ นำเสนอสิ่งที่ต้องการ

คิดถึงบรรยากาศตอนนั้น อยากให้เกิดขึ้นอีกครั้ง

ข้อแรก คิดว่าสิทธิชุมชนเป็นคําตอบคือทางรอดของสังคมไทย  สอง อยู่ตรงนี้ยังทําอะไรต่อได้ ถ้าวันหนึ่งรู้สึกไม่มีประโยชน์กับขบวนหรือองค์กร หรือไปต่อไม่ได้ก็จะเลิก แต่ ณ ปัจจุบันยังสนุกกับงานนี้มาก 

อีกอย่างผมรู้สึกว่าเราทํางานเพื่อตัวเอง เพราะเราไม่สามารถอยู่ในสังคมที่ถูกบีบให้เหลือแค่วัฒนธรรมเดียว นโยบายเดียว มีที่ดินแบบเดียว หรือมีปฏิสัมพันธ์กันแบบเดียว เราทําสิ่งนี้เพื่อสังคมที่เรากับคนรุ่นหลังอยากอยู่

ความฝันตอนเด็กคือเอาหาดสมิหลากลับมาจากกําแพงกันคลื่น ต้องการเห็นหาดสวย ๆ ซึ่งตอนนี้กลับมาแล้ว พอโตก็โลภขึ้น อยากเห็นหาดที่อื่นทั่วประเทศด้วย ผมคิดเรื่องสังคมที่ยังมีสูตรสําเร็จแบบเดียวเกินไป ทั้งที่ในความเป็นจริงมีหลากหลาย เราเสนอทางเลือกได้ ผมอาจไม่มีแรงทําหลายเรื่อง มีแรงแค่ชายหาด ก็อยากบอกว่าหาดมฤคทายวันควรฟื้นฟูระบบนิเวศแบบนั้น หาดชลาทัศน์ควรทําแบบนี้ หาดท้ายเหมืองควรปล่อยไว้ไม่ต้องทําอะไร ซึ่งรัฐไม่เคยให้เราทําแบบนั้นได้ จะมีวิธีเดียวหรือแค่สองทางให้เราวิ่งตาม เป็นมุมที่ยังต้องทําต่อ...จนกว่าสังคมจะเชื่อว่ามันมีทางที่ ๓, ๔, ๕, ๖ ด้วย เมื่อนั้นผมคิดว่าเราไปรอดทุก ๆ เรื่อง คงมีความสุขในบั้นปลาย

การต่อสู้ไม่รู้จะจบเมื่อไร ในเชิงพื้นที่ยังไม่มีบริษัทเข้ามาขุดแร่หรือยึดทรัพยากรธรรมชาติ แต่ พ.ร.บ. แร่ยังมีเขตแหล่งแร่เพื่อการทําเหมืองระบุไว้ชัดเจนอยู่ในพื้นที่บ้านกะเบอะดิน ๒๘๔ ไร่ ๓๔ ตารางวา เท่ากับว่าจะมีบริษัท องค์กรหรือหน่วยงานไหนเข้ามาทําเหมืองได้ 

ช่วงที่จะเลิกจริง ๆ คือวันที่เขาประกาศว่าหมู่บ้านกะเบอะดินไม่อยู่ในรายชื่อเขตแหล่งแร่เพื่อการทำเหมือง รวมถึงพื้นที่อื่น ๆ ที่เราทํางานอยู่ด้วย เช่น เหมืองแร่ฟลูออไรต์ แม่ลาน้อย เหมืองแร่แบไรต์ ดอยเต่า

เรามีจุดยืนชัดเจนว่าไม่อยากให้ชุมชนไหนได้รับผลกระทบจากโครงการเหมือง รวมถึงปัญหาจากโครงการพัฒนาต่าง ๆ ของรัฐ เรามองว่ารัฐไม่ควรแทรกแซงพื้นที่ชุมชนเพราะชุมชนอยู่มาก่อน และมีวิถีชีวิตต่างจากคนเมือง

เวลาเห็นเยาวชนที่กล้าออกมาพูดเรื่องสิ่งแวดล้อมถูกกระทําจากกลไกของรัฐ ยิ่งทําให้เรารู้สึกมีแพสชัน ไม่รู้สึกกลัวเพราะสิ่งที่เราพูดคือความเป็นจริงและไม่ได้ร้ายแรง

ถึงแม้จะถูกฟ้องปิดปากหรือ SLAPP ก็ยังมีคนช่วยในวิธีของเขา ไม่ว่าคนทําสื่อหรือทางกฎหมาย มีอาสาสมัครนักสิทธิมนุษยชนยังดูแลปกป้องทรัพยากร ป่าไม้ ชายหาด เรามีเพื่อน เห็นความหวังว่าเราจะสามารถทําเพื่อตอบสนองความต้องการของตัวเองอย่างไม่โดดเดี่ยว 

ปัญหาทําให้เรามีเพื่อน พอเห็นเป้าหมายเดียวกันว่าจะพุ่งชนใครก็ยิ่งมีพลัง เหมือนอยู่ในสนามรบให้ประลองกัน ว่าเราจะสร้างการเปลี่ยนแปลงอย่างไรแก่โลกหรือพื้นที่ที่เราอยากอยู่

มองป่าให้เป็นบ้าน เป็นที่อยู่อาศัย เหมือนคนเมืองก็ต้องมีบ้าน มีคอนโดฯ คนอยู่ในป่าไม่ได้มองป่าในฐานะที่อยู่ของสัตว์เหมือนในสารคดีสัตว์โลก คนละเรื่องกัน  เขาเกิดในป่า มีความผูกพันคุ้นชิน อยู่กันจนเป็นวิถี ซึ่งพื้นที่ตรงนั้นคือบ้าน

ข้อ ๑ เขาไม่มีทางทําลายบ้านตัวเองครับ ไม่มีใครเผาบ้านตัวเอง โค่นต้นไม้ ทําลายล้างจนไม่เหลือทรัพยากรหรือไม่มีอาหารกิน  ข้อ ๒ ถ้ามีโครงการอย่างเหมืองจะไปสร้างบริเวณบ้านเขา แล้วคุณบอกให้เขาเสียสละ ถ้าเป็นบ้านคุณบ้างล่ะจะยอมไหม หรืออยู่บ้านตัวเองแท้ ๆ แต่เหมือนอยู่ในคุกต้องทําตามกฎระเบียบ

อยากให้มองว่าเรารู้สึกสบายใจที่ได้อยู่บ้านแบบไหน คนอยู่กับป่าก็สบายใจแบบนั้น  ถ้าวันหนึ่งเราอยู่ในบ้านตัวเองไม่ได้ก็คงรู้สึกเหมือนพวกเขาตอนนี้

เคยตั้งคำถามว่าทําไมเรื่องที่ทําถึงรู้กันเฉพาะกลุ่มเราสื่อสารกับใครแน่ น่าจะเป็น pain point ทําให้ปรับเรื่องการสื่อสาร เริ่มตระหนักว่าจริง ๆ Beach For Life แต่เราทํางานกับสาธารณะ ไม่ใช่ทำมวลชน สิ่งที่เราทําคือให้สังคมหรือสาธารณะเข้าใจว่ากําแพงกันคลื่นคือความเลวร้ายของชายหาด พอตั้งหลักแบบนี้ เรื่องยาก ๆ ต้องทําให้ง่ายทั้งหมด โชคดีปัญหากำแพงกันคลื่นเห็นผลกระทบชัดเจน เลยใช้วิธีพื้นฐานคือเดินทางไปถ่ายรูปแล้วเขียนประจานความเลวร้าย บอกว่าก่อนสร้างกำแพงชายหาดเป็นแบบไหน หลังสร้างกลายเป็นอีกแบบ เกิด end effect ตรงจุดสุดท้ายของโครงสร้างแข็ง หารูปจากกูเกิลเอิร์ทซีซีทีวี มาเทียบกับหลังสร้าง

สังคมส่วนใหญ่ไม่ได้อยากรู้ว่ากําแพงกันคลื่นมีกี่ประเภท แต่อยากรู้ว่าสร้างแล้วหาดหายจริงไหม กัดเซาะต่อเนื่องไหม คนต้องการแค่ pain point หลัก ภาพที่เห็นในงานของ Beach For Life จะเป็นภาพปีก่อนมีชายหาด หลังมีกําแพงกันคลื่นแล้วหาดหายไป สื่อสารโดยใช้ภาพเป็นหลัก ไม่ต้องทําแอนิเมชัน โพสต์แล้วเขียนให้ง่าย ๆ

นอกจากผลกระทบ คนอยากรู้เรื่องคอร์รัปชัน  เมื่อไรสื่อสารหัวข้อกำแพงกันคลื่นราคา ๑๕๐ ล้าน ผ่านไป ๓ ปีพัง คนจะสนใจมาก

เรื่องกําแพงกันคลื่นกับงบประมาณเป็นเรื่องเดียวกัน ต้องตั้งคําถามเชิงคอร์รัปชัน ประสิทธิภาพของการป้องกัน หรือความไม่สมเหตุสมผลในการก่อสร้าง

ขณะเดียวกันจะทํางานสาธารณะอย่างเดียวไม่ได้ ต้องใช้ยุทธการเคลื่อนไหวร่วมกับชุมชนด้วย ว่ามีชุมชนหรือสังคมที่ได้รับผลกระทบจากกำแพงกันคลื่นจริง และเขาปฏิเสธไม่เอา 

ส่วนสุดท้ายเราทํางานกับสื่อ เล่าเรื่องให้นักข่าวฟัง ไม่เน้นวิชาการ แค่อยากให้เห็นปัญหาเพื่อให้ประเด็นถูกขยาย หัวใจสำคัญในการสื่อสารคือเราต้องไปนั่งอยู่ในมุมของคนที่ไม่รู้ ถ้าเรานั่งในมุมของคนที่รู้ก็จะเหมือนที่คนอื่นเคยสื่อสารมา

เราไม่ได้ขัดขวางโครงการพัฒนาหรือการพัฒนาประเทศ แต่การพัฒนานั้นต้องไม่ส่งผลกระทบต่อชีวิตความเป็นอยู่ของชุมชน ผู้คน และสิ่งแวดล้อม 

รัฐต้องทําให้การพัฒนาหรือใช้พลังงานเปลี่ยนผ่านไปสู่พลังงานสะอาด จะใช้เทคนิคใหม่ ๆ หรือวิธีไหนอยู่ที่รัฐ แต่ต้องมีนโยบายที่ชุมชนไม่จําเป็นต้องแบกรับความเสี่ยงเหล่านี้

โครงการพัฒนาต่าง ๆ ที่รัฐพยายามบอกว่าต้องทําเพื่อหนึ่ง พัฒนาประเทศ  สอง ให้คนทั้งประเทศได้ใช้ไม่ว่าขุดเหมือง สร้างเขื่อน คนข้างนอกที่ได้ใช้ประโยชน์ไม่มีใครรู้เลยว่ามีคนกลุ่มหนึ่งได้รับผลกระทบ ทั้งสูญเสียพื้นที่ทางการเกษตร เกิดดินเค็มจนทํากินไม่ได้ อย่างเหมืองแร่โพแทชในภาคอีสาน รัฐช่วยเหลือเยียวยาอะไรไหม สุดท้ายก็ทิ้งให้ปัญหาอยู่ในชุมชนตลอดไป

ไม่ได้นึกว่าเราออกมาต่อสู้กับรัฐหรือกลุ่มทุน คิดเพียงจะทําอย่างไรให้ตัวเอง คนรุ่นหลัง หรือเยาวชนอื่น ๆ อยู่ในสังคมที่ดี

เราเชื่อในพลังของเยาวชน พลังของมวลชน พลังของภาคประชาสังคม รวมถึงประชาชนที่รวมตัวกันส่งเสียงในสิทธิที่ทําได้ เราเชื่อในคําว่าสิทธิชุมชน สิทธิมนุษยชน ไม่ได้เกรงกลัวหรือสงสัยว่าทําไมต้องออกมาต่อสู้ 

ถ้านึกว่าต้องสู้กับกลุ่มทุนหรือรัฐ อาจบั่นทอนตัวเองแล้วหาทางออกไม่ได้ แต่จริง ๆ จิตใต้จิตสํานึกก็รู้ตลอดว่าสิ่งที่เราต่อสู้ก็คือรัฐนั่นแหละ เราไปต่อได้ก็เพราะความคิดของคนในชุมชน เยาวชนในพื้นที่ อยากให้เขาเชื่อมั่นในสิทธิตัวเองว่าสามารถพูดได้ พัฒนาชุมชนด้วยตัวเองได้ เราให้ความสําคัญกับมวลชนมากกว่า รู้สึกว่าถ้าเราสร้างมวลชนได้ รัฐเองก็ไม่มีความหมายกับเราเลย