ข้อมูลที่หามาใช้ทำให้งานชิ้นนี้สร้างความแปลกใหม่ ทั้งการแต่งกายของผู้หญิงด้วยรูปลักษณ์ผมทรงดอกกระทุ่ม ฟันดำ นุ่งผ้าแถบ ผิวคล้ำ หรือการปราบนางนากโดยสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) ซึ่งไม่เคยปรากฏในหนังมาก่อน รวมถึงการพบบันทึกของ ม.ร.ว. คึกฤทธิ์ ปราโมช ที่เล่าว่าผู้ใหญ่เคยชี้ให้ดูรอยตีนนางนากบนเพดานวัดมหาบุศย์ แม้มีบันทึกเพียงสองบรรทัด แต่ได้นำมาพัฒนาออกแบบกลายเป็นฉากนางนากห้อยหัว ซึ่งเป็นฉากน่าจดจำที่สุดของภาพยนตร์เรื่องนี้

ในหนังย้อนยุค การหาข้อมูลเพื่อสร้างฉากและอุปกรณ์ประกอบฉากให้ดูสมจริงตรงตามยุคสมัยที่สุด และบางครั้งการพิจารณาทบทวนซ้ำก็นำมาซึ่งการตัดสินใจปรับเปลี่ยนทิศทางใหม่ก่อนถ่ายทำ เช่นใน 2499 อันธพาลครองเมือง ซึ่งดัดแปลงจาก เส้นทางมาเฟีย ของ “สุริยัน ศักดิ์ไธสง” ที่เขาอ่านมาตั้งแต่สมัยเป็นนักเรียนช่างกล

“คือเด็กวัยรุ่น แต่ทำไมถึงมีรูปอธิบดีตำรวจกอดคอ ‘แดง ไบเล่ย์’ วะ เขาใช้อันธพาลปราบอันธพาล พูดตรง ๆ เขาเป็นฮีโร่ของเรา รู้สึกว่าเขาเจ๋งมาก คือชอบในมุมนั้นมาตลอด จนกระทั่งมาอ่านอีกทีตอนจะทำหนัง ถึงเพิ่งรู้ว่ามีหลายอย่างมากกว่าฮีโร่ มีบริบทของสังคมที่คิดได้หลายมุมมาก แล้วพอเราจะเลือกสักมุม อย่างน้อยที่สุดก็ตั้งธงว่าอย่าทำให้พวกเขากลายเป็นฮีโร่ที่ทุกคนทำตาม เราต้องเปลี่ยนจุดจบของเรื่องไม่ให้จบดี” โดยทุกอย่างผ่านการปรึกษาผู้เขียน “สุริยัน ศักดิ์ไธสง”และยืนยันว่าเขาไม่ได้ทำหนังชีวประวัติ

ความสนใจหาข้อมูลเช่นนี้เกิดจากการรักการอ่านเป็นพื้นฐาน

“ผมยังเชื่ออยู่ว่าการอ่านเป็นอาหารสมองที่ดี น้อง ๆ เดี๋ยวนี้ไม่ค่อยอ่าน ผมเป็นวิทยากร คณะกรรมการหลายที่ เห็นเลยว่าเขาจะคิดกันจากจินตนาการ ถ้าอ่านก็อ่านไม่ลึก เวลาส่งพล็อตส่งเรื่องมาผมรู้สึกถึงความฉาบฉวยเต็มไปหมด พอคุณไม่อ่านเท่ากับคุณไม่รีเสิร์ช คิดเอาเองว่าจะเป็นอย่างนั้นอย่างนี้

“การอ่านฝึกสร้างจินตนาการ ถ้าคุณคิดเอาเองก็จะไปจำเรื่องของคนนั้นคนนี้มา ไอเดียของคุณก็ไม่มี  เวลาเริ่มทำหนังผมจะไม่ดูหนัง แต่จะอ่านหนังสือ วันนี้อ่านแล้วภาพเป็นอย่างหนึ่ง ทิ้งไว้อีก ๒ วันมาอ่านภาพเป็นอีกอย่างแล้ว มันจะฝึกไปเรื่อย ๆ  การอ่านเป็นมิติที่สำคัญ  นอกจากการอ่าน การเขียนก็สำคัญ การลำดับเรื่องราวเดี๋ยวนี้มันสะเปะสะปะ เขียนกันเป็นภาษาพูด พออ่านน้อยก็จะไม่มีประสบการณ์ในการเขียน การย่อเรื่อง การบรรยายโวหาร เขาไม่ได้ฝึกพวกนี้เลย  การอ่านเขียนที่ถูกต้องยังจำเป็นอยู่จริง ๆ  ถ้าเราอ่านไม่รู้เรื่องเราจะซื้อมันเหรอ ? บทผมเองยังแก้แล้วแก้อีก ตรงไหนขาดบุพบท ‘และ’ ‘หรือ’ ‘ที่’ คือทำยังไงให้อ่านแล้วสมูทที่สุด”

หลังจากความสำเร็จของ นางนาก นนทรีย์มีโอกาสทำงานท้าทายแตกต่างจากเดิมอีกหลายเรื่อง เช่น การทำหนังร่วมทุนต่างประเทศครั้งแรกใน จัน ดารา (ปี ๒๕๔๔) ซึ่งดัดแปลงนิยายอีโรติกอมตะของ “อุษณา เพลิงธรรม”, โอเค เบตง (ปี ๒๕๔๖) หนังที่ได้ทดลองวิธีการทำงานใหม่ ๆ อย่างการด้นสดเป็นครั้งแรก เพื่อตั้งคำถามความเป็นพระกับฆราวาส, ปืนใหญ่จอมสลัด (ปี ๒๕๕๑) หนังแฟนตาซีอิงประวัติศาสตร์ฟอร์มใหญ่ที่ว่าด้วยอาณาจักรปตานี, คน-โลก-จิต (ปี ๒๕๕๕) งานสะท้อนปัญหาจิตเวชในคนยุคปัจจุบันผ่านภาพชีวิตในกรุงเทพฯ  ซึ่งความหลากหลายดังกล่าวเป็นเครื่องการันตีการทำงานที่มีมาตรฐานให้ผู้สร้างและคนดู

“ผมเป็นนักเล่าหนังที่พยายามจะใช้ศิลปะทั้งเจ็ดแขนงเพื่อมาเป็นหนังเรื่องหนึ่งให้สมบูรณ์แบบที่สุด โดยไม่ได้ขับเน้นที่ไดอะล็อกหรือนักแสดงเพียงอย่างเดียว พยายามใช้ศิลปะทั้งหลาย ภาพ แสง เสียง มาช่วยเล่า  สีของเสื้อ ลายของเสื้อ แว่นสักอัน บุหรี่สักมวน อะไรสักอย่างที่อยู่ในมือ มันก็บอกอะไรบางอย่าง บอกว่าคนคนนี้เป็นแบบนี้ มันจะเล่ายุคสมัย ช่วยเล่าทั้งหมด  นางเอกหนังของผมเขาไม่สูบบุหรี่ ก็พยายามให้นักแสดงไปหัดสูบมา เพราะในยุค ๒๕๑๓-๒๕๑๕ ผู้หญิงสูบบุหรี่กัน ดาราในหนังสูบบุหรี่จนเป็นแฟชั่น

“เวลาตัดต่อจะถามตลอดว่าสิ่งนี้จำเป็นหรือเปล่า ถ้าอะไรก็ตามที่เลอะเทอะ ไม่ได้เกี่ยวกับเรื่องเลย ผมจะเอาออก ให้เหลือแค่สิ่งจำเป็นต้องมี” ดังเช่นใน จัน ดารา ที่คนอาจมองว่าเป็นหนังอีโรติกขายฉากโป๊เปลือย แต่เขายืนยันว่าหากดูจนจบเหตุการณ์ เจตนาในเรื่องคือความพยายามสะท้อนสังคมไทยในบ้านหลังหนึ่ง ที่ลดฉากไม่จำเป็นออกไปแล้ว

ทั้งนี้จากประสบการณ์การทำหนังมากกว่า ๒๕ ปี เขามีแนวคิดในการรับฟังเสียงวิจารณ์ดังกระจก ๑๐ บาน

“ในชีวิตของผมเลือกกระจกที่สะท้อนชีวิต ความคิดไว้แล้วเรียบร้อย ผมจะเชื่อกระจก ๑๐ บาน ไม่ว่าจะด่าหรือชื่นชม ผมจะเลือกฟังในสิ่งที่เขาพูด คิด  พอโตขนาดนี้ขออนุญาตเลือกที่จะดู ฟังดีกว่า ไม่งั้นจะฟุ้งซ่าน  เดี๋ยวนี้ไปไหนก็จะเป็นกลุ่มเล็ก ๆ สี่ห้าคน คุยเรื่องที่ชอบในสิ่งใกล้ ๆ กัน จะขัดแย้งก็เป็นการตั้งคำถามกับเรื่องนั้นเรื่องนี้ว่ามองยังไงมากกว่าจะไปตามทุกเรื่อง ซึ่งเราตามไม่ไหว ทั้งที่ก็รู้ว่าต้องตามเทรนด์ แต่ผมรู้สึกว่าเราโตแล้ว ทำสิ่งที่อยากทำจริง ๆ ดีกว่า”

นนทรีย์ยังเชื่อว่าวงการหนังอยู่ได้และคนดูยังพร้อมไปชมที่โรงภาพยนตร์ ด้วยการสร้างสรรค์ผลงานที่หลากหลายกว่าปัจจุบัน

“ถ้าทำหนังแย่ ๆ คนก็หมดศรัทธา สิ่งเดียวที่จะทำให้อุตสาหกรรมหนังดีได้คือต้องทำหนังดีเท่านั้น ไม่ควรคิดตีหัวเข้าบ้าน พอหนัง ไทบ้านฯ มา ทุกคนก็จะแนวไทบ้าน ๆ ๆ เต็มไปหมดเลย ความหลากหลายของภาพยนตร์มันไม่เกิด เราควรมีหนังสำหรับทุกคน ทุกทาง  ควรมีหนังสำหรับเด็ก ผู้ใหญ่ คนอีสาน  มีหนังตลก ผี อีโรติก แอกชัน  ควรมีหนังทุกประเภทในอุตสาหกรรม ทุกคนถึงจะมีหนังดู”