สองสามีภรรยาเอ่ยถามคนแถวนั้นว่าใครกันเป็นเจ้าของที่ดินร่วมครึ่งปีให้หลังก็ได้รับคำตอบว่าเจ้าของอยากจะขาย

เมื่อได้ครอบครองที่ดินผืนงามที่เชียงใหม่ สองสามีภรรยาที่ยังอยู่อาศัยและทำงานประจำในกรุงเทพฯ ก็เกิดคำถามว่าจะใช้ประโยชน์อะไรจากที่ดินในช่วงที่ยังไม่ถึงวันเกษียณ

เกษตรกรท้องถิ่นแนะนำให้ปลูกโกโก้เพราะไม่ต้องดูแลรักษามาก ปลูกเป็นพืชเสริมโดยที่ไม่ต้องโค่นพืชเก่าทิ้ง เพราะที่ดินผืนนั้นมีมะม่วง ขนุนขึ้นอยู่มาก

ต้าเล่าว่าหลังจากปลูกโกโก้กว่า ๔๐๐ ต้นบนพื้นที่ ๔-๕ ไร่ ก็มีคำถามตามมาอีกว่า ถ้าโกโก้ให้ผลผลิตแล้วจะเอาไปทำอะไร ?

“โกโก้ไม่เหมือนมะม่วง ส้ม หรือกล้วยที่มีคนรอเอาไปขายที่ตลาด แต่ต้องผ่านกรรมวิธีหลายขั้นตอน ถามใครก็ไม่มีใครทราบว่าได้ลูกโกโก้มาแล้วจะเอาไปทำอะไรต่อ วิธีแปรรูปให้เป็นช็อกโกแลตต้องทำยังไง เมื่อ ๗-๘ ปีก่อนไม่มีใครทำเป็นเลยจริง ๆ”

ทั้งสองตัดสินใจว่าจะเริ่มเรียนรู้ นั่งดูคลิปการทำโกโก้ในยูทูบของต่างประเทศ ลองผิดลองถูก สั่งซื้ออุปกรณ์จากต่างประเทศมาทดลองทำ เพราะตอนนั้นเมืองไทยยังไม่มีวางขาย

ทั้งสองคนยังเดินทางไปอบรมระบบคุณภาพและมาตรฐานเมล็ดโกโก้ที่ Fine Cacao and Chocolate Institute (FCCI) ณ สหรัฐอเมริกา จนสอบผ่านการเป็นผู้คัดเกรดตามมาตรฐาน FCCI  ทั้งหมดเป็นช่วงเวลาสำคัญที่ถือเป็นการวางรากฐานความรู้และจุดเปลี่ยนของชีวิต

ต้าถ่ายทอดความประทับใจเมื่อครั้งหัดทำโกโก้ใหม่ ๆ ที่ไม่มีวันลืมว่า “ช่วงที่เดินทางไปเกาะฮาวาย ก่อนกลับเราสัญญากับ ดร. แนต เบรตเตอร์ ผู้เชี่ยวชาญด้านโกโก้ที่คอยให้ความรู้ว่าเมื่อกลับถึงเมืองไทยจะส่งเมล็ดโกโก้กับช็อกโกแลตที่ทำจากโกโก้ไทยไปให้ พอได้รับของและลองชิม ดร. แนต บอกว่าโกโก้ของไทยรสชาติดีมาก ไม่เคยสัมผัสมาก่อน เป็นรสชาติของผลไม้เมืองร้อนที่มีเอกลักษณ์ไม่เหมือนใคร”

ทันทีที่ได้ยิน ดร. แนตบอกถึงจุดเด่น ก็ช่วยสร้างความมั่นใจให้คนไทยสองคน

“ก่อนหน้านี้เคยทำให้เพื่อน ๆ กับญาติกิน เขาบอกว่าแปลก ไม่อร่อย แต่พอผู้เชี่ยวชาญยืนยันว่าอร่อย ทำให้เรามั่นใจและเริ่มเข้าใจความหมายของการทำช็อกโกแลตจริง ๆ เหมือนเป็นตราประทับว่ามีคนชอบช็อกโกแลตที่ทำจากเมล็ดโกโก้ของเมืองไทยนะ”

ทั้งต้นและต้าต่างก็ไม่ได้เป็นเชฟมาก่อน ทั้งสองค่อย ๆ สั่งสมความรู้ตามกระบวนการทีละขั้นตอน

ในปี ๒๕๖๑ หลังลาออกจากงานมาเริ่มทำแบรนด์กาดโกโก้ได้ไม่นาน ช็อกโกแลตที่ผลิตจากเมล็ดโกโก้จากจังหวัดเชียงใหม่ (Chiangmai Single Origin) ก็ได้รับรางวัล International Chocolate Awards 2018, Bronze  ผลการตัดสินคำนึงถึงรสชาติของเมล็ดโกโก้ดั้งเดิมที่ไม่มีการปรุงแต่ง คณะกรรมการมีทั้งผู้เชี่ยวชาญการทำคราฟต์ช็อกโกแลตและคนที่อยู่ในแวดวงทำขนมมารวมกันคล้ายคณะลูกขุน ในปีต่อมายังได้รับรางวัล Academy of Chocolate 2019, Silver จากเมล็ดโกโก้จากจังหวัดจันทบุรี (Chantaburi Single Origin) ที่ส่งประกวด 

เมล็ดโกโก้จากจังหวัดชุมพรได้รางวัล Agency for the Valorization of Agricultural Products (AVPA) 2021, Gold เมล็ดโกโก้จากจังหวัดประจวบคีรีขันธ์ได้รางวัล AVPA 2023, Gold เช่นกัน

รางวัลทั้งหลายช่วยจุดประกายไฟ สร้างการรับรู้ให้ชาวต่างชาติและชาวไทยหันมามองโกโก้และคราฟต์ช็อกโกแลตที่ผลิตจากประเทศไทยมากขึ้น

เมื่อ ๑๐ ปีก่อน กล้าโกโก้จากศูนย์วิจัยพืชสวนต้นละประมาณ ๕ บาท แต่มีคนหลอกขายต้นละ ๓๕-๕๐ บาท ผลโกโก้สดขายกันกิโลกรัมละ ๕-๑๐ บาท ก็ไปวาดฝันให้ว่าจะมารับซื้อกิโลกรัมละ ๒๕-๓๐ บาท หรือสูงกว่า ๓-๔ เท่าจากราคาจริง  สร้างความฝันหลอก ๆ ให้เกษตรกรโดยบอกว่าจะกลับมารับซื้อ

“หลงเชื่อปลูกไปแล้วคนที่เคยสัญญาไว้ก็ไม่กลับมา  ได้ผลโกโก้แล้วก็ไปต่อไม่เป็นเพราะมันต้องมีขั้นตอนการหมัก  เอาผลมานั่งขายอยู่ริมถนนก็ไม่มีคนซื้อ เพราะไม่รู้ว่าจะเอาไปทำอะไร กลายเป็นปัญหาว่ามีคนปลูกเยอะ แต่ไม่มีโนว์ฮาว เกษตรกรหลายพื้นที่ถึงต้องมาขอให้เราช่วยไปให้ความรู้ ถามว่าเราจะช่วยเขายังไงได้บ้าง”

สองสามีภรรยายืนยันว่า “ถ้าเราไม่มีเกษตรกรเหล่านี้ก็จะไม่มีวัตถุดิบดี ๆ เอามาทำช็อกโกแลต  ลูกค้าก็จะไม่สามารถบริโภคช็อกโกแลตดี ๆ อย่างของกาดโกโก้  ในเวลาเดียวกันถ้าเราคิดว่าไม่สนใจแล้ว ใช้โกโก้อะไรก็ได้ แอบไปหิ้วโกโก้นำเข้ามาใช้ เอาช็อกโกแลตเมืองนอกมาละลายขาย เราก็เสียสัจจะ สิ่งสำคัญสำหรับเราคือโกโก้ไทยเท่านั้น  แบรนด์กาดโกโก้มีภารกิจสำคัญคือใช้วัตถุดิบโกโก้ไทย สร้างวัฒนธรรมช็อกโกแลตไทยให้ได้”

กาดโกโก้ (KAD KOKOA) มาจากคำว่ากาด (KAD) รวมกับโกโก้ (KOKOA)

“กาด” เป็นภาษาเหนือแปลว่า “ตลาด” เมื่อรวมกันเป็น “กาดโกโก้” จึงแปลตรงตัวว่า “ตลาดโกโก้” สื่อความถึงเจตนารมณ์และความต้องการของผู้ก่อตั้งทั้งสองที่อยากเชื่อมโยงสายป่านทั้งหมดของอุตสาหกรรมโกโก้ไทยเข้าไว้ด้วยกัน ตั้งแต่เกษตรกรผู้ผลิตที่เปรียบดั่งต้นน้ำ สู่ผู้แปรรูปและผู้ประกอบการที่อยู่กลางน้ำ จนถึงปลายน้ำคือผู้บริโภคด้วยอุดมการณ์ที่ยึดมั่นอย่างแน่วแน่ว่าโกโก้และช็อกโกแลตแบรนด์กาดโกโก้ต้องผลิตจากผลโกโก้ที่ปลูกในประเทศไทยเท่านั้น

“เมื่อเปรียบเทียบวัตถุดิบหรือกระบวนการผลิตกับต่างประเทศ โดยเฉพาะกรณีที่ในระบบผลิตแบบอุตสาหกรรมเปรียบเทียบกับคราฟต์ช็อกโกแลตมันแตกต่างกันมาก โกโก้หรือช็อกโกแลตที่ขายในซูเปอร์มาร์เกตมักจะไม่ได้บอกแหล่งปลูก  นั่นหมายความว่าเขาใช้วัตถุดิบราคาถูกที่สุดได้ ส่วนใหญ่คือแอฟริกา ผู้คนยังยากจน ได้ผลโกโก้มาบางทีก็เอามาทำตามมีตามเกิด ใช้วิธีตากบนพื้นถนน ขั้นตอนอื่น ๆ ส่วนใหญ่จะทำให้เป็นเชื้อรา

“โกโก้ที่ถูกตากบนพื้นถนนจะดูดซับสารพิษเข้ามาในเมล็ด มีมูลสัตว์ ควันรถ สารตะกั่วจากรถที่วิ่งผ่าน เมื่อนำมาตรวจมักจะพบว่ามีแคดเมียมกับสารตะกั่วที่เป็นโลหะหนัก  กรณีอุตสาหกรรมใหญ่ บริษัทใหญ่ ๆ ซื้อเมล็ดแล้วก็เอาไปคั่วให้เข้มที่สุดเพื่อทำลายเชื้อราและกลิ่น  เติมสารปรุงแต่งจนทำให้ได้รสชาติมาตรฐานสำหรับยี่ห้อนั้น ๆ

“ส่วนเมืองไทยเรา เกษตรกรที่สนใจพัฒนาอาจจะไม่ถึงกับลงทุนมาก แต่สะอาดกว่าเขาเยอะ มีโต๊ะตากผลโกโก้เป็นเรื่องเป็นราว นี่คือสาเหตุว่าทำไมต้องมีกฎหมายของยุโรปกำหนดเรื่องการนำเข้าช็อกโกแลต”

หลายปีที่ผ่านมาเกษตรกรไทยสนใจปลูกโกโก้มากขึ้น โกโก้ไทยเป็นที่ต้องการของบริษัทผู้ผลิต  แต่เรายังผลิตโกโก้ได้น้อยและต้องอาศัยการนำเข้า

บริษัทกาดโกโก้ จำกัด ซึ่งเป็นเอสเอ็มอีด้านการผลิตโกโก้จึงร่วมกับสำนักวิชาทรัพยากรการเกษตร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย และคณะนิติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ผนึกกำลังสามฝ่ายก่อตั้งศูนย์นวัตกรรมการวิจัยและพัฒนาโกโก้ไทยเพื่อความยั่งยืน (The Innovation Center for Research and Development of Sustainable Thai Cocoa : ISTC) เพื่อผลักดันให้เกษตรกรและผู้ประกอบการไทยตั้งแต่ต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ เข้าถึงองค์ความรู้ที่ถูกต้อง

ISTC ยังลงนามความร่วมมือกับ FCCI หน่วยงานระดับสากลด้านระบบคุณภาพและมาตรฐานเมล็ดโกโก้จากสหรัฐอเมริกาซึ่งต้นและต้าเคยเข้ารับการอบรมเรียนรู้และสอบผ่านการเป็นผู้คัดเกรดตามมาตรฐานเมื่อหลายปีก่อน

“การเข้าถึงองค์ความรู้ที่ถูกต้องเป็นสิ่งสำคัญ เราพยายามสร้างความร่วมมือทั้งหน่วยงานภาครัฐ ภาควิชาการ ภาคประชาสังคม และภาคเอกชนทั้งในและต่างประเทศ ให้เกิดกลไกการเสริมสร้างและพัฒนาขีดความสามารถในการแข่งขันด้านคุณภาพเมล็ดโกโก้ไทยไปพร้อม ๆ กับการเพิ่มศักยภาพและยกระดับขีดความสามารถของผู้ประกอบการโกโก้ในท้องถิ่น  สิ่งนี้จะช่วยสร้างโอกาสแก่กลุ่มธุรกิจที่เกี่ยวข้อง

“การร่วมมือกับจุฬาฯ ทำให้เราผลักดันธุรกิจโกโก้ไปสู่ธุรกิจสีเขียว และดูแลเรื่องคาร์บอนฟุตพรินต์สำหรับสวนโกโก้ได้ นี่คือสิ่งที่เราพยายามพัฒนาพร้อม ๆ กันไป เพื่อสร้างห่วงโซ่คุณค่าในระบบนิเวศทางธุรกิจโกโก้”

โกโก้จากชาวสวนสี่ภูมิภาคกลายเป็นช็อกโกแลตชั้นดีที่ให้บริการผู้โดยสารชั้นเฟิสต์คลาสบนสายการบินไทย ผสมผสานกับของขึ้นชื่อจังหวัดต่าง ๆ ได้แก่ ข้าวจากสุรินทร์ กล้วยจากพิษณุโลก กาแฟจากเชียงราย และมะพร้าวจากสุราษฎร์ธานี

“พ่อครัวของเราใช้ช็อกโกแลตจากประจวบฯ มาทำเมนูหนึ่ง อีกวันจะใช้จันทบุรีมาทำไม่ได้ เพราะสูตรที่เขาคิดมันเหมาะกับช็อกโกแลตจังหวัดนั้น ๆ  เชฟจะชิม จะทำความรู้จักก่อนเริ่มปรุงอาหาร พิถีพิถันว่าจะเลือกใช้ช็อกโกแลตของจังหวัดไหนทำเมนูอะไร”

ช็อกโกแลตบาร์ของกาดโกโก้ยังได้รับคัดเลือกจากการบินไทยให้เป็นอาหารว่างสำหรับผู้โดยสารชั้นเฟิสต์คลาสและชั้นธุรกิจ ประกอบด้วยดาร์กช็อกโกแลต ๗๐ เปอร์เซ็นต์ จำนวนสี่รสชาติ ได้แก่ รสกล้วยจากจังหวัดพิษณุโลก รสกาแฟจากจังหวัดเชียงราย รสมะพร้าวจากจังหวัดสุราษฎร์ธานี และรสข้าวจากจังหวัดสุรินทร์ แต่ละรายการต่างแสดงออกถึงอัตลักษณ์ของแต่ละจังหวัดในแต่ละภูมิภาคของไทย ทั้งภาคกลาง เหนือ ใต้ และอีสาน 

กล่าวได้ว่าวันนี้โกโก้และช็อกโกแลตของกาดโกโก้กำลังนำทางวัฒนธรรมโกโก้เข้าสู่เวอร์ชัน ๓

“เรามองเห็นโอกาส ถ้าถามผมช่วง ๒-๓ ปีแรกที่เริ่มทำกาดโกโก้ มีคนบอกคุณบ้าหรือเปล่า เพราะมันไม่ใช่เรื่องง่าย ๆ
การสร้างกระแสให้คนรู้จักมากขึ้นต้องใช้เวลา แต่หลังจากผ่านปีที่ ๑ เข้าสู่ปีที่ ๒ จนตอนนี้ผ่านไปแล้ว ๗-๘ ปี โอกาสที่เราสร้างให้ตัวเองก็เริ่มมา”

ต้าเสริมคำกล่าวของสามีว่า “จริง ๆ เราเป็นคนสร้างโอกาสให้ตัวเองนะคะ และสร้างโอกาสให้วงการโกโก้ไทยด้วย ตอนนี้ตลาดโกโก้เพิ่มขึ้นเยอะมาก ถึงแม้ส่วนใหญ่จะเป็นเครื่องดื่ม ไม่ได้เน้นช็อกโกแลตบาร์เหมือนเรา เหมือนในต่างประเทศแต่ก็แสดงให้เห็นว่ามีคนเริ่มนิยม”

ต้ากล่าวต่อไปอีกว่า “การเป็นพนักงานบริษัท มีอาชีพเป็นที่ปรึกษาด้านกฎหมาย เราต้องอยู่กับกองเอกสาร ชีวิตตอนนั้นเห็นแต่ตึก สำนักงาน เน้นทำประโยชน์สูงสุดให้องค์กร พอได้มาทำกาดโกโก้ชีวิตก็เปลี่ยนไป  เราไม่ได้นั่งอยู่บนตึกสูง ๆ อีกต่อไปแล้ว เพื่อนร่วมงานก็ไม่ใช่คนที่ต้องการประโยชน์ทางธุรกิจสูงที่สุดเป็นหลัก แต่เป็นเกษตรกรที่พร้อมจะช่วยเหลือกันและกัน เรายังมีความยืดหยุ่นเรื่องเวลามากขึ้น”

ต้นยืนยันคำกล่าวของคู่ชีวิตว่า “ตอนเป็นทนายเรารักษาประโยชน์ให้คนกลุ่มเล็ก ๆ ช่วยจำเลยก็แค่คนเดียวหรือบริษัทเดียวเท่านั้น  พอมาทำกาดโกโก้เราไม่ได้นึกถึงประโยชน์ของใครคนใดคนหนึ่ง แต่นึกถึงประโยชน์ของส่วนรวมเป็นหลัก ตอนนี้เราสร้างอิมแพกต์ได้กว้างกว่า เรากำลังพัฒนาวงการโกโก้ไทยให้ทัดเทียมกับต่างประเทศ”