อุโมงค์รถไฟขุนตานสร้างลอดผ่านดอยขุนตาน เทือกเขาผีปันน้ำ ที่กั้นระหว่างสถานีขุนตาน อำเภอแม่ทา จังหวัดลำพูน กับสถานีแม่ตาลน้อย อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง  แล้วเสร็จในสมัยพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน ดำรงตำแหน่งเจ้ากรมรถไฟ ซึ่งเป็นโครงการต่อเนื่องมาตั้งแต่ก่อนสงครามโลกครั้งที่ ๑ จากสมัยเจ้ากรมรถไฟ ลูอิส ไวเลอร์ วิศวกรชาวเยอรมัน ที่ตกเป็นเชลยศึกเมื่อฝ่ายอักษะแพ้สงคราม

เปิดใช้มาตั้งแต่ปี ๒๔๖๑ จนปัจจุบัน เป็นอุโมงค์รถไฟยาว ๑.๓๕ กิโลเมตร ครองสถิติอุโมงค์ยาวที่สุดมายาวนาน แต่กำลังจะเสียแชมป์ให้อุโมงค์รถไฟระหว่างสถานีมาบกะเบา สถานีผาเสด็จ และสถานีหินลับ ยาวกว่า ๕ กิโลเมตร ที่กำลังจะเปิดใช้งานในอนาคตอันใกล้นี้

รถจักรดีเซลไฟฟ้า QSY

"สะพานขาวทาชมภู” เป็นสะพานโค้งทาสีขาว  ส่วนทาชมภูน่าจะเป็นนามหมู่บ้านที่เป็นเอกลักษณ์หนึ่งเดียวในเมืองไทย คือเป็นสะพานรถไฟโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กแทนที่จะเป็นสะพานเหล็กอย่างสะพานรถไฟทั่ว ๆ ไป

ที่มาจากยุคสงครามโลกครั้งที่ ๑ ช่วงปี ๒๔๖๔ เกิดวิกฤตขาดแคลนเหล็กเจ้ากรมรถไฟเวลานั้นจึงต้องใช้วัสดุอื่นทดแทน ซึ่งวิศวกรยุโรปปรามาสว่าคงมีอายุการใช้งานไม่นาน เนื่องจากคอนกรีตไม่สามารถทนแรงสะเทือนของขบวนรถและน้ำหนักกดเพลาที่มากถึง ๑๕ ตันได้มากอย่างเหล็ก

แต่วิศวกรชาวไทยแก้โดยการทำรอยต่อไว้บนสะพาน ให้ตัวสะพานขยับเขยื้อนได้เมื่อขบวนรถวิ่งผ่าน ทำให้ทนแรงกระแทกและช่วยทดแรงสั่นสะเทือนได้

สะพานยังคงใช้งานอยู่จนปัจจุบัน

รถจักรดีเซลไฟฟ้า QSY

สะพานรถไฟแทบทุกแห่งมักถูกเรียกว่าสะพานดำตามสีที่ทา ซึ่งตามข้อมูลของการรถไฟแห่งประเทศไทยบอกว่าหนาถึงหกชั้น และไม่ได้เป็นสีดำทั้งหมด

สามชั้นแรกทาด้วยสีน้ำตาล ทับด้วยขาว เทา และดำ จึงได้ชื่อว่าสะพานดำ  แต่สะพานเหล็กกล้าจากเยอรมนีทาสีดำที่ทอดข้ามแม่น้ำวังกลางเมืองลำปาง คนท้องถิ่นเรียกตามคำเมืองว่าขัวดำ

และเช่นเดียวกับสะพานรถไฟแทบทุกแห่งที่ต้องถูกทำลายจากระเบิดของฝ่ายสัมพันธมิตรในช่วงสงครามโลกครั้งที่ ๒ ขัวดำย่อยยับเมื่อปี ๒๔๘๗ และได้รับการบูรณะขึ้นมาใหม่จนใช้งานได้อีกครั้งเมื่อปี ๒๕๐๙  จนปัจจุบันนอกจากเป็นสะพานข้ามแม่น้ำวังของรถไฟบางขบวน ริมฝั่งแม่น้ำยังมีสวนสาธารณะสะพานดำเป็นพื้นที่สีเขียวของชาวเมืองด้วย

รถจักรดีเซลไฟฟ้า QSY
ภาพ : สกล เกษมพันธุ์

เมืองไทยมีถนนลอยฟ้าอยู่หลายสาย แต่รถไฟลอยน้ำเพิ่งเป็นที่รู้จัก หลังจากมีเขื่อนป่าสักชลสิทธิ์ จังหวัดลพบุรี

แต่เดิมทางรถไฟระหว่างชุมทางแก่งคอย-ชุมทางบัวใหญ่ ช่วงสถานีแก่งเสือเต้นถึงสถานีลำนารายณ์ ผ่านไปกลางท้องทุ่ง ทิวป่า และชุมชน เช่นเดียวกับช่วงอื่น ๆ ตลอดเส้นทาง จนเมื่อสร้างเขื่อนปิดกั้นแม่น้ำป่าสักช่วงเหนือขึ้นมาจากสถานีแก่งเสือเต้น บนพื้นที่โครงการ ๑.๐๕๓ แสนไร่ เกิดอ่างเก็บน้ำขนาด ๙๖๐ ล้านลูกบาศก์เมตร เอ่อท่วมพื้นที่อำเภอวังม่วง จังหวัดสระบุรี ทางฟากตะวันออกของแม่น้ำ และพื้นที่อำเภอพัฒนานิคม จังหวัดลพบุรี ทางฟากตะวันตกของแม่น้ำ ไร่นา ชุมชนรวมทั้งทางรถไฟบางช่วงจมอยู่ใต้น้ำ ทำให้ต้องสร้างขึ้นใหม่

อาจเพื่อให้ใช้พื้นที่ง่ายโดยไม่ต้องมีการเวนคืนเพิ่ม หรือรวมทั้งการหวังผลต่อเนื่องด้านการท่องเที่ยวทางรถไฟจึงถูกสร้างขึ้นใหม่ในลักษณะสะพานทอดไปเหนือผิวน้ำ ช่วงสถานีรถไฟโคกสลุงมุ่งไปทางเหนือ เป็นระยะยาวไกลจนลับโค้งหายไปหลังทิวป่าไกลลิบ ๆ

ยามมีรถไฟแล่นผ่าน หน้าน้ำเต็มฝั่ง มองจากไกล ๆ แลเหมือนรถไฟแล่นไปบนผิวน้ำ

 รถดีเซลรางฮิตาชิ (RHN)

ตามความเป็นมาบันทึกว่า แต่เดิมแผงร้านค้าในตลาดแม่กลองจะใช้ร่มตั้งพื้นขนาดใหญ่กางคลุม ซึ่งตัวตลาดขยายคลุมไปถึงบนรางรถไฟ ตั้งแต่ปี ๒๕๒๗ ยามมีขบวนรถแล่นมาทุกแผงต้องหุบร่ม เปิดทางให้รถไฟวิ่งผ่าน เป็นที่มาของชื่อ “ตลาดร่มหุบ”

ปัจจุบันร้านส่วนใหญ่เปลี่ยนมาใช้เพิงผ้าใบกันสาด มีเสาเหล็กค้ำสองมุมยื่นออกมาคร่อมราง  พอรถไฟมาก็โยกเสากลับ เพิงผ้าใบหุบพับออกไปพ้นตัวรถไฟ  ส่วนแผงที่วางของขายใช้ระบบเลื่อนและมีรางเหล็กวางตั้งฉากกับรางรถไฟ สำหรับเลื่อนออกมาจนเกือบชิดราง และเลื่อนกลับได้อย่างฉับไวเมื่อรถไฟมา

เป็นตลาดและทางรถไฟที่เปลี่ยนฉากฉับไวเหมือนการสลับฉากละคร เป็นที่ตื่นตาตื่นใจของคนนอกที่มาเห็น จนตลาดสดแม่กลองได้นามใหม่ว่าตลาดร่มหุบ เป็นแลนด์มาร์กและจุดเช็กอินขึ้นชื่อของสมุทรสงคราม

ปัจจุบันสะพานส่วนที่เคยเป็นช่องจราจรไม่ได้ใช้สำหรับรถอีกแล้ว กลายเป็นลานพักผ่อน ออกกำลังกายและเป็นที่ทำกิจกรรมของคนในชุมชนรอบ ๆ สะพาน  สะท้อนความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนกับรถไฟที่ไม่เสื่อมคลาย

จากตัวสะพานตามทางรถไฟไปทางใต้ ๕๐๐ เมตร เป็นที่ตั้งของวัดธาตุน้อย ที่มีเจดีย์พ่อท่านคล้าย วาจาสิทธิ์ อยู่ข้างโค้งทางรถไฟ  และใกล้ ๆ กันก็มีสะพานข้ามทางรถไฟ  จากบนนั้นจะมองเห็นภาพมุมกว้างของศาสนสถาน บ้านเรือน เรือกสวน ทุ่ง ป่า และทางรถไฟ เรียงรายเป็นองค์ประกอบที่ลงตัวงดงาม กลายเป็นจุดถ่ายภาพมุมสูงอันเหมาะเจาะแบบไม่ต้องพึ่งเครื่องมืออุปกรณ์

จังหวะดี ๆ แดดดี จากมุมนี้ใครก็ถ่ายภาพออกมาสวยทั้งนั้น