ผลการคำนวณค่าการกักเก็บคาร์บอนอาจแตกต่างกันไปในแต่ละพื้นที่ และขึ้นอยู่กับวิธีที่ใช้คำนวณของหน่วยงานที่ศึกษาอ้างอิงสำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ปริมาณการเก็บกักคาร์บอนแบ่งออกเป็นการกักเก็บคาร์บอนเหนือพื้นดินและใต้ดิน ดังนี้

จากการคำนวณ การอนุรักษ์ป่าชายเลนขนาด ๑๘ ไร่ ในอำเภอบางบ่อ อาจช่วยกักเก็บคาร์บอนได้มากถึง ๘๖๒.๐๙๙๒ ตันต่อไร่ แต่ผืนป่าชายเลนหลายแห่งกำลังถูกมองข้าม และได้รับผลกระทบจากกฎหมายภาษีที่ดิน ถูกด้อยค่าว่าเป็น “พื้นที่ทิ้งไว้ว่างเปล่า” หรือ “ไม่ได้ทำประโยชน์”

“อยากให้มันเป็นพื้นที่ดั้งเดิม แถวนี้ดูจากโดรนแทบจะไม่เหลือแล้ว เป็นพาณิชยกรรมเกือบหมดแล้ว  เราเพิ่งไปพายเรือเก็บขยะในคลองด่าน  มีช่วงพื้นที่หนึ่งเขาเล่าว่าเป็นที่มีโฉนด แต่พื้นดินถูกกัดเซาะหายไปหมดแล้ว ยังตกใจว่าเจ้าของเสียภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้างอยู่หรือเปล่า คนพาไปหัวเราะบอกว่าก็น่าจะยังเสีย เพราะเจ้าของมีความหวัง ทั้ง ๆ ที่มันกลายเป็นน้ำแล้ว ประเด็นคำถามคือพื้นดินมันหายไปเพราะเราไม่เก็บรักษาต้นไม้ที่จะยึดเนื้อดินไว้หรือเปล่า”

ลัดดาวัลย์ ครุธไท เกษตรกรที่เช่าที่ดินแปลงข้าง ๆ เลี้ยงกุ้งมานานเล่าว่า “เราเลี้ยงกุ้งขาว เลี้ยงแบบธรรมชาติ แค่เปิดท้ายบ่อตอนน้ำขึ้นลูกกุ้งก็เข้ามา อาหารที่ลูกกุ้งกินก็เป็นแพลงก์ตอนในน้ำ ไม่ต้องให้อาหารเพิ่ม ไม่ต้องใช้สารพิษ บางครั้งก็มีปูเข้ามา เพราะปูออกลูกออกหลานในป่าชายเลนที่อยู่ติดกัน”

เกษตรกรบางบ่อกล่าวถึงความผูกพันที่เกิดขึ้นพร้อมความเปลี่ยนแปลง “เก็บเป็นป่าชายเลนแบบนี้แหละดีแล้ว ดีกว่าที่จะเป็นเมืองด้วยซ้ำไป ในป่ามีปูแสม สัตว์ทะเล หลายสิ่งหลายอย่าง อยากให้เป็นธรรมชาติ  แต่บางครั้งต้องยอมรับว่ามันก็ได้แค่นี้  ลองดมกลิ่นดูสิ ทางนี้คือกลิ่นธรรมชาติ ฝั่งนี้จะเย็นมากเลย อีกฝั่งที่เป็นร้านอาหารกับด้านที่อยู่ติดถนนจะร้อนมาก ทั้งกลิ่นเหม็น ความสกปรก  หลังอาทิตย์ตกเดินเลยป่าไปจะร้อนวูบ ๆ แต่เดินทางนี้คุณจะสัมผัสความเย็น”

ลัดดาวัลย์บอกว่าท้ายที่ดินส่วนที่อยู่ติดคลองบางบ่อเล็กมีลมเย็นพัดเข้ามา เวลาแสมออกดอกเล็ก ๆ ก็มีกลิ่นหอมเฉพาะตัว

“ตอนนี้รอบ ๆ ด้านกลายเป็นคอนกรีตไปหมดแล้ว อยากให้เก็บป่าผืนนี้ไว้ ไม่อยากให้เมืองมาใกล้ ยิ่งความเจริญมาเท่าไรความสมบูรณ์ยิ่งหายไป ดีใจที่เจ้าของที่ดินเขาก็รักธรรมชาติเหมือนกัน”

การอนุรักษ์และฟื้นฟูระบบนิเวศทางทะเลและชายฝั่งได้รับการยอมรับอย่างไม่มีข้อกังขาว่าช่วยดูดซับก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์และก๊าซเรือนกระจกชนิดอื่น ๆ แต่วันนี้ป่าชายเลนผืนหนึ่งกำลังอยู่บนทางสองแพร่งอันโหดร้ายที่จะนำพาสรรพชีวิตทั้งหลายไปยังทางเลือกที่แตกต่าง

“เคยพูดให้คนแถวนี้ฟังว่าเราตั้งใจจะเก็บป่าผืนนี้ไว้ เขาก็บอกว่าอนุโมทนา ที่ผ่านมาเขาเห็นการเปลี่ยนแปลงในทางที่ไม่สบายใจจากที่ดินหลาย ๆ แปลง” จันทร์ขจรเอ่ยริมถนนสายใหญ่

“ครอบครัวของเรามีกันอยู่ห้าคน ทุกคนเห็นตรงกันว่าต้องหาเงินมารักษาป่าผืนนี้ไว้ เพราะมันหล่อเลี้ยงใจว่าเราทำถูก

“เรายอมเสียภาษีแล้วเก็บไว้ให้เป็นมรดกของลูกในอนาคตอย่างลูกคนเล็ก เขาเรียนจบแพทย์แผนไทยประยุกต์ เงินเดือนสำหรับคนจบสาขานี้หมื่นกว่าบาท รู้มั้ยวันที่ไปจ่ายภาษี เขานั่งน้ำตาตกเลยนะ บอกว่า ‘แม่ ไม่ต้องยกให้หนูนะ หนูไม่มีปัญญาจ่าย’ เขาพูดประชดต่อหน้าเจ้าหน้าที่”  

“ผมไม่เชื่อว่าเมืองที่เจริญต้องมีตึกรามบ้านช่อง  ผมเชื่อว่าเมืองที่เจริญต้องมีระบบนิเวศที่ดี  ผมสนใจพื้นที่รกร้างข้างถนน สองฝั่งซูเปอร์ไฮเวย์ คนบอกว่าเป็นพื้นที่รกร้าง แต่ผมพบนกพญาไฟเล็ก นกสาลิกาเขียวหางสั้น ไม่ต้องพูดถึงนกกวัก มีงูสารพัดชนิด เต่านา เต่าดำ เต่าหับ  ที่ผ่านมาเราไม่ได้มองว่ามันมีสิ่งมีชีวิต เรามองด้วยมุมมองหยาบ ๆ ว่านี่เป็นพื้นที่ว่างเปล่าต้องไถทิ้ง ปลูกมะนาว ผมไม่เห็นด้วย”

ตามความคิดของ จุลพร นันทพานิช สังคมควรยอมรับคุณค่าของที่ดินในมิติอื่น ๆ นอกเหนือจากมิติทางเศรษฐศาสตร์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งคุณค่าเชิงนิเวศซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของการพัฒนาอย่างยั่งยืน และช่วยเพิ่มคุณค่าทางเศรษฐกิจต่อทรัพยากรในทางอ้อม

ที่ผ่านมามีพื้นที่สำคัญทางนิเวศวิทยาหลายแห่งอยู่ในสถานะสุ่มเสี่ยงว่าจะถูกทำให้หายไป ขณะที่บางแห่งถูกทำลายไปแล้ว

“ที่สุพรรณบุรี มีเด็กที่พ่อแม่ให้ที่ดินที่อู่ทองเป็นมรดก ๓๐ ไร่ ทางการแจ้งว่าจะเก็บภาษีรกร้างว่างเปล่า เขาไม่รู้จะทำยังไงคนรอบข้างบอกให้ไถเลย ๆ ทั้งที่ในพื้นที่มีต้นแจง ตะโกนาประดู่ป่า มะค่าแต้ สุดท้ายโดนไถทิ้งทั้งหมด” อาจารย์จุลพร ยกตัวอย่างความรุนแรงของภาษีที่ดินฉบับนี้

เขาจึงพยายามหาวิธีการ รูปแบบการจัดการ เพื่อยับยั้งการทำลายคุณค่าเชิงนิเวศ หาทางออกเพื่อไปยืนยันกับองค์กรที่ต้องจัดเก็บภาษี

“ที่ดินแปลงหนึ่งที่เกาะเทโพ จังหวัดอุทัยธานี อยู่ตรงข้ามศาลากลางจังหวัด สภาพพื้นที่มันเป็นสวนที่เจ้าของปล่อยทิ้งไว้เป็นป่ายางนาผืนใหญ่ ผมเห็นว่ามันเป็นระบบนิเวศอย่างดี มีนกแก้วโม่งที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในประเทศไทยด้วยนะ

“แต่รัฐมองว่าเป็นพื้นที่รกร้างว่างเปล่า เจ้าหน้าที่แนะนำเจ้าของที่ดินเอาต้นยางนาออก ไถให้โล่งเตียน แล้วง่ายที่สุดเลยคือปลูกมะนาวตามจำนวนที่กำหนด ก็ไม่ต้องเสียภาษีรกร้างว่างเปล่า  แต่ผมคิดหาทางออกโดยใช้การออกแบบ  ทางภาคใต้เขามีสวนผสมใช่มั้ย ผมก็เลยบอกว่าจะปลูกกระชายกับขมิ้นใต้โคนต้นยาง แล้วทำเอกสารให้ทางท้องถิ่นยืนยันว่าที่เราไม่รก ป่ายางนาก็จะถูกคุ้มครองไว้”

ในฐานะผู้พัฒนาพื้นที่สีเขียวและสถาปัตยกรรมที่เหมาะสมกับนิเวศวัฒนธรรมท้องถิ่นหลายโครงการ อาจารย์เล่าว่าที่ผ่านมาบางโครงการของเขาก็ถูกมองว่าเป็นพื้นที่รกร้างว่างเปล่า

“ที่อ่อนนุช ๕๑ มีงานออกแบบของผมเป็นสวนป่ากลางเมืองชื่อว่า ‘สวนทำ’ ขนาด ๖ ไร่ แต่ทางการบอกว่าที่นี่รกร้างว่างเปล่า ต้องเสียภาษี ผมยืนยันว่าไม่เสีย ไม่รก ที่นี่ไม่ใช่อยู่ ๆ ผมปลูกต้นไม้ขึ้นมา มันเริ่มจากการปรับสภาพที่ดินจัดการระบบน้ำ สร้างพื้นที่ชุ่มน้ำ ทำเอกสารให้ทางการดูว่าเราค่อย ๆ ปลูกทีละคืบทีละศอกจนกลายเป็นสวนป่าที่รวบรวมพรรณไม้ท้องถิ่นภาคกลางเอาไว้ให้ลูกหลานได้ดู เจ้าของก็เปิดให้คนภายนอกเข้ามาดู  เราทำเอกสารไปยืนยันว่ามันเป็นระบบนิเวศ มีพรรณไม้ท้องถิ่น มีต้นสะตือ คงคาเดือด มะคำไก่ ในน้ำมี เต่าหับ เต่านา เต่าดำ เต่าบัว ปลาหมอ ปลาไหล งูเห่าไทย งูเขียวหางไหม้ งูเหลือม งูหลาม ได้อยู่อาศัยในกรุงเทพฯ

“ข้อดีคือเจ้าหน้าที่ในหลายท้องที่ค่อนข้างเปิดรับ อาจเพราะทั้งเจ้าหน้าที่และเจ้าของที่ดินต่างก็อาศัยตัวบทกฎหมายที่ยังขาดความชัดเจน  หลายครั้งเจ้าหน้าที่ก็อาศัยการตีความหน้างาน ถ้ามีข้อมูลครบถ้วนก็พร้อมรับฟังว่ามีความจำเป็นในทางระบบนิเวศอย่างไร ดังนั้นการยืนยันเฉพาะแปลงหรือเฉพาะรายการยังเป็นไปได้”

เมื่อราว ๒ ปีก่อน อาจารย์จุลพรเคยทดลองวัดค่า PM 2.5 ในพื้นที่ “สวนทำ” เปรียบเทียบกับถนนใหญ่ พบว่าต่างกันถึง ๓๕ หน่วย และกำลังจดบันทึกสถิติอุณหภูมิอย่างละเอียด

“ปัญหาฝุ่น PM 2.5 ปัญหาโลกร้อน เราลดรถยนต์ไม่ได้ก็ใช้ที่รกร้างว่างเปล่านี่แหละจัดการ ถ้ามีพื้นที่แบบนี้มาก ๆ ลูกหลานเราก็ไม่ต้องลำบาก ยังไม่ต้องนับสรรพสัตว์สารพัดอย่างที่มีพื้นที่สงบร่มเย็นอยู่อาศัย”

จากการตรวจสอบภาพถ่ายทางอากาศ พื้นที่ว่างในความครอบครองของเอกชนภายในกรุงเทพมหานคร คิดเป็นจำนวนกว่า ๖ หมื่นไร่โดยประมาณ หรือใหญ่กว่าพื้นที่ทั้งหมดของสนามบินสุวรรณภูมิประมาณสามเท่า  ในส่วนโฉนดที่ดินทั่วประเทศคาดว่ามีอยู่ประมาณ ๓๒ ล้านแปลงมีแนวโน้มว่าพื้นที่ทรงคุณค่าทางนิเวศจำนวนไม่น้อยจะอยู่ใต้การครอบครองของเอกชน ซึ่งไม่ได้รับความสนใจจากสังคม โดยเฉพาะหน่วยงานของรัฐที่เกี่ยวข้องกับการจัดเก็บภาษี  มีความเสี่ยงว่าจะเข้าข่ายสถานะที่ดินที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์

แต่สายตาคู่นี้มองตรงกันข้าม อาจารย์จุลพรชี้ว่าพื้นที่มากขนาดนี้สามารถพัฒนาเป็น “สะพานนิเวศ” (ecology corridor) ช่วยฟื้นฟูระบบนิเวศในแถบลุ่มน้ำเจ้าพระยาตอนล่าง ซึ่งที่ผ่านมาถูกทำลายไปมากจากการขยายตัวของเมือง

“ผมมีเรื่องสะเทือนใจเรื่องหนึ่งเกี่ยวกับชะนีในป่า ถ้ามีถนนผ่า เขาข้ามไปหากันไม่ได้เพราะชะนีแทบจะไม่ลงดิน หมายความว่าเขาจะเห็นหน้ากันแต่ไม่ได้ไปเจอกันอีกแล้ว หรือกรณีนกเงือกกรามช้างปากเกลี้ยงจากเขาใหญ่ หลายปีก่อนนักวิจัยพบว่ามันบินไปถึงฮาลา-บาลา แล้วก็ป่าตะวันตกซึ่งอยู่ห่าง ๓๐๐ กิโลเมตร นักวิจัยประเมินว่าคงบินบนเพดานบินที่สูงมาก เรามองไม่เห็นผมสนใจว่าระหว่างทางไม่มีป่า งานออกแบบของผมควรจะเป็นสะพานนิเวศ  นกเงือกไปไม่ได้ นกเล็กนกน้อยไปได้ก่อนก็ยังดี และผมคิดว่าในพื้นที่กรุงเทพฯ ก็ควรจะมีเรื่อง ecology corridor ด้วย”

สะพานนิเวศหมายถึงจุดเชื่อมต่อทางธรรมชาติ พื้นที่ถูกเก็บรักษาไว้ให้คงสภาพเดิม หรือเก็บรักษาระบบนิเวศแบบดั้งเดิม เพื่อรักษาสมดุลในการปะทะสังสรรค์กันระหว่างสิ่งมีชีวิตต่าง ๆ ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของการธำรงความสมบูรณ์ของธรรมชาติ

ในระดับภูมิภาค การกำหนดสะพานนิเวศในเขตที่ระบบนิเวศถูกทำลาย หมายถึงการฟื้นฟูเส้นทางอพยพหรือแหล่งที่อยู่อาศัยดั้งเดิมสำหรับสัตว์บางชนิด และเปิดทางให้พรรณไม้ท้องถิ่นกลับมาเจริญเติบโต ไม่ว่าด้วยตัวเองหรือผ่านการปลูกใหม่

“ผมไม่ได้มองสิ่งมีชีวิตแค่มนุษย์อย่างเดียว สรรพสัตว์ทั้งหลายก็ต้องรื่นรมย์ในงานออกแบบผม การสร้าง ecology corridor ที่เหมาะสมทำได้ไม่ยาก เพียงอาศัยความรู้เรื่องพฤกษศาสตร์ ให้ความสำคัญกับการปลูกพรรณไม้ท้องถิ่น นอกจากจะได้คุ้มครองพันธุกรรมของพรรณพืชจากการคุกคามของพืชต่างถิ่นที่เข้ามาอยู่ในพื้นที่เพราะได้รับความนิยมตามกระแสสังคม ยังเป็นการใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ เพราะพืชท้องถิ่นหลายชนิดเติบโตในพื้นที่ได้อยู่แล้วด้วยตัวเอง ไม่ต้องอาศัยการลงทุนดูแลรักษาที่พิเศษเฉพาะเจาะจง พืชท้องถิ่นประเภทไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ เช่น ยางนา ตะเคียนทอง กระบาก กระบก กระทิง ฯลฯยังช่วยสร้างร่มเงาและสามารถแก้ปัญหาฝุ่นควันได้”

ครู-สถาปนิกผู้เชี่ยวชาญสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นยืนยันความเห็นว่า เมืองที่ดีต้องมีระบบนิเวศที่ดี จึงต้องเปลี่ยนทัศนะที่มองประโยชน์ทางเศรษฐกิจเป็นศูนย์กลาง

“จะบอกว่าคุณค่าทางเศรษฐศาสตร์มีความสำคัญอย่างเดียวเหรอ ทั้ง ๆ ที่มันมีคุณค่าอื่นด้วยนะ พื้นที่ของเราอาจจะไม่ได้ให้ผลผลิตมะนาวปีละ ๔ กิโลกรัมไปขายตลาดไท แต่มันให้ระบบนิเวศ อากาศที่ดี ช่วยดูดซับคาร์บอนไดออกไซด์ ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ได้  เราต้องคำนึงถึงคุณค่าเชิงนิเวศ ไม่ใช่เอาคุณค่าเชิงเศรษฐศาสตร์มาชี้วัดอย่างเดียวเท่านั้น

“ผมคิดว่าระบบนิเวศจำเป็นสำหรับมนุษย์ ก็เลยทำตัวอย่างหลาย ๆ กรณีให้เห็นว่าแต่ละพื้นที่ต้นไม้ไม่เหมือนกัน สัตว์
ก็ไม่เหมือนกัน  เวลาไปยื่นเรื่องให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่เขาจะเก็บภาษี โชคดีที่เขาฟัง คงเพราะไม่มีข้อกำหนดเฉพาะว่าที่ดินแบบนี้จะจัดอยู่ในประเภทไหน วนเกษตรสวนป่า หรือเพื่อการนันทนาการ ตอนนี้กฎหมายภาษีที่ดินยังไม่มีคำว่าวนเกษตรเขาเอามะม่วง มะนาว ตามจำนวนที่กำหนดเกณฑ์ บางคำก็ยังไม่มีในสารบบกระบวนการจัดประเภทที่ดิน”  

นับตั้งแต่ พ.ร.บ. ภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง พ.ศ. ๒๕๖๒ มีผลบังคับใช้คนไทยหลายคนได้รับผลกระทบไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง แต่ในส่วนผลกระทบที่มีต่อที่ดินที่มีคุณค่าทางวัฒนธรรมอาจยังไม่เคยนึกถึงกันมาก่อน

ยกตัวอย่างพื้นที่ที่มีความสำคัญในประวัติศาสตร์ตามเส้นทางการเดินทัพที่ระบุอยู่ใน ลิลิตตะเลงพ่าย ซึ่งอยู่ในจังหวัดกาญจนบุรี สุพรรณบุรี และพระนครศรีอยุธยา  พื้นที่บริเวณที่เกี่ยวเนื่องกับทุ่งภูเขาทอง หรือทุ่งมะขามหย่อง ซึ่งเป็นที่รับรู้เป็นอย่างดีถึงความสำคัญในการสู้รบกับพม่าในสมัยอยุธยา 

“สภาพทุกวันนี้หลายบริเวณยังเห็นเป็นทุ่งโล่ง หากพื้นที่ดังกล่าวอยู่ในการครอบครองโดยเอกชนอาจจะถูกตีความว่าเป็นพื้นที่รกร้าง” ดอกเตอร์หัทยา สิริ-พัฒนากุล อธิบายและชี้ให้เห็นว่า ทั้งสองกรณีเป็นตัวอย่างพื้นที่ทางวัฒนธรรมที่มีความเปราะบาง เสี่ยงต่อการได้รับผลกระทบจากการประกาศใช้ พ.ร.บ. ภาษีที่ดินและสิ่งปลูกสร้าง พ.ศ. ๒๕๖๒ 

“ในกระบวนการจัดเก็บภาษีต้องมีการตัดสินว่าพื้นที่ใดเป็นที่รกร้างหรือไม่มีประโยชน์ ตรงนี้ใครเป็นคนตัดสิน พื้นที่ที่ไม่รกร้างคืออะไร พื้นที่ที่ใช้ประโยชน์คืออะไร หน้าตาเป็นยังไง ประโยชน์สูงสุดของการจัดเก็บภาษีที่ดินคืออะไร คือเงินใช่ไหม

ทุกวันนี้มีคนมากมายอยากปลูกต้นไม้ให้มีสภาพเป็นป่า ป่าจริง ๆ ป่าธรรมชาติ ไม่เป็นแถวเป็นเเนว คละเคล้าหลากชนิด เพื่อให้ใบไม้ที่ร่วงหล่นถูกย่อยสลายกลายเป็นธาตุอาหารที่หลากหลาย มีจุลินทรีย์ที่เป็นประโยชน์ต่อรากพืชนับพันนับหมื่นชนิด ปรุงเเต่งอาหารเพื่อให้เป็นป่าที่อุดมสมบูรณ์ มีนก มีสรรพชีวิตเข้ามาอยู่อาศัยกิน ขี้ ขับถ่าย แพร่กระจาย จนมีความหลากหลายทางชีวภาพ ถักทอโยงใย ซับซ้อน จนเป็นความอุดมสมบูรณ์เหนือจินตนาการเเละความรู้ของมนุษย์  เเต่ทันทีที่มีใครสักคนตัดสินพื้นที่เหล่านั้น โดยปราศจากความรู้ ใช้เพียงสายตาและภาพที่มองอย่างผิวเผินเป็นตัวตัดสิน ว่าต้องเป็นแถวเป็นเเนว ต้องเป็นชนิดต้นไม้ที่อยู่ในหมวดหมู่ตามความคิดของคนบางคนเพียงเเค่ไม่กี่ร้อยชนิด ทั้ง ๆ ที่ธรรมชาติมีต้นไม้เเละสมุนไพรหลากหลายนับล้านชนิด เพื่อรอนำไปวิจัยเพื่อรักษาโรคของมนุษย์  

การตัดสินด้วยภาพต้นไม้เป็นแถวเป็นเเนว มีต้นไม้ไม่กี่ชนิด จะเป็นส่วนหนึ่งของการทำลายโครงสร้างของธรรมชาติอย่างให้อภัยไม่ได้ เพราะป่าที่คุณทำลายด้วยความไม่รู้คือแกนกลางของสรรพสิ่ง

การจัดเก็บภาษีที่ดินเป็นเรื่องที่ดีเเละควรเกิดขึ้น เเต่ความรู้เเละปัญญาในการปฏิบัติงานเพื่อหาเกณฑ์ตัดสินว่าพื้นที่ใดมีประโยชน์หรือไม่มีประโยชน์เป็นเรื่องที่สำคัญกว่า  ถ้าผู้บังคับใช้กฎหมายไม่มีความรู้ก็ต้องหาความรู้ อย่าทำโดยไม่รู้  และวิธีที่จะรู้ก็ควรจะคุยกับคนที่รู้ คุยกับชาวบ้าน นักวิชาการที่หลากหลาย ไม่เฉพาะเเต่หน่วยงานใดหน่วยงานหนึ่ง คุยกับปราชญ์ชาวบ้าน คุยกับคนหาอยู่หากินในป่านั้น ว่าพื้นที่รกร้างที่คุณตัดสินว่าไม่มีประโยชน์นั้น มันมีประโยชน์อะไรกับคนเหล่านั้นบ้าง คุยเยอะ ๆ หาความรู้เยอะ ๆ ปรับปรุงเยอะ ๆ แก้ไขเยอะ ๆ จนทำให้เกณฑ์ในการตัดสินนั้นถูกต้องที่สุด

การจัดเก็บภาษีของรัฐควรจะเกิดประโยชน์สูงสุด คำถามคือ อะไรที่เรียกว่าประโยชน์สูงสุด เงินใช่หรือไม่ 

ถ้าเราได้เงิน เเต่เงินนั้นได้มาจากป่าหรือสิ่งแวดล้อมที่ถูกตัด รื้อถอน ไถ อย่างราบคาบ เพียงเพื่อให้เกิดภาพต้นไม้เพียงไม่กี่ชนิด เป็นเเถวเป็นเเนว จนความหลากหลายทางชีวภาพ อากาศ น้ำ ธรรมชาติอันบริสุทธิ์จบสิ้นลง เมื่อนั้นเงินที่รัฐได้มา จะต้องถููกนำไปใช้จ่ายกับการดูเเลสุขภาพ สาธารณสุุข โรคภัยไข้เจ็บ แก่ประชาชนอยู่ดี

เราได้เงินมาหนึ่ง เเต่ตามมาด้วยรายจ่ายเป็นสิบ คือสิ่งที่เราต้องช่วยกันคิดและทบทวนให้ดี

ถ้ายุทธศาสตร์คือการหาเงินเข้ารัฐยุทธวิธีมีเป็นล้านวิธี เช่น ปราบคอร์รัปชัน ส่วย หรือลดรายจ่าย เช่น ด้านสาธารณสุขแบบยั่งยืน พลิกฟื้นสิ่งเเวดล้อมให้ประเทศเป็นสีเขียว เป็นเเหล่งพันธุกรรมพืชของโลก เป็นครัว เป็นยา เป็นโรงพยาบาลของโลก  เอาเข้าจริง ๆ เเค่ปราบคอร์รัปชันประเทศเราก็รวยตายห่าเเล้วครับพี่...”