พลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ
กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
2423-2466
	๑๐๐ ปี วันสิ้นพระชนม์ 
พลเรือเอก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์
๒๔๖๖-๒๕๖๖
 
	เรื่อง : ศรัณย์ ทองปาน
ภาพ : ฝ่ายภาพ สารคดี
 
๒๔๒๓  
- 	พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ประสูติ (๑๙ ธันวาคม)
- 	เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธประสูติ (๑ มกราคม)
ราว ๒๔๒๘  
พระองค์เจ้าอาภากรฯ เข้าเป็นนักเรียนโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ
๒๔๓๒  
โปรดเกล้าฯ ให้พระองค์เจ้าอาภากรฯ เสด็จแทนพระองค์ไปในการบำเพ็ญพระราชกุศลหลายครั้ง
๒๔๓๔  
พระองค์เจ้าอาภากรฯร่วมพิธีไหว้ครูรำอาวุธที่เกาะสีชัง (๑๐ สิงหาคม)
๒๔๓๖   
- 	วิกฤตการณ์ ร.ศ. ๑๑๒ (กลางเดือนกรกฎาคม)
- 	สมเด็จฯ เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธกรมขุนเทพทวาราวดีและพระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์กราบถวายบังคมลาไปศึกษาต่อในยุโรป (๒๐ สิงหาคม)
- 	เสด็จถึงกรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ (พฤศจิกายน)
๒๔๓๗ 	  
- 	สถาปนาเฉลิมพระอิสริยยศเจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ กรมขุนเทพทวาราวดีเป็นสยามมกุฎราชกุมาร (มกราคม)
- 	สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร พร้อมด้วยพระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ เข้าเฝ้าฯ สมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย (๑๕ มีนาคม)
สมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย 
๒๔๓๘  
พระองค์เจ้าอาภากรฯ ทรงเข้าศึกษาที่โรงเรียนกินนอนเดอะไลมส์ (The Limes) (ตุลาคม) 
๒๔๔๐  
- 	รัชกาลที่ ๕ เสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ ๑ พระองค์เจ้าอาภากรฯ ทรงเดินทางย้อนมายังเกาะลังกา เพื่อเริ่มต้นฝึกงานเป็นนักเรียนทำการนายเรือประจำเรือพระที่นั่ง มหาจักรีซึ่งกำลังเดินทางสู่ยุโรป (เมษายน)
- 	พระองค์เจ้าอาภากรฯ ลงฝึกงานเป็นนักเรียนทำการนายเรือในราชนาวีอังกฤษ 
๒๔๔๒  
ทรงสำเร็จการศึกษาวิชาเดินเรือและนำร่องจากวิทยาลัยทหารเรือกรีนิช
๒๔๔๓	  
- 	พระองค์เจ้าอาภากรฯ เสด็จกลับถึงกรุงเทพฯ (๑๑ มิถุนายน)
- 	ทรงเสกสมรสกับหม่อมเจ้าหญิง			ทิพยสัมพันธ์ พระธิดาในสมเด็จฯเจ้าฟ้า กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช (มีนาคม)
๒๔๔๔	  
- 	ตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ประพาสเกาะชวาในหน้าที่ราชองครักษ์ 		(พฤษภาคม - กรกฎาคม)
- 	ทรงดำรงตำแหน่งรองผู้บัญชาการกรมทหารเรือ (๑๖ กันยายน)
พระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์ ทรงเครื่องแบบนายทหารเรือสยาม
๒๔๔๕  
- 	ตั้งหน่วยฝึกพลทหารเรือที่บางพระ (สิงหาคม)
- 	สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชเจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ เสด็จฯ กลับถึงกรุงเทพฯ (มกราคม) 
๒๔๔๖  
สมเด็จฯ เจ้าฟ้าบริพัตรสุขุมพันธุ์กรมขุนนครสวรรค์วรพินิต เสด็จกลับถึงกรุงเทพฯ (พฤษภาคม) ทรงได้รับแต่งตั้งให้เป็นผู้บัญชาการกรมทหารเรือ (กุมภาพันธ์)
๒๔๔๗	  
- 	พระองค์เจ้าอาภากรฯ ตามเสด็จประพาสต้น มณฑลราชบุรี (กรกฎาคม)
- 	ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาพระอิสริยยศพระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์เป็นกรมหมื่นชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ (พฤศจิกายน)
๒๔๔๘  
ตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จประพาสแหลมมลายู (มิถุนายน-กรกฎาคม)
๒๔๔๙  
- 	พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปิด		โรงเรียนนายเรือ พระราชวังเดิม (๒๐ พฤศจิกายน)
- 	พิธีขึ้นตำหนักใหม่ “วังนางเลิ้ง” หรือ “วังเปรมประชากร” ของพระเจ้าลูกยาเธอ กรมหมื่นชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ (๒๐ มีนาคม)
๒๔๕๐	  
 	รัชกาลที่ ๕ เสด็จประพาสยุโรป ครั้งที่ ๒ 		(มีนาคม ๒๔๔๙-พฤศจิกายน ๒๔๕๐) 		กรมหมื่นชุมพรฯ ทรงนำนักเรียนนายเรือ		และนักเรียนนายช่างกลออกฝึกภาคทางทะเล โดยเรือ มกุฎราชกุมาร ยังเกาะสิงคโปร์และเกาะชวา (กรกฎาคม- กันยายน)
๒๔๕๒ 	  
กรมหมื่นชุมพรฯ ได้รับพระราชทานเหรียญบุษปมาลา
๒๔๕๓	  
- 	รัชกาลที่ ๕ เสด็จสวรรคต รัชกาลที่ ๖ เสด็จขึ้นครองราชย์ (๒๓ ตุลาคม) 
- 	ยกฐานะกรมทหารเรือเป็นกระทรวงทหารเรือ กรมหมื่นชุมพรฯ 		ดำรงตำแหน่ง “ผู้ช่วยเสนาบดี			กระทรวงทหารเรือ” (ธันวาคม)
- 	พระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพรัชกาลที่ ๕ (มีนาคม ๒๔๕๓-เมษายน ๒๔๕๔)
๒๔๕๔	  
- 	มีคำสั่งกรมทหารเรือเรื่อง “ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ออกเปนทหารกองหนุน” (๑๔ เมษายน)
- 	กรมหมื่นชุมพรฯ ทรงสมัครเข้าเป็นเสือป่า และได้รับพระราชทานธงประจำตัวพื้นแดง รูปสุริยมณฑลและภาษิต ภาษาบาลี “กยิรา เจ กยิราเถนํ” (กรกฎาคม) 
๒๔๕๗	  
- 	อาชดยุกฟรานซ์ เฟอร์ดินานด์ 			รัชทายาทแห่งจักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการี ถูกลอบปลงพระชนม์ที่เมือง			ซาราเยโว และกลายเป็นจุดเริ่มต้น “มหาสงคราม” ในทวีปยุโรป (๒๘ มิถุนายน)
- 	โปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้งราชนาวีสมาคม		แห่งกรุงสยาม ในพระบรมราชูปถัมภ์ 		(๕ พฤศจิกายน) 
๒๔๕๘	  
กรมหมื่นชุมพรฯ ทรงเรียบเรียง ตำรายา พระคัมภีร์ อติสาระวรรค โบราณะกรรม แลปัจจุบันนะกรรม	
๒๔๖๐  
- 	มีพระบรมราชโองการประกาศสงครามกับเยอรมนีและออสเตรีย-ฮังการี (๒๒ กรกฎาคม) 
- 	โปรดเกล้าฯ ให้กรมหมื่นชุมพรฯ กลับเข้ารับราชการในตำแหน่งฯ “จเรทหารเรือ” (๑ สิงหาคม) 
- 	นาวิกศาสตร์ หนังสือของราชนาวิกสภา ฉบับปฐมฤกษ์ (มกราคม)
๒๔๖๒  
กรมหมื่นชุมพรฯ ทรงได้รับแต่งตั้งเป็นข้าหลวงพิเศษออกไปจัดซื้อเรือรบในทวีปยุโรป (มีนาคม)
๒๔๖๓  
- 	เลื่อนยศขึ้นเป็นนายพลเรือเอก (๒๓ เมษายน) 
- 	เรือ พระร่วง ออกเดินทางจากอังกฤษ (๒๑ กรกฎาคม) 
- 	เรือแล่นกลับมาถึงกรุงเทพฯ (๘ ตุลาคม) 
- 	มีพระบรมราชโองการให้เลื่อนพระอิสริยยศ			พระเจ้าพี่ยาเธอ กรมหมื่นชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ขึ้นเป็นกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ (๑๑ พฤศจิกายน) 
- 	กรมหลวงชุมพรฯ เสด็จไปทอดพระเนตรการประหารชีวิต “บุญเพ็ง หีบเหล็ก” ที่วัดภาษี (๒๑ มีนาคม)
๒๔๖๔  
การแข่งขันชกมวยคู่ประวัติศาสตร์ ระหว่างนายยัง หาญทะเล นักมวยของกรมหลวงชุมพรฯ กับจีนจีฉ่าง ณ สนามมวยโรงเรียนสวนกุหลาบ (๖ สิงหาคม)
๒๔๖๕  
- 	กรมหลวงชุมพรฯ ตามเสด็จรัชกาลที่ ๖ เสด็จประพาสจันทบุรี (มีนาคม) 
- 	มีพระบรมราชโองการให้กรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักดิ์ เป็นเสนาบดีกระทรวงทหารเรือ ตั้งแต่วันที่ ๑ เมษายน ๒๔๖๖ (๒๗ มีนาคม)
กรมหลวงชุมพรฯ ทรงวาดภาพที่น้ำตกธารมะยม เกาะช้าง ระหว่างตามเสด็จพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ วันที่ ๘ มีนาคม ๒๔๖๕
๒๔๖๖  
- 	กรมหลวงชุมพรฯ สิ้นพระชนม์ที่หาดทรายรี เมืองชุมพร (๑๙ พฤษภาคม) 
- 	พระราชพิธีพระราชทานเพลิงพระศพ ณ พระเมรุท้องสนามหลวง จัดพิมพ์หนังสือที่ระลึก จดหมายเหตุเรื่องเซอเชมสบรุกเข้ามาขอทำสัญญาในรัชกาลที่ ๓ เมื่อปีจอ พ.ศ. ๒๓๙๓ พร้อมกับพระประวัติย่อ (๒๔ ธันวาคม)