ช่วงนี้เมืองโบราณศรีเทพที่เพชรบูรณ์ได้รับความสนใจจากผู้คน เนื่องจากกรมศิลปากรเตรียมเสนอให้องค์การยูเนสโกขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก และยังมีงานวิจัยชิ้นใหม่ระบุว่า ที่นี่อาจคือศูนย์กลางอาณาจักรทวารวดี อันเป็นรัฐยุคต้นๆ ของสยามประเทศ ราวพุทธศตวรรษที่ ๑๓-๑๖

ศรีเทพมีสถานภาพเป็นอุทยานประวัติศาสตร์ โบราณสถานสำคัญและพื้นที่โดยรอบได้รับการบูรณะปรับปรุง มีบริการนำชมด้วยรถรางไฟฟ้า ความร่มรื่นของต้นไม้และถนนเล็กๆ ที่เชื่อมต่อกันภายในเขตคูน้ำเมืองโบราณ ทำให้วิธีการเที่ยวชมเมืองศรีเทพที่ดีที่สุดน่าจะคือปั่นจักรยานครับ

อุทยานฯ แห่งนี้รักษาต้นไม้ใหญ่ไว้ได้มาก หลายปีก่อนผมเคยเห็นต้นมะส้านใหญ่ข้างปรางค์ประธาน และเมื่อปลายเดือนที่แล้ว ผมเห็นลูกไม้สีเหลืองๆ ขนาดเล็กกว่ากำปั้นหน่อยหนึ่ง ร่วงเต็มโคนต้นสูงใหญ่ ใกล้ๆ กับลานหน้าเขาคลังใน ป้ายโคนต้นระบุว่าคือ “มะกัก” เห็นมีอยู่ราวสามสี่ต้น

น้องสาวผมเคยบอกว่า ตีนเขาจอมพล อำเภอจอมบึง ราชบุรี แต่ก่อนมีต้นมะกัก เธอชอบเก็บลูกมันมาผ่ากินไส้ในเมล็ดสีขาวๆ มันๆ ผมเลยเก็บลูกสุกเหลืองร่วงๆ ขึ้นมาปอก ลองชิมเนื้อในบางๆ ใต้เปลือก ซึ่งหุ้มเมล็ดขนาดใหญ่เอาไว้ จากนั้นก็ถึงกับต้องโกยใส่กระเป๋าจักรยานมาตั้ง ๑๐ กว่าลูก

เพราะอะไรหรือครับ? ก็เพราะเนื้อบางๆ ของมะกักนั้นช่างอร่อยเหลือเกินคล้ายมะยงชิดเปรี้ยวๆ แต่เจือฝาดหอมอ่อนๆ คล้ายมะกอกป่า ฝานกินสดๆ ชุ่มคอมาก ผมจินตนาการถึงกับข้าวซึ่งใช้มะกอกป่า อย่างเช่นตำส้มใส่ปลาร้า น้ำพริกกะปิมะกอกหรือต้มโคล้งปลาช่อนใส่ลูกมะกอกทั้งเปลือก แต่ที่ผม
อยากชวนลองทำกินง่ายๆ คือ “น้ำปลามะกัก”

ลอกผิวลูกมะกักสุกออก เอาช้อนคมๆ ขูดเนื้อที่ติดเปลือกติดเมล็ด จะได้เนื้อมะกักนุ่มๆ แฉะๆ ขูดให้ได้พอละลายใส่ถ้วยน้ำปลาพริก อาจบีบมะนาวให้เปรี้ยวแหลมสักนิดก็ได้เท่านี้ก็ได้น้ำปลาพริกรสชาติเปรี้ยวนัวนวลกินกับปลาทอด หมูย่าง กุ้งเผา อร่อยง่ายๆ เลยแหละครับ

ในเขตโบราณสถานมักมีต้นไม้โบราณๆ เสมอ พวกมันมักมีหรือ “เคยมี” ความสัมพันธ์กับมนุษย์มาก่อนไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง ถ้ามีการจัดการที่ดีพอย่อมเป็น “ความรู้” อีกชนิดหนึ่งที่ประกอบขึ้นเป็นคุณค่าของแหล่งมรดกโลกอย่างที่ไม่ควรหลงลืมละเลยไปครับ...

เนื้อมะกักสุกนุ่ม สีเหลืองเข้ม รสหวานเจือเปรี้ยวฝาดหอม ละมุนละไม กินเปล่าๆ หรือปรุงอาหารได้อร่อย

ต้นมะกักออกผลหล่นร่วงให้เก็บได้ช่วงเดือนกรกฎาคมถึงสิงหาคม ใครไปชมปรางค์ประธานเมืองโบราณศรีเทพตอนนี้ยังพอเก็บทันอยู่นะครับ

น้ำปลาพริกขี้หนูธรรมดาๆ กลับโอชารสขึ้นด้วยเนื้อมะกักสุกหอมเพิ่มรสเปรี้ยวแสนเสน่ห์