บางคนที่อ่านวรรณคดีไทยเรื่อง พระอภัยมณี ของสุนทรภู่ อาจสงสัยว่าตัวละคร สัตว์แปลกประหลาด และสิ่งประดิษฐ์ รวมถึงอาวุธยุทโธปกรณ์ในวรรณคดีนี้ หากมองผ่านแว่นตาของ “วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี” มีความเป็นไปได้ให้ชวนคิดและใคร่ครวญมากน้อยเพียงใด ?

เ ร า ม า ดู กั น

สุนทรภู่อธิบายที่มาของม้านิลมังกรว่า เป็นสัตว์ลูกผสมที่เกิดจากพ่อมังกรกับแม่ม้า ลูกที่ออกมาจึงมีส่วนหัวเป็นมังกร แต่ส่วนลำตัวจนถึงขาลักษณะเป็นม้าเหมือนแม่ ลำตัวนั้นเป็นเกล็ดสีดำแวววาวคล้ายปลา มีหางคล้ายหางนาคหรือหางมังกร และเป็นกะเทยคือไม่สามารถมีลูกได้

มีผู้สันนิษฐานเรื่องความเป็น “สัตว์ลูกผสม” ของม้านิลมังกรไว้อย่างน่าเป็นไปได้ว่า สุนทรภู่อาจดัดแปลงมาจากความรู้เรื่องการผสมพันธุ์ระหว่างม้ากับลาที่ได้ลูกเป็นล่อซึ่งมีลูกต่อไปไม่ได้อีก ส่วนลักษณะของม้านิลมังกรก็หยิบยืมมาจากตัว “กิเลน” ของจีน๑ ซึ่งสนุกขึ้นไปอีกขั้น เพราะมีผู้สันนิษฐานว่ากิเลนอาจมีต้นแบบมาจากยีราฟแอฟริกา !๒

ข้อสังเกตอีกเรื่องหนึ่งคือ ปรกติมังกรของพวกตะวันตกจะเป็นสัตว์ร้ายที่ต้องกำจัด แต่สำหรับพวกตะวันออกอย่างจีน มังกรเป็นสัญลักษณ์ของผู้ยิ่งใหญ่อย่างจักรพรรดิ จึงมีความหมายตรงกันข้ามคือ เป็นสัตว์ที่ยิ่งใหญ่และดีงาม แต่ทั้งสองฟากอารยธรรมมีสิ่งที่เหมือนกันคือ มังกรมักจะมีรูปร่างใหญ่โต

ดังนั้นหากมังกรจะไปสมสู่กับม้าก็ออกจะพิสดารอยู่ไม่น้อย อาจต้องย่อขนาดตัวได้ แบบเดียวกับผีเสื้อสมุทรจำแลงกายให้เท่าคนเพื่อสมสู่กับพระอภัยมณี

กลับมาที่เรื่องกิเลนอาจมาจากยีราฟ จะเป็นเช่นนั้นได้อย่างไร ?

รัชสมัยจักรพรรดิหย่งเล่อซึ่งเป็นยุคทองของการสำรวจโลกของจีน แม่ทัพเจิ้งเหอได้นำกองเรือมหาสมบัติที่ยิ่งใหญ่มากในสมัยนั้น และอันที่จริงแม้แต่ในยุคปัจจุบันก็ต้องถือว่ายิ่งใหญ่มากอยู่ดี เพราะประกอบด้วยเรือถึง ๖๓ ลำ กำลังพลราว ๒.๘ หมื่นคน ปรากฏว่าเจิ้งเหออาจได้พบทูตจากเบงกอลในมาลินดี ซึ่งปัจจุบันอยู่ในประเทศเคนยา และได้รับมอบ “ยีราฟ” มาจำนวนหนึ่ง จึงนำกลับมายังประเทศจีนเพื่อถวายพระจักรพรรดิด้วยใน ค.ศ. ๑๔๑๔ รวมทั้งสัตว์อื่นอย่างสิงโต เสือดาว ม้าลาย และกวางแอฟริกา

จุดนี้เองที่ทำให้มีนักวิชาการตะวันตกตั้งสมมุติฐานว่า “กิเลน” สัตว์ในตำนานอีกชนิดหนึ่งของจีน อาจมีต้นแบบมาจากยีราฟ  มีอีกสมมุติฐานระบุว่าเขามังกรในภาพวาดจีน ก่อนหน้านั้นไม่ได้มีลักษณะเช่นนี้ และมาเปลี่ยนเป็นลักษณะดังที่เห็นคือเหมือนเขายีราฟนับตั้งแต่นั้นมา !

นอกจากนั้นอาการที่ม้านิลมังกร “เดินบนน้ำ” ได้ ก็คล้าย ๆ  จะมีฤทธิ์เหาะเหินเดินอากาศได้ จึงมีผู้สันนิษฐานว่า สุนทรภู่อาจนำลักษณะม้ามีปีกของเจ้าชายอายิบในเรื่อง อาหรับราตรี มาผสมโรงด้วย๓ ซึ่งถ้าจริงก็แสดงว่าสุนทรภู่มีความรู้เรื่องนิทานจากต่างแดนดีทีเดียว

มาดูเรื่อง “ยักษ์” กันครับ

แม้กระนั้นในประวัติศาสตร์ก็มีคนทำ “ยักษ์ปลอม” ออกมาหลอกคนเก็บเงินค่าเข้าชมหลายครั้งหลายหน ครั้งที่ดังสุดคือยักษ์ปลอมฝีมือของ วิลเลียม นิวเวลล์ (William Newell) ที่ได้ฉายาว่า “ยักษ์คาร์ดิฟฟ์” (Cardiff Giant) ซึ่งถือเป็นเรื่องหลอกลวงทางโบราณคดีที่โด่งดังที่สุดของสหรัฐฯ๖  ขนาดของยักษ์ตนนี้ที่ระบุไว้คือ สูง ๑๐ ฟุต (๓ เมตรกว่า) และหนัก ๓,๐๐๐ ปอนด์ (๑,๓๖๑ กิโลกรัม)

คนที่สูงที่สุดเท่าที่มีบันทึกหลักฐานไว้ชัดเจน ได้แก่ โรเบิร์ต แวดโลว์ (Robert Wadlow) สูงถึง ๒๗๒ เซนติเมตร๗ ปรกติแล้วคนที่สูงกันทั้งครอบครัวมักเป็นผลจากพันธุกรรม และมีอีกจำนวนมากที่สูงอย่างเหลือเชื่อ โดยเกิดจากความผิดปรกติของฮอร์โมนควบคุมการเติบโต (growth hormone) ซึ่งสร้างจากต่อมใต้สมองที่หลั่งออกมามากเกินไป

กรณีนี้จะสูงผิดจากคนอื่นในครอบครัว ดังเช่นกรณีของนายโรเบิร์ต แวดโลว์

คนที่สูงมาก ๆ มักอายุสั้น เพราะความดันโลหิตที่จะส่งเลือดไปทั่วร่างกายนั้นต้องสูงมาก จึงสร้างภาระต่อหัวใจอย่างหนัก กรณีของแวดโลว์ก็เช่นกัน เขาเสียชีวิตตั้งแต่อายุเพียง ๒๒ ปี

คราวนี้มาดูเรื่องนางเงือก สัตว์ปริศนาแห่งท้องทะเลกันมีตำนานเกี่ยวกับนางเงือกอยู่มากในวรรณคดีทั่วโลก ทั้งของยุโรป แอฟริกา และเอเชีย โดยมักจะเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์น้ำท่วม มีพายุ เรือล่ม และลูกเรือที่จมน้ำ

นางเงือกที่เก่าแก่และรู้จักกันอย่างแพร่หลายที่สุดในโลกตะวันตกน่าจะได้แก่ไซเรน (Siren หรือ Syren) ในเทวตำนานกรีก ซึ่งเดิมมีลักษณะคนครึ่งนกก่อนจะมาเป็นคนครึ่งปลาในภายหลัง  ชื่อของนางกลายเป็นชื่อเรียก “เสียงหวอ” ของรถพยาบาลหรือรถดับเพลิงในทุกวันนี้

แต่เรื่องนางเงือกที่รู้จักกันกว้างขวางที่สุดในโลกสมัยใหม่ คือเรื่อง เงือกน้อยผจญภัย (The Little Mermaid) หนึ่งในเทพนิยายของ ฮันส์ คริสเตียน แอนเดอร์เซน ที่แม้แต่บริษัทดิสนีย์ก็ต้องดัดแปลงมาทำเวอร์ชันใหม่ของตัวเองด้วย

อันที่จริง คริสโตเฟอร์ โคลัมบัส ก็เคยรายงานถึงนางเงือกขณะแล่นเรือผ่านแถบแคริบเบียน๘

แม้ปัจจุบันก็ยังมีรายงานว่ามีผู้พบเห็นนางเงือกอยู่เรื่อย ๆ แต่เป็นไปได้มากว่านางเงือกที่เห็นนั้นอาจเป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมชนิดใดชนิดหนึ่ง อย่างวาฬเบลูกา (วาฬขาว) หรือพะยูน เป็นต้น

ไม่ว่าสัตว์ ไม่ว่าคน การผสมข้ามสปีชีส์แล้วได้ลูกหลานนั้นเป็นเรื่องยากมาก อย่างในสัตว์เราอาจเจอกรณีของสัตว์ที่มีเชื้อสายใกล้ชิดกันมาก เช่น ล่อที่เกิดจากม้าผสมกับลา ไลเกอร์ (liger) ที่เกิดจากพ่อสิงโตกับแม่เสือ หรือไทกอน (tigon) ที่เกิดจากพ่อเสือกับแม่สิงโต

แต่สัตว์พวกนี้ล้วนเป็นหมัน ไม่อาจมีลูกได้

สำหรับกรณีของคนนั้น ในยุคโบราณมีมนุษย์อยู่หลายจำพวก แต่ไม่มีมนุษย์สปีชีส์อื่นเหลืออยู่อีกเลยในทุกวันนี้ คนทั้งโลกล้วนเป็นสปีชีส์ โฮโมเซเปียนส์ (Homo sapiens) ดังนั้น ไม่ว่ารูปร่างหน้าตาสีผิวภายนอกจะแตกต่างกันมากเพียงใด ชายหญิงทุกคนบนโลกก็อาจจับคู่ให้ลูกหลานได้

แต่ที่น่าสนใจคือมีงานวิจัย๙ พบว่า มีพันธุกรรมบางส่วนของนีแอนเดอร์ทัลที่พบได้ในพันธุกรรมของมนุษย์ปัจจุบันด้วย พูดให้เข้าใจง่าย ๆ คือ ครั้งหนึ่งนีแอนเดอร์ทัลและมนุษย์โฮโมเซเปียนส์ อย่างบรรพบุรุษของพวกเรา เคยจับคู่มีลูกหลานด้วย !*

อย่างไรก็ตามดีเอ็นเอของนีแอนเดอร์ทัลที่ตกทอดมาถึงมนุษย์ปัจจุบันมีแค่ไม่เกิน ๔ เปอร์เซ็นต์ของพันธุกรรมทั้งหมดของมนุษย์ปัจจุบัน แสดงให้เห็นว่าการแบ่งสปีชีส์ที่เราใช้อยู่ในความหมายว่าไม่อาจผสมกันและให้ลูกหลานได้นั้นอาจไม่รัดกุมพอ หรือมองอีกแง่หนึ่ง นีแอนเดอร์ทัลกับโฮโมเซเปียนส์ อาจมีสายเลือดใกล้ชิดกันเกินกว่าจะแยกเป็นคนละสปีชีส์ !

จากความรู้ด้านพันธุศาสตร์ปัจจุบัน ยังมองไม่เห็นว่าจะเกิดมนุษย์ครึ่งยักษ์หรือมนุษย์ครึ่งเงือก (หากมีเงือกจริง) ได้อย่างไร เพราะกลไกการสืบพันธุ์ ไม่ว่าอวัยวะเพศ รูปร่างของเซลล์สืบพันธุ์ กลไกการเจาะเข้าเซลล์ไข่ของอสุจิ การจับคู่และแบ่งตัวของโครโมโซม จำนวนโครโมโซมในเซลล์ลูก ฯลฯ

หากแตกต่างกันแม้แต่นิดเดียวก็จะให้กำเนิดลูกไม่ได้

ขอปิดท้ายส่วนของสิ่งมีชีวิตด้วยเรื่องข้าวเจ้าที่ออกรวงเป็น “ข้าวสาร” ที่สุนทรภู่เล่าไว้ว่า มีขึ้นอยู่ที่เกาะแก้วพิสดาร เรื่องนี้เท่าที่ทราบยังไม่มีนะครับ ได้ข้าวเปลือกมา อย่างไรก็ต้องผ่านกระบวนการขัดสีจึงจะได้ข้าวสาร

แต่ที่น่าสนใจคือ มนุษย์เราคัดเลือกพันธุ์เก่งมาก จนข้าวโพดป่าที่เดิมแม้แต่สัตว์ฟันแข็งแรงกว่าเรายังยากจะกินได้ ปัจจุบันเรามีข้าวโพดสายพันธุ์ใหม่ ๆ บางสายพันธุ์ที่เมล็ดอ่อนนุ่มขนาดกินสด ๆ โดยไม่ต้องนำไปต้มก่อน

* เดิมมนุษย์นีแอนเดอร์ทัลจัดเป็นอีกสปีชีส์หนึ่ง คือ Homo neanderthalensis แต่จากข้อมูลพันธุกรรมบอกว่าอาจเคยมีลูกหลานกับมนุษย์ปัจจุบัน บางคนจึงจัดให้เป็น “ซับสปีชีส์” หนึ่งในสปีชีส์เดียวกับมนุษย์ปัจจุบัน เรียกว่า Homo sapiens neanderthalensis เพื่อให้ สอดคล้องกับนิยามของ “สปีชีส์” ว่าต้องให้ลูกหลานได้

โอ้โฮ ๑ เส้นเท่ากับ ๔๐ เมตร เรือโจรสุหรั่งจึงยาวถึง ๘๐๐ เมตร ใหญ่เป็นหมู่ตึก มีอาคารบ้านเรือน สวนผลไม้ และสัตว์เลี้ยงบนเรือครบ ใครเกิดสมัยสุนทรภู่ได้ยินได้ฟังก็ต้องร้อง โอ้โฮ ! อะไรจะใหญ่โตขนาดนั้น

สุนทรภู่เสียชีวิตในปี ๒๓๙๘ กว่าเรือยักษ์ที่โด่งดังที่สุดในโลกจะได้สร้างก็เกือบ ๖๐ ปีต่อมา เพราะเรือ ไททานิก ออกเดินทางในวันที่ ๑๐ เมษายน ๒๔๕๕ กระนั้นความยาวของเรือไททานิก ก็ยังแค่ ๒๖๙.๑ เมตร

หากไปดู “เรือสำราญ” สมัยนี้จะเห็นว่ามีขนาดใหญ่โตขึ้นทุกที โดยลำที่ครองตำแหน่งใหญ่ที่สุดในปัจจุบัน๑๑ ชื่อ วอนเดอร์ออฟเดอะซีส์ (Wonder of the Seas) ยาว ๓๖๒ เมตร...ยาวกว่า ไททานิก อีก ส่วนความกว้างเท่ากับ ๖๔ เมตร ระวางขับน้ำ ๒๓๖,๘๕๗ ตัน จุผู้โดยสารได้ถึง ๖,๙๘๘ คน !

เรียกว่ายกหมู่ตึกยักษ์ลงไปลอยน้ำได้อย่างเต็มปาก แม้จะยาวไม่ถึง ๘๐๐ เมตรอย่างเรือโจรสุหรั่งก็ตาม แต่ในเรือสำราญพวกนี้ก็มีห้องพัก มีสิ่งอำนวยความสะดวก มีโรงหนัง โรงอาหาร บ่อนการพนัน โรงยิม ห้องลีลาศ สระว่ายน้ำ สนามสำหรับกีฬาต่าง ๆ และใช้วิ่ง ฯลฯ

แม้อาจไม่ได้นำสัตว์เลี้ยงช้างม้าวัวควายเป็น ๆ ลงเรือไปด้วย แต่น่าจะมีสัตว์ที่ใช้เป็นอาหารเตรียมไว้ในห้องเย็นและห้องแช่แข็งมากมายสารพัน ราวกับมีฟาร์มใหญ่ ๆ ในเรือเช่นกัน

ส่วนวิชาสู้รบที่พวกพราหมณ์ใช้ อย่างวิเชียรที่ยิงธนูทีละเจ็ดลูกนี่จิ๊บ ๆ ครับ เครื่องยิงจรวดสมัยนี้ยิงทีละเป็นแผงจำนวนมากกว่านั้นอีก  ขณะที่พราหมณ์โมราสามารถผูกหญ้าเป็นสำเภายนต์ พวกยานรบที่แปลงร่างได้ ยังมีแค่ต้นแบบโชว์ เรียกความฮือฮาอย่าง “กันดั้ม” ยักษ์ ตัวใหญ่ขนาดเท่ากับที่บรรยายไว้ในมังงะของญี่ปุ่น

แต่ไอ้การแปลงหญ้ามาเป็นเรือยนต์นี่ นึกไม่ออกว่าจะทำได้ยังไงนะครับ

สุดท้าย สานนที่เรียกลมฝนได้นั้น ก็ยังไม่มีเทคโนโลยีเรียกลมเรียกฝนที่ได้ผลแน่นอน แม้จะมีสูตรทางเคมีที่ใช้ระดมยิงใส่ก้อนเมฆเพื่อให้มารวมกันจนเกิดเป็น “ฝนเทียม” ซึ่งมีทำทั้งในประเทศและต่างประเทศ

แต่ก็ต้องพึ่งพาปริมาณเมฆในธรรมชาติว่ามีมากพอให้ทำหรือไม่ และไม่การันตีว่าจะเกิดฝนตกเสมอไป

เชิงอรรถ
๑ https://th.wikipedia.org/wiki/ม้านิลมังกร (เข้าถึงวันที่ ๑ พฤษภาคม ๒๕๖๕)
๒ https://www.silpa-mag.com/history/article_44986 (เข้าถึง วันที่ ๑ พฤษภาคม ๒๕๖๕)
๓ ชลดา เรืองรักษ์ลิขิต. (ค.ศ. ๒๐๐๕). The Journal of the Royal Institute of Thailand, vol. 30, No. 3, July-Sep 2005. pp. 764-785.
๔ นำชัย ชีววิวรรธน์. (๒๕๖๐). อยากชวนเธอไปอำผี. สำนักพิมพ์มติชน.
๕ https://www.iflscience.com/health-and-medicine/heres-why-science-says-giant-humans-have-never-and-will-never-exist/ (เข้าถึงวันที่ ๑ พฤษภาคม ๒๕๖๕)
๖ https://en.wikipedia.org/wiki/Cardiff_Giant (เข้าถึงวันที่ ๒ พฤษภาคม ๒๕๖๕) 
๗ https://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Wadlow (เข้าถึง วันที่ ๑ พฤษภาคม ๒๕๖๕)
๘ https://en.wikipedia.org/wiki/Mermaid (เข้าถึงวันที่ ๑ พฤษภาคม ๒๕๖๕)
๙ https://www.sapiens.org/column/field-trips/human-genome-project-neanderthals/ (เข้าถึงวันที่ ๒ พฤษภาคม ๒๕๖๕)
๑๐ https://news.stanford.edu/news/2006/may31/brainwave-053106.html (เข้าถึงวันที่ ๖ พฤษภาคม ๒๕๖๕)
๑๑ https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_largest_cruise_ships (เข้าถึงวันที่ ๖ พฤษภาคม ๒๕๖๕)