ลองหลับตานึกภาพดูว่าตอนอายุ ๗ ขวบ เรากำลังทำอะไร

วัยเดียวกัน เย่เอ๋อ (月娥) เด็กหญิงเชื้อสายจีนผู้กำเนิดในสหพันธรัฐมาลายา โตในครอบครัวที่ถูกเจ้าอาณานิคมใช้อำนาจเอาเปรียบ รังแก เข่นฆ่า ปู่ย่าตายาย จนรุ่นพ่อแม่จึงสมัครใจสนับสนุน-เข้าร่วมเป็นสมาชิก “พรรคคอมมิวนิสต์มาลายา” 

วันหนึ่งสิ่งที่ทุกคนหวาดกลัวก็มาถึง พ่อของเธอสละชีพต่อสู้กับเจ้าอาณานิคม ส่วนแม่เมื่อถูกจับได้ว่าเข้าร่วมกับกองกำลังประชาชนพรรคคอมมิวนิสต์ฯ จึงถูกเนรเทศไปจีน ไม่นานเด็กน้อยก็ถูกโชคชะตาบังคับให้อพยพจากแผ่นดินเกิด

การพลัดพราก บ้านแตกสาแหรกขาด เป็นจุดเริ่มที่บอกตนว่า 

“ฉันคือเมล็ดพันธุ์ที่ผุดขึ้นจากการถูกกดขี่ ถูกปลูกฝังด้วยวิธีต่อต้าน และจะเติบโตเพื่อขับไล่”

เย่เอ๋อ แซ่หลอ (罗月娥) ใช้เวลาเกือบทั้งชีวิตอุทิศแด่อุดมการณ์เช่นที่เห็นคนในครอบครัวต่อสู้ตั้งแต่จำความได้

ขณะที่นักปฏิวัติวัยหลังเกษียณกำลังถ่ายทอดความทรงจำราวกับดวงวิญญาณของผองเพื่อนคอมมิวนิสต์มาลายาก็ถือโอกาสซ้อนทาบร่างสหาย ร่วมเล่าบางสิ่งด้วย

หวังให้ลูกหลานเข้าใจ ทำไมบรรพชนต้องเรียกร้องอิสรภาพคืน

ก่อนเข้าสู่ช่วงลำบากที่สุดของครอบครัว ชีวิตเจ้าหนูก็เคยมีวัยเด็กเหมือนลูกคนจีนทั่วไปที่เติบโตในเมืองต่างจังหวัดของอาณานิคมมาลายา มีโอกาสได้เล่นสนุกสนานกับเพื่อนแถวบ้าน

“จนวันหนึ่งขณะที่แม่เข้าไปในชุมชนติดต่อกับชาวบ้านก็ถูกทหารอังกฤษจับกุมและขับไล่ไปจีน เพราะไม่ได้ถือสัญชาติมาลายา พอปี ๒๔๙๗ พ่อและน้องชายคนหนึ่งของพ่อก็เสียชีวิตจากการต่อสู้กับเจ้าอาณานิคม น้องชายอีกสองคนที่เหลือจึงหนีไปอยู่เมืองจีน อาสะใภ้ก็ถูกทหารอังกฤษจับตัวไปบังคับให้ขายข่าวและยิงกลุ่มคอมมิวนิสต์ที่ตนสนับสนุนอยู่เมื่อไม่ยอมทำตามจึงถูกฆ่าทิ้งตรงที่ถูกจับได้”

ด้วยกฎหมายของรัฐมาลายาที่ปกครองโดยอังกฤษเวลานั้นเปิดทางให้คอมมิวนิสต์ที่ถูกจับกุมถูกลงโทษขั้นประหารชีวิตได้ในข้อหาทรยศชาติ กฎหมายภาวะฉุกเฉินยังกำหนดให้ลงโทษกักขังผู้สนับสนุนการเคลื่อนไหวของกบฏ และให้ประหารชีวิตผู้ใดก็ตามที่ถูกจับได้ว่าส่งเสบียงอาหารแก่คอมมิวนิสต์

“ปู่ก็ถูกจับและโดนเนรเทศไปจีน ทางอังกฤษจัดเรือขนส่งสมาชิกพรรคฯ และผู้สนับสนุน โดยไม่ไยดีว่าคนเชื้อสายจีนเหล่านั้นล้วนเกิดบนแผ่นดินมาลายา ห่างครอบครัวที่จีนมานานจนไม่รู้จักใครแล้ว พวกเขาไม่รู้เลยว่าเมื่อถึงจีนแล้วต้องไปไหน อย่างไรต่อ”

น้ำเสียงของเธอไม่ได้แสดงความคับแค้น แต่ฟังแล้วรู้สึกปั่นป่วนทุกประโยค

“ครอบครัวฉันจึงเหลือแค่ย่าและลูกพี่ลูกน้องอีกคนที่ต้องใช้ชีวิตด้วยความลำบาก รับรู้เรื่องความยากจนและอำนาจของเงินตรา ตอนนั้นย่าอายุ ๖๐ กว่าปีแล้วยังต้องดิ้นรนรับจ้างซักผ้า หุงข้าวให้คนอื่น มองไม่เห็นอนาคต จึงตัดสินใจขอระดมเงินจากพี่น้องในพรรคฯ เพื่อซื้อตั๋วเรือไปเมืองจีน ทั้งที่ไม่รู้ว่าญาติตนอยู่ตรงไหนของจีน รู้เพียงสมัยก่อนคนจีนส่วนใหญ่อพยพจากมณฑลกวางตุ้ง จึงซื้อตั๋วเรือกลับกวางตุ้งไว้ก่อน ถึงแล้วค่อยว่ากัน  โชคดีที่กวางตุ้งมีสมาคมที่ดูแลชาวจีนจากต่างแดน มีศูนย์อพยพเป็นหมู่บ้านขนาดเล็กให้คนกลุ่มนี้พักพิงชั่วคราว ให้พวกผู้ใหญ่ได้ทำมาหากิน ให้เด็ก ๆ มีที่เรียนหนังสือระหว่างรอสมาคมช่วยตามหาญาติ รายที่หาไม่ได้จริง ๆ ทางสมาคมจะช่วยประสานกับเครือข่ายต่าง ๆ ในมณฑลยูนนานหรือมณฑลไหหลำที่ต้องการคนทำงานเพื่อช่วยสร้างอาชีพให้คนเหล่านี้ได้ตั้งตัว”

การรอนแรมอยู่ในทะเลเป็นเดือน กลางวัน-กลางคืนเวิ้งว้างทั้งรอบตัว-หัวใจ

แต่จะกลัวอะไรกับอนาคตมืดมิดเมื่อชะตาดั่งลิขิตมาแล้ว นับแต่ชื่อ “เย่เอ๋อ”

หากไม่นับคำว่าเย่ ที่เป็นนามแสดงรุ่นในตระกูล (ญาติรุ่นเดียวกันทางครอบครัวฝั่งพ่อล้วนใช้เป็นชื่อกลางทุกคน) คำว่า “เอ๋อ” จะหมายถึงดวงจันทร์ เพื่อระลึกถึง “ฉางเอ๋อ” เทพธิดาแห่งจันทราในเรื่องปรัมปราของชาวจีน ชีวิตอีกด้านจึงคล้ายมีแสงจันทร์คอยส่องให้กลับใสกระจ่างเสมอ

ในที่สุดทางสมาคมก็ช่วยประสานจนสามารถติดต่อแม่ของเย่เอ๋อและน้องชายทั้งสองของพ่อที่หนีไปเมืองจีนก่อนหน้า คนหนึ่งเป็นพ่อของลูกพี่ลูกน้องที่อยู่กับเย่เอ๋อและย่าเวลานั้น แต่เขาอยู่ไกลถึงมณฑลไหหลำทางตอนใต้สุดของจีน ย่ากับลูกพี่ลูกน้องของเธอจึงไม่พร้อมตามไปอยู่ด้วย ส่วนน้องชายอีกคนของพ่อก็ไปเป็นทหารเรืออาสาของจีน ย่าของเธอจึงตัดสินใจขอทำงานอยู่ในศูนย์อพยพที่ทางสมาคมจัดหาให้

“การปรับตัวใช้ชีวิตในจีนก็เป็นเรื่องยาก เพราะสภาพสังคมต่างกันมากจากบ้านเกิด ทำงานได้สักระยะหนึ่งย่าจึงตัดสินใจพาลูกพี่ลูกน้องของฉันลงเรือกลับมาลายา”

ขณะที่เย่เอ๋อในวัย ๗ ขวบ ได้คืนสู่อกแม่บนแผ่นดินใหม่ เธอคิดถึงพ่อ

แต่ไม่มีเวลาให้อ่อนแอ แม้จะโศกเศร้าเพียงใด ถึงนาทีต้องเริ่มชีวิตใหม่

“เวลานั้นประเทศจีนก็ยังไม่ได้สันติภาพ อยู่ในภาวะไม่สงบ แม่เข้าร่วมเป็นพยาบาลในหน่วยรบคอมมิวนิสต์จีนที่มีท่านประธานเหมาเจ๋อตงเป็นผู้นำ หลังจีนได้รับสันติภาพแม่ก็ย้ายไปเป็นพยาบาลในโรงพยาบาลแห่งหนึ่ง ระหว่างนั้นเจอตัวแทนพรรคคอมมิวนิสต์มาลายาจึงหวนกลับเข้าร่วมพรรคฯ อีกครั้ง เพราะไม่ว่าอย่างไรก็รักแผ่นดินเกิดที่สุด แม่ถูกส่งตัวไปฐานประจำการที่ปักกิ่ง มีผู้นำและทีมประสานงานของพรรคคอมมิวนิสต์มาลายาอยู่ที่นั่น และทายาทของผู้นำล้วนได้รับการส่งเสริมให้เรียนหนังสือที่ปักกิ่ง”

แม่ของเธอเป็นผู้หญิงฉลาด เห็นคุณค่าการศึกษา เย่เอ๋อจึงได้เรียนถึงชั้นมัธยมฯ ต้น แต่มีบางอย่างสะกิดใจว่าเธอไม่ได้เกิดมาเพื่อเรียนให้จบและทำงานมั่นคง จึงแบ่งเวลาทำกิจกรรมนอกหลักสูตร ความที่ซึมซับแนวคิดคอมมิวนิสต์ตั้งแต่อายุน้อย ไม่ทันจะเป็นวัยรุ่นเต็มตัวจึงเข้าไปเคลื่อนไหวในขบวนการแล้ว

“การได้ติดตามแม่กลับเข้าสู่ฐานะสมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์มาลายาในวันที่โตขึ้นอีกหน่อยทำให้รู้เห็นวิธีทำงานของพรรคฯ ที่มีเป้าหมายเพื่อสันติภาพสู่ชาวมาลายาชัดเจนขึ้น ฉันจึงมุ่งมั่นเข้าร่วมต่อสู้เพื่อขจัดการแบ่งแยกชนชั้นและยุติการถูกข่มเหงจากเจ้าอาณานิคม”

นับแต่นั้นเด็กสาวผู้โน้มเอียงทางการเมืองก็ยิ่งแจ่มชัดทางความคิด

“ฉันคือเมล็ดพันธุ์ที่ผุดขึ้นจากการถูกกดขี่ ถูกปลูกฝังด้วยวิธีต่อต้าน และจะเติบโตเพื่อขับไล่”

โดยไม่ฝากความหวังใดไว้กับอนาคต แต่จะเป็นเลยเดี๋ยวนี้

ปี ๒๕๒๒ สถานีวิทยุเสียงปฏิวัติมาลายาก็ส่อเค้าเปลี่ยนแปลง รัฐบาลจีนนำโดย “เติ้งเสี่ยวผิง” ให้พรรคคอมมิวนิสต์ไทยซึ่งตั้งสถานี “เสียงประชาชนแห่งประเทศ
ไทย” โดยกระจายเสียงจากจีนงดวิพากษ์รัฐบาลไทยด้วยเหตุผลความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ  ปีถัดมาก็ให้ เฉินผิง ปิดสถานีวิทยุเสียงปฏิวัติมาลายา เฉินผิง จึงกระจายเสียงโดยเครื่องส่งสัญญาณเคลื่อนที่จากชายแดนไทย-มาเลเซียแทนและเปลี่ยนใช้ชื่ออื่น

“นับแต่ถูกบังคับให้ยุติสถานีวิทยุที่ออกอากาศด้วยภาษาถิ่น เหลือไว้เฉพาะภาษามาลายา จีนกลาง และอังกฤษ สมาชิกพรรคฯ กลุ่มหนึ่งจึงกลับไปร่วมรบที่มาเลเซียและชายแดนไทย รวมถึงแฟนฉันด้วย”

เป็นอีกช่วงเวลาที่ต้องรับมือ เมื่อธรรมชาติท้าทายให้ลูกไม้ใต้ต้นถึงฤดูกาลต้องไปหยั่งรากที่อื่น

ยามนี้เย่เอ๋อเป็นสมาชิกพรรคฯ เต็มตัว มีความคิดเป็นของตนเอง รักผืนดินมาตุภูมิเช่นเดียวกับแม่และใคร ๆ ใน “ครอบครัว” ซึ่งไม่ได้หมายถึงแค่สายเลือด แต่คือ “สหาย” ที่พร้อมอุทิศชีวิตเพื่ออุดมการณ์

เพราะคนเราไม่ได้มีเพียงร่างกาย แต่มีจิตวิญญาณอยู่ เป็นองค์ประกอบที่มองไม่เห็น แต่สำคัญ ซึ่งสำหรับพวกเขาศักดิ์ศรีมนุษย์คืออิสรเสรีที่ต้องมีสิทธิ์กำหนดทิศทางชีวิตตนเองได้

และสิ่งที่เรียกความรักก็ไม่ใช่แค่สบตา แต่คือการมองไปในทิศทางเดียวกัน

ในวัย ๓๓ ปี เย่เอ๋อจึงเลือกตามเสียงหัวใจออกเดินทางอีกครั้งพร้อมคนรัก

“ที่เยอะคือไข้มาลาเรียและผ่าตัดไส้ติ่ง คงเพราะสมาชิกพรรคฯ ต่างเป็นผู้ใช้แรงงานหนัก เช้ามาต้องขนเสบียงจนเที่ยงจึงได้กินข้าว แล้วไม่ทันได้พักก็ต้องแบกหามต่อ ซึ่งเป็นสิ่งที่ผู้ใหญ่มักเตือนเด็กว่าหลังกินอาหารเสร็จอย่าเพิ่งวิ่งเล่น อาจทำให้อาหารที่เพิ่งกินกระเด็นกระดอนผิดที่จนเกิดเป็นไส้ติ่ง ประกอบกับสมาชิกพรรคฯ เป็นทหารที่ร่างกายได้รับการฝึกจนเป็นผู้ที่อดทนต่อความเจ็บปวดสูง ทนได้ก็ทน ผู้ที่ยอมรักษาจึงมักเป็นไส้ติ่งที่พร้อมแตก หรือแตกแล้วจนเกิดอาการปวดท้องสาหัส ปรกติเคสผ่าตัดไส้ติ่งจะผ่าแผลนิดเดียว พบแล้วตัดออกก็จบ แต่มีเคสหนึ่งที่ผู้ป่วยเป็นคนอ้วน น้ำหนักเยอะ ฉันทำหน้าที่เป็นผู้ช่วยหมอผ่าตัดตั้งแต่ ๙ โมงเช้าถึง ๓ ทุ่ม รอบแรกกรีดแผลแบบเฉียง แต่หาอย่างไรก็ไม่เจอไส้ติ่ง จนหัวค่ำเริ่มมีแมลงที่ชอบแสงไฟบินเข้ามาตอม ต้องกางมุ้งในห้องผ่าตัด แล้วเริ่มผ่าอีกแผลกรีดเป็นรูปตัว T เพื่อง้างหาไส้ติ่งให้พบ แล้วใช้คีมสำรวจตามจุดต่าง ๆ จนพบก้อนแข็ง นี่คือผลจากที่เขาสะสมอาการป่วยมานานมากแล้ว ถ้าไม่รีบเอาออกเดี๋ยวนั้นอาจทำให้เสียชีวิต”

ในความเป็นหมอที่ต่างเป็นทหารคอมมิวนิสต์ด้วยกันจึงไม่ตัดสินผู้ป่วยด้วยรู้มันมีเรื่องราวอยู่เบื้องหลัง มีเหตุผลที่ทำให้พวกเขาเป็นในสิ่งที่เป็นเมื่อไม่ใช่นักรบแนวหน้าเธอจึงช่วยกู้สันติภาพโดยรักษาพวกเขาให้ดีที่สุด “หมอในค่ายมีน้อย หากไม่สบายก็ผลัดรักษา มีครั้งหนึ่งสมาชิกพรรคฯ ชาวมุสลิมถูกระเบิดมา ต้องตัดขา เขาเสียเลือดมากและต้องการเลือดด่วน ค่ายในป่าไม่มีคลังสำรองเลือด ปรกติจะขอความช่วยเหลือจากสมาชิกพรรคฯ เป็นครั้งคราว เพราะทุกคนต่างรู้ว่าตนเลือดกรุ๊ปอะไร ครั้งนั้นฉันกับหมออีกคนมีเลือดกรุ๊ปโอเหมือนผู้ป่วยที่โดนระเบิดจึงอาสาบริจาคเลือดให้เขา นั่นเป็นอีกครั้งที่ฉันภาคภูมิใจมากว่าได้แบ่งปันเลือดแก่คนต่างชาติพันธุ์ ในร่างกายของชาวมุสลิมคนนั้นจึงมีเลือดของชาวจีนอย่างเราอยู่ร่วม”

มันคือสิ่งที่เกิดขึ้นถูกที่ถูกเวลา หยาดเหงื่อดั่งมหาสมุทร อาจไม่มีความหมายในสายตาใครเลย แต่สำหรับคนที่ต้องการจริง ๆ น้ำใจเพียงหยดก็ทำให้เขามองเห็นคุณค่า

ที่จริงนับแต่ปี ๒๕๑๑ พรรคคอมมิวนิสต์มาลายามาตั้งสำนักศูนย์กลางของพรรคฯ ในป่าเบตงแล้ว โดยแบ่งเป็นสองค่ายตั้งอยู่คนละทิศ ตะวันออก-ตกของสองฝั่งถนนสายหลักตามแนวป่า มีอีกค่ายตั้งอยู่ที่อำเภอสะเดา จังหวัดสงขลา ช่วงเกิดเหตุแตกแยกทางความคิดของสองผู้นำในพื้นที่เบตง ผู้นำค่ายเบตงตะวันตกและผู้นำค่ายสะเดาไม่เห็นด้วยกับการตัดสินของคณะกรรมการกลางพรรคฯ ที่นำโดย เฉินผิง สั่งฆ่ากวาดล้างผู้ต้องสงสัยทั้งชาวจีนและไทยที่ถูกกล่าวหาเป็นสายลับ ผู้นำค่ายเบตงตะวันตกจึงแยกออกมาตั้ง “พรรคคอมมิวนิสต์มาเลเซีย (ลัทธิมาร์กซ์-เลนิน)” ค่ายสะเดาตั้ง “พรรคคอมมิวนิสต์มาเลเซีย (ฝ่ายปฏิวัติ)” แต่นั้นความขัดแย้งกับพรรคฯ เดิมก็ยิ่งทวี ที่สุดในปี ๒๕๓๐ กลุ่มลัทธิมาร์กซ์-เลนิน กับกลุ่มฝ่ายปฏิวัติก็เข้ามอบตัว-วางอาวุธแก่ทางการไทย เหลือเพียงพรรคคอมมิวนิสต์มาลายาที่นำโดย เฉินผิง ยังคงสู้ต่อ

เวลานั้นการเมืองไทยก็อยู่ในภาวะยุ่งยาก ทั้งปัญหาชายแดนใต้และในกรุงเทพฯ กองทัพไทยจึงเร่งส่งตัวแทนมาเจรจากับค่ายเบตงฝั่งตะวันออก เสนอเงื่อนไขเดียวกับที่สองกลุ่มแรกยอมรับ คือวางอาวุธและเข้ามอบตัว แต่เฉินผิง ยืนกรานปฏิเสธ กองทัพไทยจึงเริ่มปฏิบัติการล่าทำลายหน่วยรบที่เหลือ ไม่เพียงสำนักศูนย์กลางฯ ในป่าทางเหนือของดินแดนปลายติ่งเบตงต้องคอยเคลื่อนย้ายทัพ หน่วยรบที่อยู่ในป่าลึกทางตะวันออกของจังหวัดนราธิวาสทางเหนือของชายแดนมาเลเซียก็ต้องเฝ้าระวังเช่นกัน

จวบต้นปี ๒๕๓๒ หลังพรรคคอมมิวนิสต์มาลายาฝ่ายไทยได้รับการทาบทามขอเจรจาสันติภาพจากรัฐบาลไทยและสหพันธรัฐมาเลเซียเพื่อหาธรรมวิธียุติการสู้รบ เจรจาถึงห้าครั้งก็ถึงวันบรรลุสันติภาพ เฉินผิง ให้สัญญาจะสลายกองทัพพร้อมทำลายอาวุธทั้งหมด แต่นั้นเหตุการณ์จึงเริ่มสงบจริง ไม่มีการสู้รบหรืออพยพแล้ว นักรบคอมมิวนิสต์ทุกตำแหน่งหน้าที่ต่างเตรียมตัวเก็บข้าวของออกจากป่า

ถึงอย่างนั้นสุขภาพร่างกายของบางคนที่สะสมจากภาวะสงครามก็เริ่มแสดงอาการ

“ตอนสถานการณ์ของพรรคฯ อยู่ช่วงปลาย มีการเจรจาสันติภาพแล้ว เพื่อนหมอของฉันเกิดป่วยเป็นมะเร็งเต้านมระยะที่ ๓-๔ ซึ่งไม่ใช่โรคทั่วไปในสมัยนั้น ต้องส่งตัวไปรักษานอกค่าย จำไม่ได้ว่าไปที่โรงพยาบาลสงขลา-นครินทร์หรือที่โรงพยาบาลของทหาร แต่โชคร้ายที่เวลานั้นทางมาเลเซียไม่รักษาสัจจะ มีการจับกุมพรรคคอมมิวนิสต์ จึงต้องส่งตัวเขากลับ และในที่สุดก็เสียชีวิต”

การตายอย่างไม่สมเกียรติของคนหนึ่งที่มุ่งรักษาผู้อื่นมาทั้งชีวิตเป็นเรื่องน่าเศร้า

คนนอกที่ไม่เข้าใจอาจมองว่าพวกเขาทำตัวเองให้ไร้ศักดิ์ศรี เลือกไปลำบากในป่าท่ามกลางโรคภัยไข้เจ็บและขาดปัจจัยพื้นฐานในการดำรงชีวิตเอง หากมองให้ลึก ศักดิ์ศรีมนุษย์ที่สหายคอมมิวนิสต์ต้องการไม่ใช่ความสะดวกสบายตื้นเขิน แต่คือความเสมอภาคทางชนชั้น

“ในยุคของฉันที่ผู้คนล้วนมีส่วนเกี่ยวข้องกับฉากยุทธการและถูกพลัดพรากด้วยวิธีต่าง ๆ จากระบบทุนนิยม ตัวฉันก็สัมผัสความลำบากถูกกดขี่ตั้งแต่เยาว์วัย มีความสุขแค่ช่วงเรียนหนังสือที่ปักกิ่ง จากนั้นคือเรียนรู้การต่อสู้เพื่อบรรลุอุดมการณ์ที่มุ่งหวังจะช่วยกอบกู้มาลายา แก้แค้นให้ญาติพี่น้อง จึงจำเป็นต้องกล้าหาญต่อสู้เพื่อมีชีวิต หากต้องตายอย่างไร้เกียรติก็ไม่เสียชาติเกิด”

เพราะตลอดชีวิตได้ทำสิ่งที่ควรทำ คุ้มค่าแล้วที่ได้หายใจเพื่อผู้อื่น

กลางวันกินได้ กลางคืนนอนหลับ เหงาก็ตามข่าวสารการเมืองจีน-มาเลเซีย แม้บทบาทนักปฏิวัติที่เธอใฝ่ฝันจะปลดแอกให้พี่น้องมาลายาจะยุติลงอย่างสันติวิธี ไม่ชนะ
สงครามก็ไม่ใช่ความล้มเหลวของการพยายามต่อสู้ เพราะความสำเร็จที่ได้คือเห็นการเปลี่ยนแปลงทางการปกครอง เห็นมาเลเซียได้รับเอกราชจากอังกฤษ แม้รัฐบาลมาเลเซียจะไม่เห็นคุณค่านี้ของชาวคอมมิวนิสต์มาลายา ซ้ำยังมองบทบาทสหายวีรชนในแง่ลบ เธอและผองเพื่อนก็ยังภาคภูมิใจในความเป็นส่วนหนึ่งของเอกราชนั้น

สำคัญกว่าคือ ค้นพบความกล้าที่จะปล่อยวางในสิ่งที่ตนไม่อาจเปลี่ยนแปลง

“ตลอด ๓๐ ปีหลังจากออกจากป่า อุดมการณ์พัฒนาสังคมของพวกเราก็ยังอยู่ แต่ไม่ใช่พัฒนาจากการถืออาวุธปืนเป็นการพัฒนาด้วยวิธีอื่น”

เมื่อวันนี้เลือกอยู่ประเทศไทย หัวใจจึงต้องรับผิดชอบต่อแผ่นดินที่อาศัย

ถ้าไม่นับหมู่บ้านจุฬาภรณ์พัฒนา ๑๑ ที่ชุมชนยังไม่ต่อยอดเป็นแหล่งท่องเที่ยว ชาวบ้านในกลุ่มที่เหลือต่างเลือกเป็น “ผู้ร่วมพัฒนาชาติไทย” โดยช่วยกันพัฒนาชุมชนเป็นสถานที่ท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์การเมือง จัดตั้งพิพิธภัณฑ์ชุมชนเล่าเรื่องราวของคอมมิวนิสต์มาลายาและวัฒนธรรมจีน-มลายูผ่านอาวุธยุทโธปกรณ์ วัตถุสิ่งของ เครื่องแต่งกาย เครื่องมือแพทย์ อุปกรณ์สื่อสารในป่าที่ล้วนเคยใช้งานจริง รวมถึงรูปถ่ายที่ได้รับการบันทึกไว้ช่วงทยอยเก็บของก่อนออกจากป่า ยังมีการพัฒนาเส้นทางศึกษาธรรมชาติในป่าชุมชนของแต่ละหมู่บ้านที่เชื่อมเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าฮาลา-บาลา เพื่อนำเศรษฐกิจเข้าประเทศไทย

ในรอบปีมีนักท่องเที่ยวจีน มาเลเซีย สิงคโปร์ ฮ่องกง ไต้หวัน อดีตสหายคอมมิวนิสต์มาลายามาเยี่ยมชมหมู่บ้าน เยี่ยมเยียนสหายที่ยังมีชีวิตเพื่อย้อนรอยทรงจำ ย้ำเตือนหัวใจครั้งลำบากมาด้วยกัน และรำลึกเกียรติประวัติของวีรชนที่อนุสรณ์สถานของทุกหมู่บ้านซึ่งไม่ได้รับอนุญาตให้สร้างในมาเลเซีย

แม้เสียดาย แต่ไม่เสียใจ เพราะเมื่อตายไปทุกคนต่างก็เป็นเพียงเรื่องราว

“ชีวิตของพวกเราไม่เคยง่าย กว่าจะฝ่าฟันกันมาจนมีชุมชนที่มั่นคงวันนี้”

ภารกิจที่เย่เอ๋อและสหายปฏิบัติตามข้อตกลงสันติภาพตลอด ๓ ทศวรรษ ส่งผลให้ทายาทดาวแดงที่เติบโตในหมู่บ้านพลอยได้ซึมซับอดีตของพ่อแม่ที่หลายครอบครัวไม่เคยเล่าให้ลูกหลานฟัง เหตุนี้แม้อดีตจะเป็นความภาคภูมิ แต่เยาวชนที่เกิด-เติบโตในสังคมสันติสุขท่ามกลางการส่งต่อความหมายของคำว่า “คอมมิวนิสต์” แบบเข้าใจผิด หลายคนจึงเลือกเก็บเรื่องของพ่อแม่เป็นความลับ

“มีเรื่องแบบนี้จริงหรือ”

ลิ้นไม่มีกระดูกก็จริง แต่มันคงแข็งพอที่จะทำร้ายหัวใจผู้ฟังด้วยคำพูดได้

“ฉันเองไม่มีลูก จึงไม่รู้แน่ว่าเด็กรุ่นใหม่รู้สึกต่อเรื่องนี้อย่างไร คงเป็นเรื่องปรกติที่พวกเขาจะไม่รู้สึกแบบเดียวกับเรา เพราะแม้ได้เรียนประวัติศาสตร์ แต่ก็ไม่ได้ซึมซับด้วยประสบการณ์ตนเอง จึงยากที่จะให้เขารู้สึกได้เท่าเราก็ไม่เป็นไร  เคยมีกวีบทหนึ่งกล่าวไว้ ผู้คนแต่ละยุคสมัยล้วนมีหน้าที่แตกต่าง คนในยุคสมัยของฉันมีอุดมการณ์ที่จะทำเพื่อแผ่นดินมาลายา ให้มนุษยชาติได้รับความทัดเทียม ฉันคิดว่าในยุคสมัยของเด็กรุ่นปัจจุบันก็ต้องต่อสู้เหมือนกัน แต่เป็นการต่อสู้เพื่อให้ตนเองมีอนาคตที่ดียิ่งขึ้น”

เธอว่าการสื่อสารเป็นเรื่องสำคัญ มันจึงถูกทำให้เป็นเครื่องมือของสงคราม

แม้ในวันที่บ้านเมืองสงบสุข แต่บางสิ่งที่เคยถูกบันทึกแล้วก็ยากจะเปลี่ยน

“ความจริงตั้งแต่ตอนที่พวกเราเข้ามาอาศัยประเทศไทยเป็นสถานที่ปฏิบัติภารกิจก็ไม่ได้สร้างความเสียหายให้แผ่นดินนะ เราไม่ใช่กลุ่มโจรจีน ไม่ใช่กบฏ ไม่ได้ลักขโมย และไม่ได้ข่มเหงใครอย่างที่มีคนเข้าใจผิดในยุคที่มีแต่การสร้างข่าวลือจนเกิดเป็นความคลาดเคลื่อนของข่าวสารที่สื่อออกไป ตรงกันข้ามพวกเราตอบแทนความสัมพันธ์ให้รัฐไทยด้วยการช่วยปราบกองโจรชายแดนใต้ด้วย แม้แต่ความอุดมสมบูรณ์ของผืนป่าฮาลา-บาลาในวันนี้ ส่วนหนึ่งก็มาจากการที่พวกเราเคยตั้งค่ายในป่า มีการฝังระเบิดไว้มากมาย จนไม่มีใครกล้าเข้าไปล่าสัตว์ ตัดไม้ ทุกวันนี้พวกเราที่อาศัยอยู่ในหมู่บ้านใกล้ชิดป่าก็ยังช่วยดูแลทรัพยากรให้สมบูรณ์ เราใช้ชีวิตอย่างมีเกียรติมีศักดิ์ศรีจากการขยันทำมาหากินเพื่อตั้งตัวใหม่ด้วยสองมือของตนเอง”

เธอมองไกลออกไปตามแสงสว่างที่ลอดผ่านประตูบ้านเห็นต้นไม้เป็นเงาตะคุ่ม ชีวิตช่วงหนึ่งเธอก็เหมือนต้นไม้พวกนั้น

ผ่านการเติบโตทีละกิ่งทีละก้าน ก้าวสู่วัยสาว และเป็นผู้ใหญ่ เป็นต้นไม้ที่เริ่มมีร่มเงา เช่นที่เคยเกิดขึ้นกับคนรุ่นปู่ย่า พ่อแม่ แต่หากไม่สามารถเป็นร่มเงาให้ใครได้ ชีวิตจะมีความหมายอย่างไร

เมื่อสิ่งน่ากลัวของความแก่ชราไม่ใช่อาการหลงลืม แต่คือการถูกลืมโดยคนที่เรารัก

ล่ามภาษาจีน รวบรวมภาพอดีต 
และร่วมบรรณาธิการต้นฉบับ
เฉิงฮั่นฮุย แซ่เซ่ง (สาริน แสงเกียรติวงศ์)

เอกสารอ้างอิง
เฉินผิง และธันว์รวี. ประวัติศาสตร์คู่ขนาน เรื่องเล่าเลขาธิการ
พรรคคอมมิวนิสต์มาลายา. กรุงเทพฯ : ๖ ตุลารำลึก, ๒๕๕๗.

อ่านเสริมเรื่องราวคอมมิวนิสต์มาลายา
สุชาดา ลิมป์. “คอมมิวนิสต์มาลายา แสงดาวในป่าฮาลา-บาลา”.
สารคดี ๓๗, ๔๓๒ (มีนาคม ๒๕๖๔) : ๗๘-๑๒๙.