รัฐบาลไทยรู้เรื่องเหล่านี้ดีทั้งหมด แต่กลับแสดงท่าทีราวกับไม่มีอะไรเกิดขึ้น

เหตุผลหนึ่งอาจเป็นเรื่องเศรษฐกิจ

เมษายน ค.ศ. ๑๙๖๘ คณะกรรมการเศรษฐกิจและสังคมแห่งเอเชียและตะวันออกไกลของสหประชาชาติ (United Nations Economic Commission for Asia and the Far East - ECAFE) วิเคราะห์ว่า หากสันติภาพเกิดขึ้นในเวียดนามใต้ ไต้หวัน ญี่ปุ่น เกาหลีใต้ สิงคโปร์ และไทยอาจได้รับผลกระทบ เพราะที่ผ่านมาสงครามทำให้ประเทศเหล่านี้ผลิตสินค้าขายได้เป็นจำนวนมาก การส่งออกเติบโตอย่างก้าวกระโดด “...ถ้ามีการเจรจาสันติภาพ สินค้าจะล้นตลาดและราคาตก...”

ช่วงเดียวกันระหว่างที่กองพลเสือดำเตรียมตัวในค่ายฝึกที่เมืองไทย หลักฐานฝ่ายเวียดกงบอกว่า ในสมรภูมิลองถั่นห์สถานการณ์ไม่ได้สงบราบเรียบ กองกำลังเวียดกงยังปฏิบัติการตลอดเวลาและบางครั้งอยู่ในสถานะได้เปรียบเหนือกรมจงอางศึกและทหารชาติพันธมิตรในพื้นที่

“ประวัติศาสตร์คณะกรรมการพรรคคอมมิว-นิสต์แห่งอำเภอลองถั่นห์ฯ” บันทึกว่า ปลาย ค.ศ. ๑๙๖๗ ถึงต้น ค.ศ. ๑๙๖๘ พวกเขาทำลายบังเกอร์ฐานปืนใหญ่แห่งหนึ่ง ทำลายฐานทหารไทยในสวนยางพารา โจมตีจุดยุทธศาสตร์สำคัญต่าง ๆ เช่นสะพาน และต่อสู้กับตำรวจเวียดนามใต้

ยิ่งช่วง “การรุกใหญ่ในเทศกาลตรุษญวน” (Tet Offensive/Sự Kiện Tết Mậu Thân 1968) ที่กองกำลังเวียดกงทั่วประเทศระดมโจมตีเมือง ๑๐๐ แห่งพร้อมกันช่วงกลางดึกวันที่ ๓๑ มกราคม ค.ศ. ๑๙๖๘  ที่อำเภอลองถั่นห์มีการโจมตีเป็นวงกว้าง เพียงแต่ไม่หนักเท่ากับในเมืองใหญ่

การรุกใหญ่ในเทศกาลตรุษญวนจะยืดเยื้อไปจนถึงเดือนเมษายน ค.ศ. ๑๙๖๘

ภาพทหารไทยขณะกำลังสำรวจอาวุธที่ยึดได้จากกองกำลังเวียดกง ภาพนี้จัดแสดงอยู่ในพิพิธภัณฑ์ที่อำเภอเญินแจ๊ก อดีตสนามรบสำคัญระหว่างทหารไทยกับเวียดกง
ภาพ : พิพิธภัณฑ์อุโมงค์เญินแจ๊ก

การรุกรบรุนแรงตามเมืองใหญ่ของเวียดนามใต้รอบนี้สร้างความตื่นตระหนกแก่ชาวอเมริกันที่เห็นการสู้รบและความตายของทหารอเมริกันจากโทรทัศน์สีในห้องรับแขกที่บ้านเป็นครั้งแรกในประวัติศาสตร์สงคราม

ผมพบบันทึกเกี่ยวกับบทบาทหน่วยจงอางศึกช่วง “การรุกใหญ่ในเทศกาลตรุษญวน” เพียงสั้น ๆ ในเอกสารไทยชิ้นหนึ่งว่า หน่วยจงอางศึกลาดตระเวนตามลำน้ำและกำจัดคนบนเรือลำหนึ่งที่เป็นเวียดกง “ชาวเวียดนามจึงไว้เนื้อเชื่อใจมากขึ้น พวกราษฎรหันกลับมาช่วยเหลือทหารไทยโดยคอยเป็นหูเป็นตาให้”

ทว่า “ประวัติศาสตร์คณะกรรมการพรรคคอมมิวนิสต์แห่งอำเภอลองถั่นห์ฯ” ให้ภาพที่ต่างออกไป

หลักฐานชิ้นนี้เล่าว่าเวียดกงได้รับความร่วมมือจากชาวบ้านในท้องถิ่นเป็นอย่างดี ปลายเดือนกุมภาพันธ์ ค.ศ. ๑๙๖๘ ปะทะกับทหารไทยหลายจุด พวกเขาพบว่าทหารไทยและอเมริกันพยายามตัดถนนและขยายฐานที่มั่นลงมาทางทิศใต้

เอกสารชิ้นนี้เล่าว่าเวียดกงโจมตี “หมู่บ้านลองเฟื้อก (Long Phước) ร่วมกับคนท้องถิ่น ทำลายถนน วางสิ่งกีดขวาง เมื่อคนเข้าร่วมมากศัตรูก็ลังเลใจ... กองพันที่ ๓ และ ๔ ซุ่มโจมตีสามแยกไทย ยิงปืน ๘๒ มม. เข้าไปในค่ายทำลายเฮลิคอปเตอร์สองลำ อาคารแถวหนึ่ง กระท่อมรักษาความปลอดภัย ทหารศัตรูเสียชีวิต”

การจับเชลยศึกเวียดกง
ภาพ : พิพิธภัณฑ์ทหารผ่านศึกเวียดนาม / Vietnam Veterans Museum
.
ทหารไทยกับนายทหารอเมริกันกับศพทหารฝ่ายตรงข้ามที่ตำบลเฟื้อกกาง ปรกติในการรบจะมีการ “นับศพ” (body count) หลังการสู้รบจบลงตามนโยบาย “ค้นหาและทำลาย” (search & destroy) 
ภาพ : กองพลเสือดำ ๒๕๑๑-๒๕๑๒

ช่วงเดียวกันเวียดกงยังโจมตีฐานทหารไทยที่วัดเนื้อกหญี (Nước Nhĩ temple) ตำบลเฟื้อกลอง (Phước Long) สังหารทหารได้ ๒๗ คน อีกพื้นที่หนึ่งคือที่บิ่งห์เซินสังหารทหารไทย ๕ คน

ปลายกันยายน ค.ศ. ๑๙๖๘ เวียดกงพบว่าหน่วยจงอางศึกตั้งฐานที่อำเภอเญินแจ๊ก ในหมู่บ้านเฟื้อกเถี่ยน (Phước Thiền) บริเวณเฟื้อกหวา (Phước Hòa) ตำบลเฟื้อกลอง (Phước Long) ตำบลเฟื้อกเถาะ (Phước Thọ) ตั้งฐานปิดเส้นทางในอำเภอบิ่งห์เซิน (Bình Sơn) พื้นที่ทั้งหมดเป็นจุดยุทธศาสตร์ที่ทั้งสองฝ่ายต่างพยายามควบคุมเพื่อตัดการเคลื่อนไหวฝ่ายตรงข้าม

ทว่ารายละเอียดนี้กลับไม่ปรากฏในสื่อไทย สื่อไทยยุคนั้นรายงานเพียงว่าหลัง “การรุกใหญ่ในเทศกาลตรุษญวน” เวียดกงอยากแก้แค้นต้องเพิ่มกำลังดูแลสถานทูตในกรุงไซ่ง่อนเป็นพิเศษ นอกจากนั้นก็มีรายงานจากแนวหน้าที่ “สงสัย (ว่าทำไม) ของขวัญ (ที่แนวหลังส่งมาจึง) ได้รับน้อย” (หลักเมือง ๑๖ มกราคม ค.ศ. ๑๙๖๘)

เมื่อกองพลเสือดำมาถึงลองถั่นห์ พวกเขารับภารกิจต่อจากกรมจงอางศึก โดยสหรัฐฯ ให้อิสระในการปฏิบัติการมากขึ้นเพราะมีกำลังรบในระดับกองพลน้อย

บัตรประจำตัวของพันตรี พุทธินาถ พหลพลพยุหเสนา บุตรของพันเอก พระยาพหลพลพยุหเสนา ที่ไปรบในเวียดนามใต้ในฐานะ “เสือดำ” ผลัดแรก 

ครั้งนี้เวียดกงหนึ่งกองพันเข้าตีฐานทหารไทยที่มีกำลังหนึ่งกองร้อยบนเนิน ๓๘ ใต้หมู่บ้านเฟื้อกกาง ตั้งแต่ ๐๒.๐๐ ถึง ๑๐.๐๐ น. ทหารไทยตั้งรับด้วยปืนใหญ่ มีเฮลิคอปเตอร์และยานเกราะยิงสนับสนุน

ถ้าดูในแผนที่จะเห็นว่าเนิน ๓๘ อยู่ด้านทิศตะวันตกเฉียงเหนือของค่ายแบร์แคต เป็นที่สูงเพียงแห่งเดียวในอำเภอลองถั่นห์ที่ทั้งสองฝ่ายน่าจะพยายามเข้ายึดเพื่อชิงความได้เปรียบทางยุทธศาสตร์ แต่เมื่อไปถึงก็พบว่าปัจจุบัน (ค.ศ. ๒๐๑๘) เนินนี้กลายเป็นที่ตั้งรีสอร์ตและสนามกอล์ฟหรูท่ามกลางดงโรงงานอุตสาหกรรม

ในศึกเฟื้อกกาง ทหารไทยเสียชีวิต ๑ คน เวียดกงเสียชีวิต ๕๗ คน ทางการไทยมองว่าเป็นความสำเร็จอีกครั้งหนึ่งในการรบกับเวียดกง

ศึกต่อมาคือ “วีรกรรมแห่งล็อกแอน” ในเดือนมีนาคม ค.ศ. ๑๙๖๙ เป็นการรบในตำบลที่คนเวียดนามเรียกว่าหลกอาน (Lộc An) อยู่ห่างฐานแบร์แคตไปทางทิศใต้ บนแผนที่ตำบลนี้อยู่ทางด้านทิศตะวันออกของถนนสาย ๑๕ (ปัจจุบันคือถนนสาย ๕๑) และมีถนนสายหนึ่งตัดผ่านเข้าไป

เฮลิคอปเตอร์แบบชีนุกของสหรัฐฯ กำลังขนส่งยานพาหนะให้กับทหารไทยในพื้นที่สู้รบ 
.
กลุ่มรถหุ้มเกราะสายพานลำเลียงพลของไทยระหว่างออกปฏิบัติการช่วงต้น ค.ศ. ๑๙๖๘ 
.
กลุ่มทหารไทยกำลังพักผ่อนในพื้นที่แห่งหนึ่งระหว่างออกปฏิบัติการ
ภาพ : พิพิธภัณฑ์ทหารผ่านศึกเวียดนาม/Vietnam Veterans Museum

สถานการณ์คือทหารเวียดกงหนึ่งกองพันเข้าตีฐานทหารไทยที่มีกำลังสองกองร้อย ทหารไทยตอบโต้ด้วยปืนใหญ่ ได้กำลังเสริมจากเฮลิคอปเตอร์ติดปืนกล รถสายพานลำเลียงพล รบกันตั้งแต่ ๐๒.๐๐ ถึง ๐๗.๐๐ น. 

ผลคือ ทหารไทยเสียชีวิต ๒ คน เวียดกง ๑๑๖ คน ทางการไทยเห็นว่าเป็นความสำเร็จอีกครั้งหนึ่ง

แต่ถ้าอ่านเอกสารเวียดกงจะพบว่า เวียดกงให้ความสำคัญกับการรบแต่ละครั้งต่างกับไทย

๙ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๖๘ เวียดกงบันทึกว่า

“...โจมตีข้าศึกทุกแห่งในลองถั่นห์ กองพันที่ ๒ ล้อมฐานปืนใหญ่ ๘๒ มม. แล้วทำลาย ๒๔๐ คนโจมตีฐานที่เฟื้อกเถาะ  กองร้อยที่ ๑ และ ๒ ยึดสะพานกว่านถู่ (Quản Thủ bridge) สะพานดำ ปิดเขตบาวกา  กองร้อยที่ ๓ กรมที่ ๔ โจมตีฐานทหารไทย...”

จากนั้นกองพลเสือดำ (Hắc Báo) มาแทนกรมจงอางศึกตั้งแต่ ๒๒ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๖๘

“...ไม่ถึง ๑ สัปดาห์พวกเขามาบิ่งห์เซิน ปิดพื้นที่เฮเลนา (Helena) เฟื้อกฮวา (Phước Hòa) ...โจมตีเฟื้อกทาย (อยู่ด้านทิศใต้ของถนนสาย ๑๕ ใกล้ตำบลเญินแจ๊ก) ...ในการรบคืนหนึ่ง ประชาชนทั้งเขตบาดเจ็บจากจรวดและปืนใหญ่อเมริกัน มีผู้เสียชีวิต ๙๖ คน บาดเจ็บ ๑๓๗ คน บ้านถูกทำลาย ๒๐๐ หลัง คนท้องถิ่นเรียกเหตุการณ์คืนนั้นว่า ‘ค่ำคืนอันยาวนาน’ ...”

กลาง ค.ศ. ๑๙๖๙ เวียดกงบันทึกว่าส่งคนไปทำงานในหมู่บ้านต่าง ๆ ลำเลียงอาหารได้ ๒,๐๐๐ ตัน ยารักษาโรคอีกจำนวนหนึ่ง ก่อนจะกระตุ้นให้ประชาชนรวมตัวกันต่อต้านอำนาจรัฐ

สื่อไทยรายงานว่า ในสมรภูมิ สิ่งที่กองพลเสือดำกังวลคือข้าศึก “ขุดรูซุ่มซ่อนลึกลงไปใต้พื้นดินประมาณ ๓ เมตร ติดต่อถึงกันหมดเป็นระยะทางหลายกิโลเมตร...ยากแก่การกวาดล้าง แม้ยิงด้วยปืนใหญ่ขนาดหนักติดต่อกันแทบทั้งวันทั้งคืน” (พิมพ์ไทย ๒๖ กุมภาพันธ์ ค.ศ. ๑๙๖๘)

พันตรีพุทธินาถซึ่งเวลานั้นคือสิบตรีพลขับยานเกราะเล่าว่า รูปแบบการรบที่พบบ่อยคือการปะทะประปรายระหว่างลาดตระเวน ซุ่มโจมตี น้อยครั้งที่จะเป็นการปะทะกันด้วยกำลังขนาดใหญ่

“ครั้งหนึ่งผมไปดักโจมตีข้าศึกกับทหารราบซุ่มในป่ายางตอน ๑๘.๐๐ น. มืดสนิทมองฝ่ามือตัวเองยังไม่เห็น สักพักเห็นเงาตะคุ่ม ๆ พวกนี้เดินในช่วงเคอร์ฟิวจึงเป็นเวียดกงแน่ เดินไว แทบไม่มีเสียง เราได้จังหวะก็เปิดฉากยิงหูดับตับไหม้เป็นร้อย ๆ นัด พอเสียงปืนสงบ ปืนใหญ่ที่แนวหลังยิงพลุส่องสว่างมาให้เราไม่เห็นอะไรเคลื่อนไหวก็ไปเคลียร์พื้นที่ ผมพบคนชุดดำนอนอยู่ เราถูกรุ่นพี่สอนว่าต้องไม่ประมาท ต้องซ้ำให้ตายจริง”

สิบตรีพุทธินาถจึงตัดสินใจยิงก้นเวียดกงคนนั้น ๒๐ นัด แต่แล้วขณะที่เขาเติมกระสุน “จู่ ๆ เขาหันมายิงเรา ผมก้มหลบ กระสุนเฉียดหัว หมวกเหล็กทะลุ ผมผลักปืนเขาแล้วคลานถอยหลังเร็วที่สุดในชีวิต เพื่อนผมขว้างระเบิดมือใส่ ปืนกลรถสายพานลำเลียงพลก็ยิงซ้ำเขา ๒๐๐ นัด... สุดท้ายเขากลายเป็นเศษเนื้อ”

ภาพ : กองพลเสือดำ ๒๕๑๑-๒๕๑๒

ตอนนั้นเองที่สิบตรีพุทธินาถนับถือศัตรูจับใจ “เขาเป็นนักรบ โดนยิงไม่ร้อง ผมดูปืนอาก้าเขานับกระสุนก็พบว่าเขายิงครั้งหนึ่งแค่หนึ่งถึงสองนัด เรานี่เหนี่ยวไกแหลก ผมคิดว่าเขาคือครูทางทหารของผม”

ความเห็นของพุทธินาถสอดคล้องกับสิ่งที่ทหารในกองพลเสือดำหลายคนรู้สึก คือการใช้อาวุธในเวียดนามต่างจากในไทย เพราะอเมริกันให้เบิกกระสุนใช้กันแบบไม่อั้น “แมกกาซีนมีสนิมนิดเดียวเปลี่ยนได้เลยทั้งสาย...ใหม่เอี่ยม ของเก่าโยนทิ้งไป”

สอดคล้องกับนายทหารปืนใหญ่อย่าง บัญชร ชวาลศิลป์ ที่อธิบายว่า ในสงครามเวียดนาม

“เรายิงปืนใหญ่แบบไม่กลัวเปลือง ตำราเขียนไว้แบบไหนลองยิงได้หมด ในเมืองไทยทำไม่ได้เพราะต้องประหยัด ยิงปืนใหญ่ในเวียดนามยังต้องยิงรอบทิศ ยิงนอกแบบ เพราะไม่มีแนวรบชัดเจน”

ส่วน วิทยา ตัณฑะรัตน์ จำได้ว่าเวลาว่างครั้งหนึ่งเห็นเพื่อนยิงปืนเล่นทางโน้นทีทางนี้ที

“บางทีพนันกันว่าพระเครื่องขลังหรือไม่ด้วยการลองกับปืนก็มีคนหนึ่งเอาปืนกลยิงใส่ พนันกับคนล่อเป้าว่าไม่ตายจะยอมเสียเงินเดือนทั้งเดือน ซึ่งปรากฏว่าไม่ตาย หลบได้จริง มันก็เสียพนันไป”

จึงเป็นที่ชัดเจนว่าทหารไทยรบแบบ “อู้ฟู่” ด้วยทุนอเมริกัน ขณะที่เวียดกงต่อกรด้วยยุทธวิธีของคนเสียเปรียบที่ด้อยกว่าในเชิงอาวุธ

สงครามระหว่างกองพลเสือดำและเวียดกงดำเนินไปในลักษณะนี้ตลอดเวลา

กองพลเสือดำขณะทำพิธีสวนสนามต่อหน้าผู้บัญชาการทหารอเมริกันท่านหนึ่ง ในภาพจะเห็น “ธงชัยเฉลิมพล” ของกองพลเสือดำ 
ภาพ : พิพิธภัณฑ์ทหารผ่านศึกเวียดนาม /Vietnam Veterans Museum

แพทย์ทหารไทยออกตรวจโรคให้กับประชาชนเวียดนามใต้
ภาพ : พิพิธภัณฑ์ทหารผ่านศึกเวียดนาม / Vietnam Veterans Museum

หน่วยแพทย์ทหารไทยออกบริการประชาชนในอำเภอลองถั่นห์
ภาพ : เสรีภาพ ฉบับที่ ๓

แผนที่ที่ระบุถึงการทำงานของหน่วยจิตวิทยามวลชนของกองพลเสือดำ
ภาพ : กองพลเสือดำ ๒๕๑๑-๒๕๑๒

ช่วงจงอางศึกมาประจำการ ทหารไทยยังโปรยใบปลิวที่มีเนื้อหาว่า “...พวกเราเป็นทหารของกรมทหารอาสาสมัครแห่งประเทศไทยและเป็นตัวแทนของประชาชนชาวไทย เป็นเพื่อนของพวกท่านชาวเวียดนามและเป็นเพื่อนในโลกเสรี มาที่นี่ก็เพื่อให้ความร่วมมือกับชาวเวียดนาม” โดยลงท้ายว่า “Queen’s Cobra”

แน่นอนว่าปฏิบัติการจิตวิทยาได้ผลบ้างเหมือนกัน  นักข่าวไทยยุคนั้นรายงานว่าคนท้องถิ่นบางคนคอยส่งข่าวเวียดกงให้ทหารไทย ถ้ารถทหารไทยเข้าไปในหมู่บ้านแล้วมีเด็ก ๆ วิ่งออกมาทักทายปราศรัยหมายถึงเหตุการณ์ปรกติ “แต่ถ้าวันไหนเด็ก ๆ หายหมด ไม่ออกมาโบกไม้โบกมือวันนั้นก็จงระวังตัวให้ดี...”

ยังมีชาวบ้านที่บอกว่า “เขา (ทหารไทย) เข้าใจพวกเรา... หัดพูดภาษาของพวกเราและกินอาหารเราได้”

ชาวบ้านบางคนหัดพูดภาษาไทย กระทั่งเวียดกงก็ส่งคนเข้ามาหาข่าวด้วยการฝึกภาษาไทย (เสรีภาพ ฉบับที่ ๑๕๔) จนปัจจุบัน ผมพบว่าจากการสัมภาษณ์ทหารผ่านศึกเวียดนาม พวกเขาส่วนมากมีความทรงจำว่าความสัมพันธ์กับคนเวียดนามในอำเภอลองถั่นห์ “เป็นไปด้วยดี”

แต่ก็มีข้อมูลอีกด้านหนึ่งปรากฏอยู่ด้วยเป็นธรรมดาว่าทหารไปนับหมื่น ย่อมมีคนร้อยพ่อพันแม่ อันนำไปสู่สถานการณ์ที่ไม่พึงประสงค์ขึ้นจนได้

คดีหนึ่งปรากฏอยู่ในหนังสือของกระทรวงการต่างประเทศที่สื่อสารถึงปลัดกระทรวงกลาโหมลงวันที่ ๒๑ พฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๖๙ ว่า ย้อนไปเมื่อวันที่ ๒๒ กันยายน ค.ศ. ๑๙๖๘ เกิดเหตุทหารไทยในตำบลฟุกลายฆ่าชาวเวียดนามใต้ชื่อ เจิ่นวันโด๋ (Tran Van Do) อายุ ๑๙ ปี โดยไม่แจ้งข้อหา หลังยานเกราะทหารไทยคันหนึ่งถูกวางระเบิดใกล้กับถนนสาย ๑๕ แล้วทหารไทยพบเห็นเขาขี่มอเตอร์ไซค์ออกจากหมู่บ้านจึงเข้าจับกุม

“พยาน (ทหารเวียดนาม) และพลทหารคนหนึ่งได้พยายามทำการขัดขวาง แต่ไม่ได้ผล นายตรันวันโซ (ออกเสียงตามเอกสาร หมายถึงคนคนเดียวกัน) ถูกทหารไทยนำขึ้นยานเกราะเข้าไปในป่าลึกในเขตนั้น ประมาณ ๑๕ นาทีต่อมา ยานเกราะไทยจึงได้กลับออกมาที่ทางหลวงสาย ๑๕ ในวันเดียวกัน เวลา ๑๗.๑๕ น.

“เมื่อหน่วยกำลังทหารไทยกลับไปแล้ว พยานได้ออกตรวจบริเวณที่แห่งนั้นกับนายทหารชั้นร้อยโท ผู้บังคับหมวด ๕๕๒ และที่ปรึกษาอเมริกัน พบศีรษะคนใส่ถุงพลาสติกทิ้งไว้ในซากยานเกราะที่ถูกระเบิด วันรุ่งขึ้นพยานนำทหารหนึ่งหมวดเข้าไปในป่าแห่งนั้นและพบศพไม่มีศีรษะของนายตรันวันโซ”

เอกสารชิ้นนี้ให้รายละเอียดว่าบิดาผู้ตายเรียกร้องค่าเสียหาย ๒๖๒,๕๐๐ ด่ง ค่าชดใช้ทรัพย์สินเสียหาย ๕,๐๐๐ ด่ง กระทรวงการต่างประเทศเวียดนามอ้างการสอบสวนของตำรวจท้องที่ที่สรุปว่าฆาตกรคือ “ทหารไทยในหน่วยยานเกราะที่เข้ามาปฏิบัติการในเขตนั้น” ขอให้ทางการไทย “ลงโทษผู้กระทำผิด มิให้เกิดอาชญากรรมเช่นนี้ขึ้นอีก”

ทว่าผมไม่พบหลักฐานอื่นที่จะบอกได้ว่าคดีจบลงอย่างไร เบาะแสสุดท้ายที่พบคือหนังสือของ กระทรวงการต่างประเทศของไทยที่ส่งเรื่องไปยังกองพลเสือดำเพื่อ “ดำเนินการตามที่กระทรวงการต่างประเทศเวียดนามร้องขอ”

อีกคดีหนึ่งคือเหตุการณ์ทหารไทยเปิดฉากยิงกับทหารเวียดนามใต้กลางกรุงไซ่ง่อน

เรื่องนี้เป็นข่าวในหนังสือพิมพ์เวียดนามใต้สามฉบับ เอกสารกระทรวงการต่างประเทศลงวันที่ ๒๑ มกราคม ค.ศ. ๑๙๖๙ ประมวลเหตุการณ์ว่าเริ่มจากเจ้าหน้าที่เวียดนามใต้เข้าจับกุมโสเภณี แต่กลับพบว่ามีทหารไทยอยู่ด้วย ทหารไทยจึงยิงปืนขึ้นฟ้าขู่ เจ้าหน้าที่เวียดนามยังพยายามตามมาถึงที่พักทหารไทย “ต่างฝ่ายต่างเข้าใจผิด คงคิดว่าเวียดกงโจมตี คือทหารไทยก็คงจะยิงป้องกันตัว เจ้าหน้าที่เวียดนามใต้ใกล้เคียงพากันมาช่วย...ยิงกันอีก”

สื่อเวียดนาม Saigon Daily News รายงานว่า ตำรวจพบทหารไทยกับโสเภณีสองคนอยู่
ด้วยกันในบ้านที่ผิดกฎหมายจึง “พยายามนำสตรีสองคนไปสอบสวน ทหารไทยโกรธเลยยิงปืนไรเฟิล ARI-5 และออกจากสถานที่นั้น” ตำรวจจึงติดตามโดยแจ้งไปยังกองบัญชาการร่วมของทหารพันธมิตรด้วย

สื่อเวียดนาม Saigon Daily News รายงานว่า ตำรวจพบทหารไทยกับโสเภณีสองคนอยู่ด้วยกันในบ้านที่ผิดกฎหมายจึง “พยายามนำสตรีสองคนไปสอบสวน ทหารไทยโกรธเลยยิงปืนไรเฟิล ARI-5 และออกจากสถานที่นั้น” ตำรวจจึงติดตามโดยแจ้งไปยังกองบัญชาการร่วมของทหารพันธมิตรด้วย

ทหารไทยออกไปแจกของให้กับเด็กๆ เวียดนามใต้
ภาพ : เสรีภาพ ฉบับที่ ๑๑

เมื่อตามไปถึงตึกเลขที่ ๖๐๖ ถนนฟานแท็งห์-ส่าน (Phan Thanh Giản)

“ทหารไทยก็เปิดฉากยิงจนทหารอากาศเวียดนามบาดเจ็บ เจ้าหน้าที่เวียดนามอีกสองคนวิ่งเข้าไปยิงตอบโต้” จากนั้น “ทหารไทยก็เอาปืนกลตั้งกลางถนนแล้วยิงไปที่ Nga Bay จนมีผู้เสียชีวิตคือ On Ai Nhan และรถจี๊ปตำรวจเสียหาย”

เหตุการณ์นี้จบลงเมื่อเจ้าหน้าที่ระดับสูงของทั้งฝ่ายเวียดนามใต้และไทยเดินทางไปถึงที่เกิดเหตุกรณีนี้กลายเป็นเรื่องยาว เพราะหลังจากนั้นมีเจ้าของบ้านชาวเวียดนามใต้คนหนึ่งซึ่งได้รับผลจากการยิงกันจนทรัพย์สินเสียหายร้องเรียนกับกองบัญชาการทหารไทยในเวียดนาม แต่เมื่อไม่ได้รับคำตอบเขาจึง “มีหนังสือร้องทุกข์ถวายฎีกา ขอพึ่งพระมหากรุณาธิคุณพระบาทสมเด็จพระเจ้า-อยู่หัว (รัชกาลที่ ๙)”

หนังสือฎีกาของเขาเขียนเป็นภาษาอังกฤษ แปลได้ว่า หลังเหตุการณ์ ทหารไทยมาสำรวจความเสียหายที่บ้าน แต่เวลาผ่านไปแล้วเดือนหนึ่ง “ข้าพระพุทธเจ้ายังไม่ได้รับคำตอบที่เจ้าหน้าที่ไทยสัญญา ไม่รู้จะทำเช่นไร จึงถวายฎีการ้องทุกข์ขอพระราชทานพระมหากรุณาธิคุณทำให้ความจริงปรากฏ” (หนังสือกระทรวงการต่างประเทศ ลงวันที่ ๒ เมษายน ค.ศ. ๑๙๖๙) ทั้งนี้ในแฟ้มเอกสารกระทรวงการต่างประเทศก็ไม่ปรากฏรายงานว่าผลเป็นอย่างไร แต่น่าจะเป็นเหตุการณ์ที่ทำให้เจ้าหน้าที่ไทยปวดหัวพอสมควร

นอกจากนี้ยังมีกรณีทหารไทยค้าฝิ่นจนถูกส่งกลับมาดำเนินคดีในประเทศ  รวมถึงกรณีอุบัติเหตุก็มี เช่นในเดือนตุลาคม ค.ศ. ๑๙๖๘ รถทหารไทยชนสามล้อในอำเภอลองถั่นห์จนมีผู้เสียชีวิตสี่คน ทำให้ญาติผู้ตายเรียกร้องค่าเสียหายและกองบัญชาการทหารไทยในเวียดนามต้องดำเนินการชดใช้ให้

เงินที่ใช้ภายในค่ายแบร์แคต เรียกว่า military payment certificate (MPC) 
ที่มา : พันตรี พุทธินาถ พหลพลพยุหเสนา

ร้าน PX นี้เองก็กลายเป็นอีกสมรภูมิหนึ่งของทหารไทย

อธิบายอย่างย่อ ร้าน PX ที่ว่านี้จะติดตามหน่วยทหารอเมริกันไปทั่วโลก ทำหน้าที่ขายสินค้าของอเมริกันทุกชนิดให้แก่กำลังพลกองทัพสหรัฐฯ และด้วยความที่เป็นสินค้าปลอดภาษี ราคาจึงถูกกว่าตามท้องตลาด โดยปรกติจะมีรายการสินค้ามากมายให้เลือกโดยมีเจ้าหน้าที่บริการ

แน่นอนว่าเมื่อทหารไทยไปรบในเวียดนาม ทางสหรัฐฯ ก็ถือว่าทหารไทยเป็นทหารชาติพันธมิตรที่ได้สิทธิ์ใช้ PX ในค่ายแบร์แคต โดยแต่ละชั้นยศมีโควตาซื้อของที่ PX ได้ไม่เท่ากัน เช่น ระดับจ่าขึ้นไปถึงมีสิทธิ์ซื้อเหล้าได้ แต่พลทหารไม่สามารถซื้อได้ เป็นต้น

ทหารผ่านศึกเวียดนามทุกคนยืนยันว่าสินค้าที่ได้รับความนิยม คือ บุหรี่ กล้องถ่ายรูป วิทยุ-กระเป๋าหิ้ว ที่ซื้อบ่อยคือเบียร์กระป๋องหลากยี่ห้อจากหลายประเทศ ซึ่งถือว่าเป็นของหายากและราคาแพงในเมืองไทยยุคนั้น

ช่วงเช้าที่สิบตรีพุทธินาถอยู่ค่าย เขาเคยเห็นปรากฏการณ์ “ทหารไทยต่อแถวยาวเหยียด เข้า PX แม้ว่าจะมีเสียงปืนใหญ่ของฝ่ายเวียดกงยิงโจมตีในระยะใกล้ ตูม ๆ แถวก็ยังคดงอเป็นงู รอกันอย่างเข้มแข็ง”

นี่กลายเป็นเรื่องปรกติที่แบร์แคต

เมื่อมีของถูกจำนวนมาก ขณะเดียวกันก็มีของหลายอย่างที่ทหารไทยไม่ต้องการ ในขณะที่คนเวียดนามใต้นอกค่ายล้วนมีฐานะยากจน ปากกัดตีนถีบ สิ่งที่เกิดขึ้นคือ “ตลาดมืด” (black market) 

ทหารไทยจำนวนหนึ่งเอาของไปขายคนท้องถิ่น เรียกกันว่า “โยกของ” นำสินค้า PX พวกบุหรี่ เหล้า เบียร์ ไปขายให้พ่อค้าที่จะนำไปเก็งกำไรอีกต่อโดยได้รับความร่วมมือจากเจ้าหน้าที่ชาวเวียดนามใต้ใน PX “ที่บางส่วนก็มีความสัมพันธ์กับทหารไทย”

เอกสารเวียดกงระบุการเข้าถึงของเหล่านี้ว่า

“คนในตำบลเก็บเสบียงไว้ให้เรา (เวียดกง) สาขาเราที่นั่นจัดผู้หญิงไปเรียนภาษาไทยเพื่อติดต่อกับทหารไทย ซื้อพริก มะนาว กระเทียม ไปแลกเปลี่ยนกับสินค้าของพวกเขา เราค้าขายกับพวกเขา... บางทีหญิงสาวของเรานั่งรถไปกับทหารไทย ทหารเวียดนามใต้ก็ค้นรถยากขึ้น พี่น้องของเราที่บิ่งห์เซินจึงสามารถขนส่งข้าวจากลองถั่นห์ไปยังหมู่บ้านได้”

ข้าวเหล่านั้นจึงตกไปถึงกองกำลังเวียดกง ขณะที่สินค้า PX เดินทางไปสู่ตลาดมืดในกรุง
ไซ่ง่อน

นักข่าวไทยหลายสำนักที่ไปเยือนไซ่ง่อนช่วงนั้นรายงานตรงกันว่ามี “ตลาดมืด” ทั่วทุกหัวระแหง เพราะค่าครองชีพสูงขึ้นถึง ๖๐๐ เท่าเนื่องจากสงคราม อัตราแลกเปลี่ยนเงิน piastre เวียดนามใต้อยู่ที่ ๑ ดอลลาร์สหรัฐเท่ากับ ๑๒๕ เปียสในตลาดมืด ขณะที่อัตราทางการของรัฐบาลอยู่ที่ ๗๔ เปียส

การที่แหล่งผลิตอาหารและพืชผลบริเวณที่ราบลุ่มปากแม่น้ำโขงกลายเป็นสนามรบยังทำให้ราคาอาหารในเมืองถีบตัวสูงขึ้นไปอีก พิมพ์ไทย รายงานว่า “ถนนเหงวียนเหวะ” คือที่ที่ “สินค้า PX หลั่งไหลไปวาง ทั้งเหล้าและบุหรี่มากมายด้วยราคาถูก ๆ” สยามนิกร รายงานในเดือนกรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๖๗ ว่า สินค้าเถื่อน PX “มหาศาล...เดินตามย่านการค้าริมทางจะพบบุหรี่ เหล้า เครื่องกระป๋อง เสื้อกางเกง ระบุว่า ‘เมดอินยูเอสเอ’ (Made in USA) หรือไม่ก็ ‘มิลิทารียูส’ (Military use/ใช้ในกองทัพ)”
สันติ เศวตวิมล ผู้สื่อข่าว พิมพ์ไทย รายงานว่าของพวกนี้ราคาถูกกว่าราคาในสหรัฐฯ ร้อยละ ๔๐ และรัฐบาลเวียดนามใต้ทราบเรื่องดี แต่ก็กลืนไม่เข้าคายไม่ออกเพราะเศรษฐกิจแย่ แต่ถ้าปล่อยให้ขายก็โดนข้อหาคอร์รัปชันจึงแก้ไม่ตก เมื่อทหารสหรัฐฯ ร้องเรียนบ่อยเข้าก็ประกาศห้ามขายริมทาง “เว้นแต่จะเข้าไปขายในตลาดที่ทางการเทศบาลกำหนดให้”

ดาราไทยใน 
สงครามเวียดนาม

ภาพ : วิจิตต์ แซ่เฮ้ง

ชูศรีเล่าบรรยากาศเมืองหลวงเวียดนามใต้ว่า “ได้ยินเสียงปืนคำรามพร้อมประกายไฟจากการระเบิดของปืนใหญ่วูบวาบอยู่ไกล ๆ ไม่ขาดระยะ...หลับตาไม่ค่อยสนิทนัก เนื่องจากเสียงปืนใหญ่ครืน ๆ เหมือนเสียงฟ้าร้องคอยกล่อมอยู่ตลอดทั้งคืน” วันต่อมาเมื่อไปร้านอาหารเธอได้รับข้อมูลจากเจ้าของร้านว่าทหารไทยทำให้ทหารเวียดกงกลัวมากเพราะ “มักถูกทหารไทยตัดหัวหิ้วมาไว้บนโต๊ะแล้วล้อมวงดื่มเหล้ากันในยามพักผ่อนอย่างสนุกสนาน บางครั้งเวียดกงก็จะกลัวจนลานเมื่อเห็นทหารไทยสวมแต่เชิ้ตหนัง วิ่งถือปืนลุยเข้าไปประจัญบาน ลูกปืนของเวียดกงที่สาดเข้ามาไม่เคยระคายผิวของคนเชิ้ตหนังเหล่านี้เลย...” 

วันต่อมาเธอได้นั่งรถที่มีกระจกกันกระสุนไปยังฐานแบร์แคต ระหว่างทางเธอเขียนว่าเห็นเวียดกงผลุบ ๆ โผล่ ๆ ข้างทาง “เวียดกงชอบหลบลงรู...มาสอดแนม หาข่าวได้แล้วก็รีบไปรายงานผู้บังคับบัญชาของเขา” ชูศรีเล่าถึงภารกิจว่าเธอได้ขึ้น ฮ. ไปวิ่งแจกของ “ท่ามกลางดอกหญ้าที่สูงท่วมศีรษะ” และอยู่ทำการแสดง ๗ วัน เมื่อกลับถึงเมืองไทยก็ยัง “คิดถึงลูกปืนใหญ่ที่เวียดนามอยู่”