สวนยางพาราของวัดพุทธมหายานแห่งหนึ่งในอำเภอบิ่งห์เซิน (ทางการไทยเรียกบินห์สัน) ทหารไทยเคยต้องรบกับเวียดกงในสภาพแวดล้อมที่เต็มไปด้วย “ป่าสวนยางพารา” หนาแน่นลักษณะนี้ ระหว่าง ค.ศ. ๑๙๖๗-๑๙๗๒

หลักกิโลเมตรก่อนถึงอำเภอบิ่งห์เซิน จังหวัดด่งนาย “อดีตสนามรบของ จงอางศึก-เสือดำ” 

หลุมศพของ “ผู้เสียสละ” ริมทางหลวงสาย ๕๑ (อดีตทางหลวงสาย ๑๕ ในสมัยเวียดนามใต้) ทหารเวียดกงเหล่านี้ส่วนหนึ่งเคยรบกับทหารไทย

ทหารไทยออกลาดตระเวนผ่านแม่น้ำแห่งหนึ่งที่เอกสารไทยเรียกว่า “ซุยคา” 

ขณะที่ผู้แทนประชาชนในพื้นที่หวังว่าการเข้ามาของทหารไทยจะไม่ส่งผลเสียหายกับคน
ท้องถิ่นเพราะต่าง “เป็นคนเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ด้วยกัน” ทหารไทยยัง “ทำให้เด็ก ๆ ในโรงเรียนมีรอยยิ้ม เกษตรกรกล้าไปไร่นา” ส่วนทูตไทยยืนยันว่านี่คือการ “ร่วมมือป้องกันการรุกรานโดยแท้”

รองศาสตราจารย์ริชาร์ด เอ. รูท (Richard A. Ruth) ระบุว่า การมีอยู่ของกำลังทหารไทยมีความหมายอย่างยิ่งกับรัฐบาลของประธานาธิบดีลินดอน บี. จอห์นสัน เพราะแสดงให้เห็นถึงความร่วมมือระหว่างรัฐบาลสหรัฐฯ กับรัฐบาลไทยในสงครามเวียดนาม เป็นสิ่งที่แสดงว่าสหรัฐฯ ไม่ได้รบอย่างโดดเดี่ยว

เดวิด ฮาลเบอร์สแตม (David Halberstam) นักข่าวสงครามชาวอเมริกันที่เคยสัมผัสเบียนหว่าเขียนใน The Making of a Quagmire ว่า ในยุคก่อนทหารไทยจะไปถึงลองถั่นห์ ที่นี่นั้น “เต็มไปด้วยทหารอเมริกัน มีผับบาร์ มีธุรกิจที่เกี่ยวข้อง แค่ช่วงเต็ต (ปีใหม่ของเวียดนาม ตรงกับช่วงตรุษจีน) ผู้ว่าฯ ก็ทำเงินได้กว่า ๑๐ ล้านเปียสจากการเก็บส่วย ปรกติจะเก็บส่วยเดือนละหมื่นเปียส การคอร์รัปชันลามจนถึงการซื้อขายตำแหน่ง”

พอล เอ็ม เพ็นน็อก เขียนถึงสภาพรอบแบร์แคตว่า “หมู่บ้านหลายแห่งอยู่ในสภาพโทรม ๆ เป็ดไก่ที่เลี้ยงไว้ก็ผอมมีแต่หนังหุ้มกระดูก เด็กเล็กไม่มีผ้านุ่งห่ม ทหารไทยได้เข้าไปตามหมู่บ้านเหล่านี้บ่อยครั้ง ด้อม ๆ มอง ๆ รอบหมู่บ้านสอดสายตาไปตามกระท่อม พอเจอใครเข้าก็กล่าวทักทาย แต่ก็ไม่กล้าเดินไปตามทางเล็ก ๆ ที่ออกไปสู่ท้องไร่ท้องนาหรือป่าดง เพราะนั่นอาจหมายถึงว่าเดินเข้าไปหามัจจุราช”

ทหารไทยต้องทำภารกิจที่เรียกว่า “ค้นหาและทำลาย” (search & destroy) แต่ละครั้งจะกำหนด “พื้นที่ปฏิบัติการ” (area operation - AO) โดยใช้ชื่อไทยที่คุ้นเคย เช่น “AO นารายณ์” เป็นต้น ส่วนศัตรูมีสามรูปแบบ คือ กองโจร ที่มาราวหนึ่งหมู่ (๑๒ คน) หน่วยเวียดกงประจำถิ่นที่มาครั้งละ หนึ่งกองร้อย (ราว ๙๐-๑๐๐ คน) สุดท้ายคือหน่วยกำลังหลักเวียดกงขนาดหนึ่งกองพัน (ติดอาวุธที่มีประสิทธิภาพพอ ๆ กับทหารไทย)

การลาดตระเวนส่วนมากจะทำหลังการทิ้งระเบิดของเครื่องบิน B-52 ที่กระทำได้โดยเสรี

ขบวนรถบรรทุกของทหารไทยตั้งแถวบนถนนสายหนึ่งในอำเภอลองถั่นห์ 
ภาพ : พิพิธภัณฑ์ทหารผ่านศึกเวียดนาม / Vietnam Veterans Museum

นักข่าวไทยคนหนึ่งรายงานว่า อเมริกันมักจัดการเวียดกงที่แฝงตัวในหมู่บ้านโดย “จุดใดที่เกิดยุทธบริเวณขึ้น เครื่องบินสหรัฐจะโปรยผงเคมีไปทั่วอาณาบริเวณ (ฝนเหลือง) รุ่งขึ้นอีกวันจะใช้เครื่องอิเล็กโทรนิคตรวจ (หา) ประชาชนทั่วหมู่บ้านเขตย่านนั้น ถ้าผู้ใดถูกผงเคมี ก็ย่อมสามารถทราบได้ทันทีว่าเป็น ‘เวียดกง’ หรือไม่” (พิมพ์ไทย ๑๕ พฤษภาคม ค.ศ. ๑๙๖๗)

เอกสาร “ประวัติศาสตร์คณะกรรมการพรรคคอมมิวนิสต์แห่งอำเภอลองถั่นห์ ระหว่าง ค.ศ. ๑๙๓๐-๑๙๗๕” (Lịch Sử Đảng Bộ Huyện Long Thành 1930-1975) ที่นักประวัติศาสตร์ท้องถิ่นเวียดนามเขียนขึ้นโดยรวบรวมการต่อสู้ของชาวบ้านระหว่างสงครามเวียดนาม ให้ภาพการกระทำนี้ว่า “ตั้งแต่ต้น ค.ศ. ๑๙๖๗ ข้าศึกใช้เครื่องบินโปรยสารเคมีทำลายป่าหลายพันเฮกตาร์...ทำลายพืชผลของชาวบ้านเพื่อทำลายฐานสนับสนุนเรา”

นักข่าวไทยเขียนว่าทหารไทยรบด้วยวิธี “ใช้เครื่องฉีดไฟ ใช้ปืนกลกวาดล้างในรู (อุโมงค์)”

เพ็นน็อกอธิบายยุทธวิธีว่าทหารจะปิดล้อมหมู่บ้านตอนกลางคืน “รุ่งขึ้นทหารอีกหน่วยหนึ่งพร้อมด้วยทหารและตำรวจเวียดนามก็จะเข้าทำการค้นบ้านทุกบ้าน...หาพวกเวียดกงแบบนี้กินเวลานานถึง ๑๒ วันก็มี”

ในปฏิบัติการย่อย ทหารไทยหน่วยจิตวิทยาจะแบ่งเป็นกลุ่มละสี่คนไปตามหมู่บ้านทุก ๑๔-๑๕ วัน โดยเน้นพื้นที่ที่มีการแทรกซึมของเวียดกง โดยจะมีคนหนึ่งที่พูดภาษาเวียดนามได้เดินทางไปด้วย

สื่อไทยยุคนั้นมักมองว่าเวียดกงเป็นแค่ “โจรผ้าเตี่ยว” ทว่า เดวิด ฮาลเบอร์สแตม นักข่าวสงครามชาวอเมริกันเขียนใน The Making of a Quagmire ว่า เวียดกงมีการจัดองค์กรอย่างดี ผ่านประสบการณ์สู้รบกับฝรั่งเศสมายาวนานถึง ๒๐ ปี “พวกเขามีสำนึกทางทหารอย่างยอดเยี่ยม...ในหน่วยมีกลุ่มผู้เชี่ยวชาญเรียนรู้เทคนิคของทหารอเมริกัน การลงจอดของเฮลิคอปเตอร์ การเข้าตีระลอกแรก ระลอก ๒ การทำลายจุดสำคัญของฐานข้าศึก การรวบรวมอาวุธ การจัดชุดป้องกันการถอย”

“ประวัติศาสตร์คณะกรรมการพรรคคอมมิวนิสต์แห่งอำเภอลองถั่นห์ฯ” บันทึกการมาถึงของทหารไทยว่า

“๕ กรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๖๗ หน่วยจงอางศึก (Mãng Xà Vương) ถูกนำมาโดยอเมริกัน ช่วงแรกพวกเขาอยู่ในแบร์แคต หลังจากนั้น ๑ สัปดาห์...คุมถนนสาย ๒๕ ถนนหมายเลข ๑๕ ที่ออกจากตัวอำเภอ ตั้งฐานด้านตะวันตกของถนนหมายเลข ๑๕ ซึ่งมุ่งไปทางแม่น้ำด่งนาย แบ่งค่ายเป็นสี่จุด...ทหารและประชาชนของเราเผชิญความท้าทายในการปฏิวัติ นอกจากสู้อเมริกันและรัฐบาลหุ่น (เวียดนามใต้) ตอนนี้ต้องสู้กับทหารไทย”

“ประวัติศาสตร์คณะกรรมการพรรคคอมมิวนิสต์แห่งอำเภอลองถั่นห์ฯ” เล่าว่า เวียดกงทราบกิจกรรมทหารไทยดีตั้งแต่กรกฎาคม ค.ศ. ๑๙๖๗ พวกเขาพบว่าทหารช่างไทย “ขยายถนนจาก Nước Trong (น่าจะหมายถึงค่ายแบร์แคต) ถึงแยกอานเหล่ย (An Lợi) และตั้งฐานไว้ ต่อมาที่นั่นถูกเรียกว่าสามแยกไทย”

เวียดกงยอมรับว่าหน่วยจงอางศึกกดดันพวกเขาในขณะที่พวกเขาพยายามศึกษาวิธีรบของทหารไทย ปรากฏว่า “คนของเราแปรพักตร์...” พาทหารไทยไปทำลายการเคลื่อนไหวของกำลังในท้องถิ่น  จากนั้นพอถึงเดือนกันยายน “ทหารไทยไปตั้งฐานคุมจุดสำคัญมากขึ้น”

บันทึกบอกว่ามีการปะทะกับทหารไทยอย่างหนักในวันที่ ๑๙ กันยายน ค.ศ. ๑๙๖๗ ที่หมู่บ้านฮามโฮ (Ham Ho) ตำบลฝูโฮย ทหารไทยเหยียบกับระเบิดบาดเจ็บ ๓๖ คน จึง “ยิงปืนใหญ่ถล่มพื้นที่รอบ ๆ เพื่อตอบโต้ บ่ายวันนั้นทหารไทยพร้อมรถลำเลียงพลก็มาที่หมู่บ้าน เผากระท่อมไม่มีหลังคา จากนั้นพวกเขาไปที่หมู่บ้านอีกแห่งในตำบลเฟื้อกลาย (Phước Lai) เอาหมูและไก่ไป กองโจรเรายิงตอบโต้... สหายมินห์ถูกยิงเสียชีวิตโดยศัตรู” 

อีกครั้งหนึ่งคือ ๒๑ กันยายน ทหารไทยซุ่มโจมตี “ฆ่าสายของเราคนหนึ่ง...ตัดร่างคนเป็น สามส่วนอย่างทารุณ” นอกจากนี้ยังเล่าถึงการที่เวียดกง “เอาคืน” หลายครั้งจนฆ่าทหารไทยได้เกือบ ๑๐๐ คน และทำลายฐานที่มั่นได้บางส่วน

การรบบนถนนลักษณะนี้ปรากฏในสื่อฝั่งไทยเช่นกัน เสรีภาพ ฉบับที่ ๑๕๔ เล่าเหตุการณ์วันที่ ๒๙ ตุลาคม ค.ศ. ๑๙๖๗ ซึ่งพันตรี ณรงค์ กิตติ-ขจร ขึ้นเฮลิคอปเตอร์ไปช่วยทหารไทยที่ลาดตระเวนบนถนนแล้วถูกกองกำลังเวียดกงหนึ่งหมวดเข้าตี โดยยิงจากเฮลิคอปเตอร์ ตัวพันตรีณรงค์ลงสู่พื้นแล้วเข้ารบประชิดตัวจนกำลังเสริมไปช่วยเหลือทัน การปะทะแบบนี้ดำเนินไปจนถึงปลายปี

ที่น่าสนใจคือเวียดกงถึงกับตั้งหน่วยพิเศษขึ้นรับมือกับทหารไทยเรียกว่า “เครือข่ายสังหารไทย” (Thai killing belt) มีสมาชิก ๒๘ คน และหน่วยพิเศษนี้อ้างว่า “จัดการ” ทหารไทยช่วงปลาย ค.ศ. ๑๙๖๗ ได้ถึง ๕๔ คน

แน่นอนว่าเรื่องนี้ไม่มีในบันทึกทางการไทย ทว่าฝ่ายไทยกลับหันไปให้ความสำคัญกับเหตุการณ์ “วีรกรรมแห่งฟุกโถ” ในวันที่ ๒๐ ธันวาคม ค.ศ. ๑๙๖๗ มากกว่า

ขบวนรถบรรทุกของทหารอเมริกันกำลังขนส่งกำลังพลหน่วยจงอางศึกไปยังค่ายแบร์แคต 
ภาพ : เสรีภาพ ฉบับที่ ๑๔๖

ศึกเฟื้อกเถาะ

ต้นเดือนธันวาคม ค.ศ. ๑๙๖๗ หน่วยจงอางศึกได้รับข่าวกรองว่าจะมีการเข้าโจมตีฐานที่ตำบลเญินแจ๊ก

๑๙ ธันวาคม พันโท ชวลิต ยงใจยุทธ นายทหารยุทธการ บินจากแบร์แคตเพื่อตรวจฐานในพื้นที่และค้างคืนในกองร้อยที่ ๑ แต่เมื่อไม่เกิดการโจมตีในวันรุ่งขึ้นเขาก็ขึ้นเฮลิคอปเตอร์กลับไปทำภารกิจในไซ่ง่อน

ค่ำวันที่ ๒๐ ธันวาคม กองพันผสมที่ ๒๘๔ ของเวียดกงราว ๕๐๐ คน เคลื่อนกำลังเข้าตีฐานกองร้อยที่ ๑ ซึ่งเหลือทหารเพียงราว ๑๐๐ คน เนื่องจากส่วนมากออกไปลาดตระเวนอยู่นอกฐาน

พลทหาร วัชรินทร์ นครแก้ว ให้สัมภาษณ์ พิมพ์ไทย ว่า เวียดกงยิงปืนใหญ่ถล่มตั้งแต่ช่วงค่ำและตอนนั้นบังเกอร์แต่ละจุดในกองร้อยที่อยู่ห่างกันแค่ราว ๑๕ เมตร ถึงกับต้องสื่อสารกันด้วยวิทยุสนาม

พลเอก ยุทธนา แย้มพันธุ์ อดีตพันตรีผู้บังคับกองร้อยอาวุธเบาที่ ๑ ขณะนั้น ให้สัมภาษณ์นิตยสารของกองทัพบก ยุทธโกษ (กรกฎาคม-กันยายน ค.ศ. ๒๐๐๑) ว่า รอบกองร้อยมีการวางกับระเบิดแบบ M18A1 Claymore และรั้วลวดหนามป้องกันไว้ชั้นหนึ่ง เมื่อเริ่มโดนโจมตีพวกเขาพบว่าลูกระเบิดเวียดกงส่วนมากยิงมาทางตะวันตก ผู้พันยุทธนาจึงสั่งให้พลวิทยุสอบถามสถานการณ์ผ่านวิทยุจนทราบว่าอยู่ในภาวะย่ำแย่ 

หมวดปืนเล็กที่ ๑ ผู้บังคับหมู่แขนขาดบาดเจ็บสาหัส ข้าศึกกำลังเจาะผ่านแนวลวดหนามด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ เช่นเดียวกับทิศตะวันตกเฉียงเหนือซึ่งการต่อสู้เข้าสู่ขั้นประชิดตัว

ถึงตอนนี้ปืนใหญ่ฝ่ายจงอางศึกเริ่มยิงสนับสนุนจากแนวหลัง พันตรียุทธนาตัดสินใจเสี่ยงวิทยุขอให้ปืนใหญ่ยิงให้กระสุนตกแบบปูพรม ๕๐ เมตรรอบฐาน แทนที่จะเป็นระยะมาตรฐาน ๒๐๐ เมตร

ร้อยโท สาธิต อินตรัย ผู้บังคับหมวดฐานปฏิบัติการปืนใหญ่เกรย์ของหน่วยจงอางศึก เคยเล่าถึงหลักการยิงปืนใหญ่ว่า ถ้ามีคำขอ แม้จะเสี่ยง ทหารปืนใหญ่มีเวลา ๒ นาทีเพื่อตัดสินใจ เพราะ “ช้าเพียง ๒-๓ วินาที ก็อาจหมายถึงชีวิตของทหารราบฝ่ายไทย เวียดนามใต้ หรือไม่ก็ฝ่ายอเมริกัน”

พันตรียุทธนายังวิทยุเรียกหมวดปืนเล็กที่ไปปฏิบัติการนอกฐานให้ถอนกลับฐานด้านทิศตะวันออกโดยขอให้ปืนใหญ่เว้นระยะการยิงพื้นที่นี้ ทำให้ทหารชุดนี้กลับมาเสริมแนวป้องกันที่จำเป็นได้ทัน

ถึง ๒๔.๐๐ น. เวียดกงก็ “โอบล้อมเข้ามาทุกด้าน” ทหารไทยเล่าว่าข้าศึกใส่แต่ “ผ้าเตี่ยวและสายพาดกระสุน” มีลูกปืนครกที่ลอยมาตกที่บังเกอร์ทำให้ทหารไทยเสียชีวิตอีกหลายคนถึงตอนนี้ได้ยิน “เสียงโห่ร้องเกรียวของฝูงข้าศึกที่แหกหักฝ่าด่านหน้าของแนวบังเกอร์...จำนวนมหาศาลทยอยข้ามสะพานเหนือลวดหนามเข้ามา...ไฟนรกแดงวาบ ๆ ไม่ขาดสายจากปากกระบอกปืนกลทุกกระบอก”

ฐานปืนใหญ่กำลังเตรียมยิงไปยังเป้าหมายที่ทหารราบแจ้ง
ภาพ : กองพลเสือดำ ๒๕๑๑-๒๕๑๒

ทหารไทยบนเฮลิคอปเตอร์ระหว่างออกปฏิบัติการในอำเภอลองถั่นห์
ภาพ : พิพิธภัณฑ์ทหารผ่านศึกเวียดนาม / Vietnam Veterans Museum

อุโมงค์ที่กองกำลังเวียดกงขุดขึ้น
ภาพ : พิพิธภัณฑ์ทหารผ่านศึกเวียดนาม / Vietnam Veterans Museum

ในที่สุดก็มีการสั่งติดดาบปลายปืนและตะลุมบอนถึงขั้น “ด่าแม่ซึ่งกันและกันในระหว่างภาษาเวียดกงกับภาษาไทย... ลงมือกันทั้งศอกและทั้งเข่า ทั้งกระทืบและเตะถีบพัลวันไปหมด...”

๐๑.๐๐ น. กองร้อยทหารปืนใหญ่แจ้งมาที่กองร้อยที่ ๑ ว่า กระสุนปืนใหญ่ที่มี ๑,๔๐๐ นัดหมดแล้วกำลังขอมาเสริม และหากฐานถูกยึดจะขอให้ “ยิงทำลายฐานที่มั่น (ของกองร้อยปืนใหญ่)” ทันที

ไม่นานเฮลิคอปเตอร์ก็มารับคนเจ็บ เครื่องบิน C-47 ติดปืนกลถูกส่งออกมายิงคุ้มกันรอบฐาน

พลเอกยุทธนาเล่าว่าตอนนี้ “สว่างไสวไปด้วยกระสุนส่องแสงจากปืนใหญ่ จากเครื่องยิงลูกระเบิด และจากพลุส่องแสงที่ทิ้งมาจากเครื่องบิน”

ในที่สุดเวียดกงก็ถอนตัวพร้อมกับที่ทหารไทยส่งยานเกราะออกโจมตีตอบโต้รอบ ๆ ฐาน

การปะทะกินเวลาตั้งแต่ ๒๒.๐๐ น. ถึง ๐๕.๐๐ น. ของวันใหม่ ผลคือเวียดกงเสียชีวิต ๑๘๕ คน ไทย ๘ คน หลังเสียงปืนสงบฐาน “เต็มไปด้วยสิ่งปรักหักพัง ฝุ่นจากแรงระเบิด... ตามกระสอบทรายหัวกระสุนชนิดต่าง ๆ เสียบติดอยู่ หางลูกระเบิดจากเครื่องยิงลูกระเบิดของข้าศึกขนาด ๘๒ มม. ตกกระจายอยู่เต็มพื้นที่”

ที่น่าหดหู่คือ “ข้าศึกนอนเสียชีวิตในฐานปฏิบัติการหลายศพ พื้นที่นอกฐาน...ศพข้าศึกมากมายระเกะระกะเต็มไปหมด ตามหลุม ตามจอมปลวก ศพกองสุมกันอยู่ พื้นที่การรบเต็มไปด้วยเลือดและเศษชิ้นส่วนของร่างกาย ส่วนข้าศึกที่นอนหายใจรอความตายทหารก็ช่วยให้ตายเร็วขึ้น”

วารสาร เสรีภาพ ระบุว่า ในเอกสารที่ยึดได้จากเวียดกงภายหลังเผยว่าผู้บังคับการกรมที่ ๒๘๔ ของเวียดกงที่นำทหารเข้าโจมตีครั้งนี้ถูกปลด  เรื่องนี้กลายเป็นข่าวใหญ่ในหนังสือพิมพ์ทั้งไทยและสหรัฐฯ ขณะที่พลเอกยุทธนากล่าวกับ ยุทธโกษ ว่า ผู้บัญชาการเวียดกงถึงกับยิงตัวตาย ส่วนลูกน้องของเขา “ดีอกดีใจกับผลการรบครั้งนี้ว่า ข้าศึกตายอย่างมากมายเมื่อเปรียบเทียบกับการสูญเสียของฝ่ายเรา”

ภาพนี้คาดว่าน่าจะถ่ายที่สนามบินลองถั่นห์เหนือ ใกล้กับฐานแบร์แคต 
ภาพ : พิพิธภัณฑ์ทหารผ่านศึกเวียดนาม / Vietnam Veterans Museum

ผลคือสหรัฐฯ รับภาระค่าใช้จ่ายในการฝึกทหารอีก ๑ หมื่นคน โดยมีข้อตกลงว่าเมื่อไทยถอนทหารกลับอาวุธที่มอบให้สามารถนำกลับได้ทั้งหมด อีกทั้งฝ่ายสหรัฐฯ จะรับผิดชอบค่าเบี้ยเลี้ยงทหาร จัดอาวุธสำหรับหน่วยจู่โจมทางอากาศหนึ่งหน่วย ติดอาวุธให้ทหารสองกองพล เพิ่มเงินช่วยเหลือทางทหารประจำ ค.ศ. ๑๙๖๘ ขึ้นอีกเป็น ๗๕ ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ค.ศ. ๑๙๖๗ ไทยได้มาแล้ว ๖๐ ล้านดอลลาร์สหรัฐ) รองศาสตราจารย์ริชาร์ด เอ. รูท ระบุในงานวิจัยว่าด้วยทหารไทยในสงครามเวียดนามชื่อ “In Buddha’s Company” ว่า อเมริกาต้องจ่ายค่าใช้จ่ายในการส่งทหารไทยไปเวียดนามใต้ระหว่าง ค.ศ. ๑๙๖๘-๑๙๗๑ ถึงปีละ ๕๐ ล้านดอลลาร์สหรัฐ

ที่น่าสนใจคือ บัญชา มินทร์ขินร์ เอกอัครราชทูตไทยประจำเวียดนามใต้ เสนอความเห็นว่า ไทยเป็นประเทศเล็กและมีภาระเรื่องภายในอยู่มากแล้ว “ไม่น่าจะเสียสละเพิ่มกำลังทหารให้เป็นการเสียเลือดเนื้อและเป็นภาระผูกพันมากขึ้นอีก เว้นแต่จะได้รับประโยชน์ยิ่งใหญ่ทางการเมืองหรือทางอื่นใดอันจะเป็นผลดีต่อประเทศชาติ”

๑๔ พฤศจิกายน ค.ศ. ๑๙๖๗ ไทยตัดสินใจประกาศส่งทหารไปเวียดนามใต้อีกหนึ่งกองพล

ประธานาธิบดีเหงวียนวันเถี่ยวแห่งเวียดนามใต้กล่าวว่า “เป็นการช่วยเราต่อต้านการรุกรานของคอมมิวนิสต์จากทางเหนือ” (สุนทรพจน์ทำเนียบประธานาธิบดี ๑๒ มกราคม ค.ศ. ๑๙๖๘) ส่วนที่สหรัฐฯ ชาร์ลส์ เพอร์ซี (Charles H. Percy)วุฒิสมาชิกรัฐอิลลินอยส์ชื่นชมไทยเพราะ “เด็กหนุ่มชาวอเมริกัน ๑๐,๐๐๐ คน จะไม่ต้องไปเสี่ยงภัย ครอบครัวพวกเขาจะสบายใจ” (Bangkok Post ๑๖ ธันวาคม ค.ศ. ๑๙๖๗) 

เรื่องที่ไม่เป็นข่าวในไทยอีกเรื่องคือ ข่าวสหรัฐฯ มอบขีปนาวุธจากพื้นสู่อากาศและอาวุธอื่น ๆ ให้แก่ไทยเป็นการตอบแทน จนถูกสหภาพโซเวียตโจมตีว่า “ไทยส่งทหารไปแลกเปลี่ยนกับจรวดและอาวุธ...เป็นผู้สมคบอย่างแข็งขันในการรุกรานของอเมริกัน” (The Scotman ๑๑ พฤศจิกายน ค.ศ. ๑๙๖๗) ขณะที่วิทยุมอสโกประกาศว่า “ไทยถูกแปรสภาพให้เป็นศูนย์กลางการรุกรานของสหรัฐฯ” (๑, ๒๓ และ ๒๔ กันยายน ค.ศ. ๑๙๖๗)

แต่ไทยก็ยังเดินหน้าระดมอาสาสมัครต่อไปต้น ค.ศ. ๑๙๖๘ นอกจากข่าวจอมพลถนอม เดินทางไปเยี่ยมทหารไทยที่แบร์แคต ยังมีข่าวว่ากองพลใหม่มีผู้สมัครถึง ๑๕,๐๐๐ คน คัดไว้ ๘,๐๐๐ คน (หลักเมือง ๖ มกราคม ค.ศ. ๑๙๖๘)

หนังสือพิมพ์ Yên Yên ของเวียดนามเหนือโจมตีว่า นี่เป็น “เส้นทางของแมลงเม่า” และ “ผลักไสเยาวชนไทยเรือนพันไปตายแทนพวกอเมริกัน” และทหารไทยนั้น “เริ่มต้นลิ้มรสการลงโทษของทหาร (เวียดกง) และประชาชนเวียดนามใต้มาแล้วเมื่อไม่นานนี้” เวียดนามเหนือยังย้ำว่าสื่อสหรัฐฯ เรียกทหารไทยว่า “ทหารรับจ้าง” ทำให้รัฐบาลไทย “ขายหน้าและจำต้องยอมทนเจ็บใจมาแล้ว” ส่วนวิทยุเสียงประชาชนแห่งประเทศไทย (สปท.) กระบอกเสียงของ พคท.ประกาศว่า การปลอบขวัญจงอางศึกของจอมพลถนอมคือการปลอบคนที่ถูกส่งไป “รับกระสุนตายแทน อม. (อเมริกา) ที่ถูกประชาชน วน. ใต้โจมตีอย่างหนัก”

แต่ดูเหมือนเหล่าทหารอาสาไม่ได้คิดเช่นนั้น

สิบเอก พุทธินาถ พหลพลพยุหเสนา ทหารประจำการสังกัดกองพันทหารม้าที่ ๔ รักษาพระองค์ เมื่อทราบประกาศก็สมัครไปรบเพราะ “เป็นทหารไม่ได้รบจะเป็นทำไม”

ส่วนที่มาของสงครามเขาได้ยินว่าเพียงเพื่อต้านคอมมิวนิสต์

ด้วยความที่เป็นทหารม้า พุทธินาถถูกส่งไปฝึกที่ศูนย์การทหารม้าจังหวัดสระบุรีกับรถสายพานลำเลียงพลรุ่นใหม่ล่าสุดที่สหรัฐฯ มอบให้คือ M125 ติดเครื่องยิงลูกระเบิด ๘๑ มม. จากนั้นฝึกร่วมกับทหารเหล่าอื่นที่จังหวัดกาญจนบุรี ก่อนออกเดินทางเขาถูกส่งตัวเข้ากรุงเทพฯ มาสวนสนามที่ท้องสนามหลวง จากนั้นไปกราบอำลาพระแก้วมรกตแล้วลงเรือไปเวียดนามใต้ช่วงกลาง ค.ศ. ๑๙๖๘

ทหารอาสาที่ไปรุ่นของพุทธินาถเป็น “กองพลเสือดำ” (Black Panther Division) รุ่นแรก (ค.ศ. ๑๙๖๘) มีกำหนดการประจำการผลัดละ ๑ ปี (มีทั้งหมดสามผลัด)

“เสือดำ” รุ่นที่ ๓ (ค.ศ. ๑๙๗๐) อย่าง บัญชร ชวาลศิลป์ เล่าเหตุผลที่สมัครไปรบว่า

“นักเรียนนายร้อยรุ่นผมจบแค่ปี ๔ (ปรกติต้องเรียน ๕ ปี) เพราะนายทหารขาดแคลนทางการรีบให้จบแล้วติดยศร้อยตรี ผมสมัครไปเวียดนาม ตั้งใจว่ากลับมาค่อยแต่งงานเมื่อไปทางราชการก็มีเงินพิเศษให้ด้วย”

ส่วนบริบทของสงคราม เขารับรู้มาเพียง “คอมมิวนิสต์จะมายึดประเทศ  มีจีน โซเวียตเป็นหัวโจกตามด้วยเวียดนามเหนือ เวียดนามใต้อยู่ข้างเดียวกับเรา อเมริกันเป็นผู้นำโลกเสรี เราสู้ศัตรูของโลกเสรี เราสู้เพื่อไม่ให้สงครามเข้ามาถึงบ้าน”

“เสือดำ” รุ่นที่ ๓ (ค.ศ. ๑๙๗๐) อีกคนคือ วิทยา ตัณฑะรัตน์ เล่าว่า “ตอนนั้นทำงานเป็นผู้ช่วยพยาบาลที่โรงพยาบาลมหาราช จังหวัดเชียงใหม่ ไปส่งเพื่อนสมัครเป็นทหารอาสา ผู้บังคับการค่ายกาวิละชวนให้ไป ก็ตัดสินใจไป อีกทั้งเราเรียนมาน้อย ที่บ้านฐานะไม่ดี เงินเดือนที่ได้ตอนเป็นทหารจะส่งให้ทางบ้านทั้งหมด”

พลทหารคนหนึ่งให้สัมภาษณ์ว่า การไปรบเกิดจากเหตุผลทางเศรษฐกิจ ทำให้เขาได้เงิน ๖๕๐ บาทต่อเดือนที่จะส่งให้ครอบครัว ได้เบี้ยเลี้ยงวันละ ๒ ดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ ๔๐ บาท) และอาหารฟรี (Bangkok Post ๑๙ มกราคม ค.ศ. ๑๙๖๘)

ส่วนการเดินทาง พุทธินาถจำได้ว่า “ขึ้นเรือลำเลียงพลขนาดใหญ่กินน้ำลึกเก้าชั้น ทหารไทยไปอยู่ชั้น ๕ จำได้ว่าห้องน้ำสะอาดมากน้ำไหลแรงยังกับน้ำตก ใช้เวลา ๓ วันก็ถึงท่าเรือนิวพอร์ตกรุงไซ่ง่อน”

ทั้งนี้การขนส่งกองพลเสือดำเริ่มตั้งแต่เดือนมิถุนายน ค.ศ. ๑๙๖๘ กำลังส่วนใหญ่จำนวน ๔,๕๐๐ นายพร้อม “อาวุธยุทโธปกรณ์และยานพาหนะทั้งสิ้นที่ได้รับการบรรจุจากสหรัฐฯ ในประเทศไทย” ถูกขนส่งด้วยเรือลำเลียงสหรัฐฯ ชื่อ USS Okanogan (APA-220) ทั้งหมดสามเที่ยว เที่ยวละ ๑,๕๐๐ นาย 

การเดินทางเริ่มออกจากค่ายฝึกกาญจนบุรีมายังท่าเรือกรุงเทพฯ ด้วยรถ ๔๐ คัน เรือออกวันเดียวกันตอน ๑๘.๐๐ น. หลังจากขนสัมภาระเรียบร้อยแล้ว ส่วนยานพาหนะไปขึ้นเรือลำเลียงสหรัฐฯ ที่ท่าเรือสัตหีบสองเที่ยว หนังสือราชการ กองบัญชาการทหารสูงสุด “ลับมาก” ที่ กห. ๐๓๑๒/๕๐๓๒ ระบุว่า ภายใน ๙๐ วันทหารไทยจะเพิ่มกำลังถึง ๑๒,๐๐๐ คน ซึ่งเป็นระดับ “กองพลน้อย” (brigade) ตามอัตราการจัดกำลังของกองทัพสหรัฐฯ ซึ่งเป็นการระดมกำลังออกไปรบนอกประเทศจำนวนมากที่สุดตั้งแต่ไทยเป็นรัฐชาติสมัยใหม่

ที่มา : พิพิธภัณฑ์ทหารผ่านศึกเวียดนาม/Vietnam Veterans Museum

เมื่อถึงค่ายแบร์แคต พุทธินาถพบว่า

“เป็นค่ายใหญ่มีพื้นที่ราว ๑๐ ตารางกิโลเมตร ภายในมีโรงไฟฟ้า โรงงานทำน้ำประปา ทหารอยู่กันเป็นกระท่อม (hut) ห้องน้ำแบบอเมริกันนี่นั่งคุยกันไปถ่ายทุกข์กันไปได้ด้วย ฝรั่งไม่อายกัน กระดาษชำระก็ดีมากเหนียวนุ่มมีให้ใช้ไม่อั้น”

กิจกรรมที่สิบเอกพุทธินาถสนใจคือการ “เผาอุจจาระ” อันเป็นส่วนหนึ่งของเวิร์กช็อปแนะนำความเป็นอยู่ในค่าย

“เขาสอนว่าทำบังเกอร์อย่างไร ถ่ายอุจจาระแล้วต้องเผาด้วยน้ำมันเบนซิน ทุกเช้าที่เก็บของเสียในห้องน้ำซึ่งทำจากถังน้ำมัน ๒๐๐ ลิตรผ่าครึ่งจะถูกดึงออกมา เอาน้ำมันเทผสมแล้วเผา อเมริกันจ่ายน้ำมันไม่อั้นเซ็นเบิกได้ตลอด ตอนเช้าจะเห็นควันโขมงเป็นจุด ๆ นั่นละครับ...เผาขี้”

ผ่านไป ๕ วัน สิบเอกพุทธินาถก็ได้รับภารกิจนำยานเกราะไปป้องกันถนนสาย ๑๕ ขณะที่ทหารราบกลุ่มอื่นแยกย้ายกันออกปฏิบัติภารกิจต่าง ๆ เช่น ด้านจิตวิทยา ลาดตระเวน ฯลฯ