Image

รู้เขา รู้เรา

จากบรรณาธิการ

ถ้าจะมีตำราโบราณของปราชญ์จีนสักเล่มที่ได้รับการยอมรับกว้างขวางในระดับโลก เชื่อว่า ตำราพิชัยสงครามของซุนวู ต้องติดอันดับต้น ๆ หรืออาจเป็นอันดับ ๑ เลยก็เป็นได้

“รู้เขา รู้เรา รบร้อยครั้ง ชนะร้อยครั้ง” เป็นกลยุทธ์หนึ่งของซุนวูที่ติดปากกันไปทั่ว

แต่ตัวอักษรตรงตามตำราเขียนว่า “รู้เขา รู้เรา รบร้อยครั้ง ไม่มีอันตราย” ไม่ใช่ชนะร้อยครั้ง และขยายความต่อว่า

“ไม่รู้เขา รู้แต่เรา รบแพ้ชนะก้ำกึ่ง, ไม่รู้เขา ไม่รู้เรา ปราชัยทุกครั้งในการรบ”

สรุปคือ แม้รู้เขา รู้เรา ก็ใช่ว่าจะชนะเสมอไป รับประกันแค่ไม่เพลี่ยงพล้ำเสียหาย แต่หากไม่รู้อะไรเลย ไม่รู้เขาและไม่รู้เรา รับประกันว่าแพ้เด็ดขาด

สำนวนนี้มักนำมาปรับใช้กับการแข่งขันในโลกธุรกิจการค้า การเมือง และการสงครามจริง ๆ

“รู้เขา รู้เรา” เน้นความสำคัญของข้อมูลข่าวสาร การวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน ของตัวเราและคู่แข่งหรือคู่รบ เป็นเสมือนเกราะป้องกันการ “พ่ายแพ้”

“ไม่รู้เขา ไม่รู้เรา ปราชัยทุกครั้ง” ตอกย้ำว่าการรู้เขารู้เราเป็นเรื่อง “คอขาดบาดตาย” แต่กลับไม่ค่อยพูดกันเหมือน “รู้เขา รู้เรา รบร้อยครั้ง ชนะร้อยครั้ง” ซึ่งไม่ถูกต้องตามตำรา

แล้วหากต้องการชัยชนะ จริง ๆ ซุนวูบอกไว้อย่างไร

ความข้อนี้ของซุนวูแสดงนัยลึกซึ้ง คือ “การพิชิตนั้นอยู่ที่เรา การชนะได้อยู่ที่ข้าศึก”

อธิบายว่า คือการสร้างความเข้มแข็งของฝ่ายเรา ซึ่งเป็นสิ่งที่เราควบคุมได้  ขณะที่การชนะคนอื่น เราบังคับให้เกิดขึ้นไม่ได้ ต้องรอเมื่ออีกฝ่ายมีจุดอ่อนหรือเพลี่ยงพล้ำเอง ซึ่งอาจเทียบได้กับคำกล่าวที่ว่า “รู้จักเอาชนะตนเอง ก่อนจะพยายามเอาชนะคนอื่น”

แต่การเอาชนะหักหาญด้วยกำลังทัพ ไม่ใช่กลยุทธ์ที่ซุนวู ยกย่อง

เขาจัดระดับความสำเร็จไว้ว่า “ชนะโดยไม่ต้องรบเลยถือว่าประเสริฐสุด” เป็นการชนะด้วยกุศโลบายและการทูต ก่อนจะเลือกใช้กำลังทหาร

Image

กลยุทธ์ทั้งหลายจึงขึ้นอยู่กับข้อมูลข่าวสารเพื่อให้ “รู้เขา รู้เรา” และถ้าเช่นนั้นแล้วเราต้องรู้อะไรบ้าง

ซุนวูแจกแจงสิ่งสำคัญที่ต้องรู้สภาวะความจริงไว้ห้าประการ ซึ่งเปรียบเสมือนการประเมิน ecosystem คือ

หนึ่ง ธรรม (道) ความชอบธรรมของการทำสงคราม ความร่วมจิตร่วมใจของประชาชนกับผู้นำ

สอง ฟ้า (天) สภาพอากาศและช่วงเวลา ฤดูกาล กลางวัน
กลางคืน ความผันแปรของภูมิอากาศ อำนวยประโยชน์อย่างไร

สาม ดิน (地) สภาพภูมิประเทศหรือพื้นที่ ทุรกันดารหรือราบเรียบ กว้างหรือแคบ สูงหรือต่ำ ระยะทางใกล้ไกล

สี่ แม่ทัพ (将) พิสูจน์ด้วยคุณสมบัติ คือ สติปัญญา เที่ยงธรรม เมตตา กล้าหาญ และวินัย 

ห้า ระเบียบ (法) ความเข้มแข็งของกฎหมาย ระเบียบการบัญชาการและการบริหาร การให้รางวัลและลงโทษ

ผู้รู้จริงในทั้งห้าประการนี้ และกระทำด้วยความเที่ยงธรรม จักได้รับชัยชนะ ผู้ไม่รู้จริงจักปราชัย

ตำราพิชัยสงครามของซุนวู ได้รับการยอมรับว่าสามารถนำมาปรับใช้กับการดำเนินชีวิต การประกอบกิจการหรือทำธุรกิจ การเมือง การปกครอง จนมีการแปลเป็นหลายภาษาไปทั่วโลก เช่น อังกฤษ ฝรั่งเศส เยอรมัน ญี่ปุ่น ฯลฯ  ฉบับภาษาไทยที่ใช้อ้างอิงประกอบการเขียนนี้ เสถียร วีรกุล แปลจากต้นฉบับภาษาจีน จัดพิมพ์ครั้งแรกปี ๒๔๙๕

ปี ๒๕๖๘ เกิดสงครามร้อนระอุไปทั่วโลก ตั้งแต่สงครามการค้าสหรัฐอเมริกา-จีน มาถึงสงครามอิสราเอล-อิหร่าน และล่าสุดกับความขัดแย้งชายแดนไทย-เขมร ซึ่งมีฝ่ายที่อยากกำชัยชนะฝ่ายเดียวให้ถึงที่สุด จนลืมนึกถึงความสูญเสียและหายนะ

แค่ “รู้เขา รู้เรา” เพื่อจะอยู่ร่วมกันอย่างสันติทุกฝ่ายเป็นไปได้หรือไม่ ซุนวูมิได้กล่าวไว้

สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ
บรรณาธิการบริหารนิตยสารสารคดี
suwatasa@gmail.com

ฉบับหน้า : ตามรอยพระป่า