แม้หลีกเลี่ยงการตายไม่ได้ แต่เราเลือกวางแผนตายดีได้ เพื่อเป็นหลักประกันว่าเมื่อการเจ็บป่วยดำเนินมาถึงระยะท้าย เราจะขอรับการรักษาที่จำเป็น และปฏิเสธการยื้อชีวิต

เร็ว ๆ นี้ผู้เขียนมีโอกาสร่วมฟังเสวนา “วิชา Palliative Care ทางเลือกในการดูแลวาระสุดท้ายที่ไม่ต้องยื้อชีวิต เจ้าของชีวิตมีสิทธิ์เลือกได้” ในงาน Death Fest 2025 ซึ่งมีผู้เชี่ยวชาญทางการแพทย์ให้ความรู้เรื่องการตายดีไว้น่าสนใจ

วรรณา จารุสมบูรณ์ ประธานกลุ่ม Peaceful Death องค์กรที่ทำงานเกี่ยวกับการตายดีอย่างต่อเนื่องกล่าวว่า การดูแลแบบประคับประคองคือ “ไม่เร่ง ไม่ยื้อ แต่ให้มีคุณภาพชีวิตอย่างที่อยากเป็น” และช่วงระยะท้ายของชีวิตจะเป็นโอกาสให้ใคร่ครวญว่าเวลาที่เหลืออยู่อะไรคือสิ่งสำคัญ บางคนอาจอยากใช้วาระสุดท้ายกับคนที่รัก แทนอยู่ในห้องไอซียู ท่ามกลางอุปกรณ์ทางการแพทย์ที่รบกวนความสุขสบาย

“เรามองการประคับประคองเป็นส่วนหนึ่งที่ผู้ป่วยและครอบครัวจะต้องทำความเข้าใจ และบางรายชุมชนก็ต้องเข้าใจด้วย เพราะอาจต้องให้คนในชุมชนมาช่วยดูแลเพื่อให้ผู้ป่วยจากไปด้วยดี”

ด้าน รศ.นพ. ฉันชาย สิทธิพันธุ์ คณบดีคณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เล่าว่า การดูแลแบบประคับประคองคือการเพิ่มคุณภาพชีวิตที่ครอบคลุมทั้งด้านกาย ใจ สังคม และจิตวิญญาณ โดยถือเป็นสิทธิพื้นฐานที่ทุกคนเข้าถึงได้เพื่อรับมือกับความทุกข์จากการเจ็บป่วยระยะท้าย

“เรามีวัฒนธรรมแก้ไขตัวเลข โซเดียมต่ำก็ต้องแก้ ความดันสูงก็ต้องแก้ เพราะส่วนใหญ่เป็นโรงพยาบาลดูแลผู้ป่วยวิกฤตที่ต้องการยืดชีวิตออกไป ส่วนคนไข้ระยะท้ายต้องการความสบาย แต่จะโดนวัดความดันตอนตี ๒ เจาะเลือดทุกเช้า ซึ่งเป็นวิธีปฏิบัติปรกติของการดูแลผู้ป่วยวิกฤต จนลืมนึกว่าจำเป็นหรือเปล่า การป่วยระยะท้ายนี้ตัวเลขไม่ได้ทำให้คนไข้มีความสุข”

พญ. นิษฐา เอื้ออารีมิตร ผู้ก่อตั้งโรงพยาบาลคูน โรงพยาบาลเอกชนเฉพาะทางด้านการดูแลแบบประคับประคองแห่งแรกของประเทศไทย กล่าวว่า สิ่งนี้ไม่ใช่ทางเลือก แต่เป็นการเริ่มดูแลตั้งแต่รู้ว่าเจ็บป่วยเป็นโรคร้ายหรือโรคเรื้อรัง เช่น โรคไต โรคมะเร็ง ซึ่งสามารถทำควบคู่กับการรักษาโรคปรกติ

“โรงพยาบาลไม่ได้โฟกัสที่ตัวโรค สิ่งสำคัญคือการสื่อสารและจัดการความไม่สุขสบาย เช่น เป็นมะเร็งก็อาจดูดน้ำออกเพื่อให้คนไข้รู้สึกสบาย ขณะการแพทย์แบบเดิมจะจัดการความเจ็บปวด ซึ่งเป็นทุกข์หนักของผู้ป่วย (pain point) ส่วนการดูแบบประคับประคองเป็นจุดเปลี่ยน (turning point) ที่ช่วยให้คนไข้มีความสุข”