แต่ที่จริงตามทฤษฎีของ ชาร์ลส์ ดาร์วิน แล้ว เขาใช้อธิบายวิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิตว่าเกิดขึ้นได้อย่างไร ไม่ได้อธิบายสังคมมนุษย์ซึ่งเป็นคนละเรื่องกัน แต่การนำมาอธิบายแบบผิดฝาผิดตัวนี้ยังพบเป็นประจำในข่าวหรือบทความต่าง ๆ

วิวัฒนาการถือเป็นข้อเท็จจริงที่มีหลักฐานชัดเจน คือสิ่งมีชีวิตชนิดต่าง ๆ ที่พบเห็นในโลกยุคปัจจุบัน ไม่ได้อยู่ ๆ ก็ปรากฏขึ้น หรือเกิดมาก็มีหน้าตารูปร่างแบบนั้น แต่ผ่านการค่อย ๆ ปรับเปลี่ยนรูปลักษณ์จากสิ่งมีชีวิตอื่น ๆ ที่เคยดำรงอยู่ในอดีตกาล ซึ่งเป็นกระบวนการที่ใช้เวลายาวนาน (ส่วนชีวิตแรกเริ่มสุด ๆ นั้นมาจากไหน เป็นปริศนาที่ยังหาคำตอบกันอยู่)

ดาร์วินอธิบายว่าการปรับเปลี่ยนนั้นเป็นแบบสุ่ม คือธรรมชาติไม่รู้หรอกว่าอะไรที่เปลี่ยนไปแล้วจะดีหรือไม่ดี แข็งแรงหรืออ่อนแอ จะอยู่รอดหรือไม่รอด  แต่สภาพแวดล้อมและการแข่งขันระหว่างสิ่งมีชีวิตในพื้นที่นั้นจะเป็นผู้เลือกเองว่าลักษณะอะไรและแบบไหนอยู่รอดได้ดีกว่า สามารถสืบลูกหลานมีประชากรได้มากกว่า ดาร์วินจึงเรียกกลไกนี้ว่า natural selection คือคัดเลือกโดยธรรมชาติ เทียบเคียงกับการคัดเลือกโดยมนุษย์ เช่น สัตว์เลี้ยงอย่างหมาแมวมาจากสัตว์ป่าชนิดเดียวกันคือหมาป่ากับแมวป่า ซึ่งถูกมนุษย์คัดเลือกพ่อแม่พันธุ์มาผสมกันให้ได้ลูกหลานที่ต้องการหน้าตาแตกต่างกันไป จนดูภายนอกแทบจะเป็นสัตว์ต่างชนิด

คำว่าปรับตัว ภาษาอังกฤษใช้ว่า adaptation เป็นการเกิดลักษณะใหม่ ๆ ขึ้นมา ซึ่งช่วยให้สิ่งมีชีวิตอยู่รอดในสภาพแวดล้อม ตัวอย่างที่มักยกมาคือปากของนกฟินช์  ดาร์วินพบว่าบนหมู่เกาะกาลาปากอสแต่ละเกาะมีนกฟินช์ต่างชนิดกัน ซึ่งมีปากต่างกัน ตั้งแต่ปากหนามาก ปากหนา ปากเล็ก ไปจนถึงปากเรียว

เขาอธิบายว่าที่จริงแต่เดิมเป็นนกฟินช์ชนิดเดียวกัน แต่เมื่อบนเกาะต่าง ๆ เกิดสภาพแวดล้อมที่มีอาหารไม่เหมือนกัน เช่นบนเกาะหนึ่งมีพืชเมล็ดเปลือกหนาอยู่มากกว่า นกฟินช์ที่ปากหนากว่าตัวอื่น ๆ แม้เพียงเล็กน้อยก็จะได้เปรียบ ได้กินอาหารและมีลูกหลานมากกว่า จนในที่สุดลูกหลานปากหนาก็ขยายประชากรยึดครองเกาะนั้น นกฟินช์ปากบางกว่าก็หายไป  ขณะที่บนเกาะอื่นอาจมีอาหารต่างออกไป พอถึงปัจจุบันบนแต่ละเกาะจึงพบนกฟินช์ชนิดที่มีลักษณะปากเหมาะสมกับอาหารบนเกาะนั้น ๆ