แม่น้ำสามสายไหลเคียงกันเป็นระยะทาง ๑๗๐ กิโลเมตรก็แยกย้ายไปลงทะเลคนละทิศคนละทาง ปากของแม่น้ำทั้งสามสายอยู่ห่างกันกว่า ๑ หมื่นกิโลเมตร

แม่น้ำสาละวินไหลผ่านมณฑลยูนนานทางตอนใต้ของจีนเข้าสู่ตอนเหนือของรัฐฉาน ประเทศพม่า มีแม่น้ำปางเป็นแม่น้ำสาขาไหลมาบรรจบ ผ่านธรณีสัณฐานหินปูนเกิดเป็นน้ำตกที่สวยงาม เต็มไปด้วยเกาะน้อยใหญ่ที่เรียกว่า “กูนเฮน” (Kunhein) หรือ “เมืองพันเกาะ” เป็นความงามทางธรรมชาติที่หาได้ยากในพื้นที่อื่น

เมื่อไหลลงสู่รัฐคะเรนนี แม่น้ำสาละวินมีสาขาคือแม่น้ำปาย ไหลจากอำเภอปาย จังหวัดแม่ฮ่องสอน และแม่น้ำปอน ไหลจากทะเลสาบอินเลมาสมทบ  บริเวณนี้แม่น้ำลดระดับลงมาเหลือต่ำกว่า ๓๐๐ เมตรจากระดับทะเลปานกลางแล้ว ก่อนที่จะไหลเป็นเส้นพรมแดนระหว่างไทยกับพม่าคั่นอำเภอแม่สะเรียงและอำเภอสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอน กับรัฐกะเหรี่ยง  พื้นที่ทางฝั่งไทยประกาศเป็นเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าสาละวิน อุทยานแห่งชาติสาละวิน และป่าสงวนแห่งชาติ  ฝั่งตรงกันข้ามกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงร่วมกันประกาศเขตอุทยานสันติภาพสาละวิน (Salween Peace Park) ซึ่งได้รับการยกย่องจากนานาชาติและได้รับรางวัลสิ่งแวดล้อมระดับโลก เช่น Equator Prize จากโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ

แม่น้ำสำคัญในลุ่มน้ำสาละวินอีกสายคือแม่น้ำยวม มีต้นกำเนิดบนภูเขาในอำเภอขุนยวม จังหวัดแม่ฮ่องสอน ไหลผ่านอำเภอแม่ลาน้อย อำเภอแม่สะเรียง มาบรรจบกับแม่น้ำแม่สะเรียงและแม่น้ำเงา ผ่านบ้านแม่เงา อำเภอสบเมย แล้วไหลลงสู่แม่น้ำเมย  ก่อนแม่น้ำเมยไหลจากอำเภอพบพระ อำเภอแม่สอด และอำเภอท่าสองยาง จังหวัดตาก มาบรรจบกับแม่น้ำสาละวินตรงพรมแดนไทย-พม่า

หลังจากนั้นแม่น้ำสาละวินไหลวกกลับเข้าพม่าผ่านแก่งหินที่มีชื่อภาษากะเหรี่ยงว่า “เกโด่โข่” หรือ “แก่งฮัตจี” บริเวณนี้ไม่สามารถเดินเรือได้ แม่น้ำค่อย ๆ ลดระดับลงจนไหลสู่มหาสมุทรอินเดียที่อ่าวเมาะตะมะ เมืองมะละแหม่ง รัฐมอญ รวมระยะทางทั้งหมด ๑,๗๕๐ ไมล์ หรือประมาณ ๒,๘๐๐ กิโลเมตร นับเป็นแม่น้ำสายที่ยาวเป็นอันดับ ๒๖ ของโลก

เพียรพร ดีเทศน์ ผู้อำนวยการฝ่ายสื่อสาร ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ องค์กรแม่น้ำนานาชาติ (International Rivers) กล่าวว่า “แม่น้ำสาละวินเป็นแม่น้ำยาวสายท้าย ๆ ของโลกที่ส่วนใหญ่ของลำน้ำยังคงไหลอย่างอิสระ เป็นถิ่นฐานของกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ไม่ต่ำกว่า ๑๓ กลุ่ม ไม่ว่าจะเป็นลีซู ตู๋หลง ปะหล่อง ไทใหญ่ คะเรนนี กะเหรี่ยงแทบจะไม่ถูกรบกวนจากมนุษย์เมื่อเปรียบเทียบกับแม่น้ำหลักสายอื่น ๆ ในภูมิภาคเดียวกัน นี่เป็นแม่น้ำนานาชาติที่ยังคงความเป็นธรรมชาติมากที่สุดสายหนึ่งของโลก

“เช่นเดียวกับแม่น้ำยวม แม่น้ำเมย แม่น้ำเงา แม่น้ำสาขาของแม่น้ำสาละวินทางฝั่งไทย ช่วงที่ไหลผ่านผืนป่าถูกรบกวนจากมนุษย์น้อย จะมีแม่น้ำอีกกี่สายที่แล่นเรือเป็นชั่วโมงทั้งสองข้างยังเป็นป่าเขียวขจี แก่งเป็นแก่งตลิ่งเป็นตลิ่ง ล้านปีที่แล้วเป็นอย่างไร ทุกวันนี้ก็น่าจะยังเป็นแบบนั้น”

โครงการพัฒนาที่ขาดการคำนึงถึงผลกระทบต่อระบบนิเวศและสิ่งแวดล้อม มองแต่การแสวงหาประโยชน์ กำลังทำร้ายแม่น้ำ

แม่น้ำสาขาของแม่น้ำสาละวินเป็นแหล่งวางไข่สำหรับปลาที่อพยพไปมาระหว่างทะเลกับแม่น้ำ  แม่น้ำสาขาที่สำคัญด้านท้ายน้ำ เช่นแม่น้ำไกร์น อยู่ติดทะเล มีน้ำขึ้นลงและมีน้ำกร่อย ชาวบ้านตามริมฝั่งใช้น้ำในแม่น้ำปลูกผัก ปลูกข้าว ทำประมง และบริโภคในครัวเรือน

“พวกเรานำน้ำมาใช้ได้ง่าย ๆ และในแม่น้ำก็มีปลามากมาย ทำให้ไม่ต้องกังวลว่าจะต้องซื้อปลามาทำอาหาร” หนังสือ สาละวิน สายน้ำสามแผ่นดิน บันทึกเรื่องราวของชาวนาคนหนึ่งที่อาศัยอยู่ริมแม่น้ำไกร์น

ปากแม่น้ำสาละวินที่รัฐมอญมีระบบนิเวศเป็นเอก-ลักษณ์ แม่น้ำสาละวินแตกแขนงก่อนไหลลงสู่ทะเลทำให้เกิดเกาะจำนวนมาก เกาะส่วนใหญ่มีลักษณะถาวร แต่ก็มีบางเกาะที่เกิดขึ้นชั่วคราวจากการทับถมของตะกอนที่กระแสน้ำพัดพามา แม้ว่าเกาะเหล่านี้จะมีอายุขัยแค่ ๑ ปีก่อนถูกกระแสน้ำพัดพาไปหรือถูกทำลายในฤดูมรสุมที่คลื่นลมแรง แต่ชาวบ้านมักจะเข้าไปจับจองที่ดินบนเกาะใหม่ ๆ เพื่อเพาะปลูกข้าว ผัก หรือผลไม้ ขณะเดียวกันกระแสน้ำที่ถูกรบกวนด้วยเกาะน้อยใหญ่ก็เปลี่ยนทิศทางการไหลไปหลายทิศทาง เป็นเหตุให้เกาะขนาดเล็กถูกพัดพาหายไป เกิดเกาะและหาดทรายใหม่ ๆ  ช่วงฤดูแล้งบางจุดเดินข้ามแม่น้ำที่สูงเพียงเอวได้ เมื่อน้ำขึ้นแม่น้ำก็จะไหลท่วมริมฝั่งเช่นเดิม

แม่น้ำสาละวินและแม่น้ำสาขาจะขึ้นลงตามระดับน้ำทะเล โดยน้ำจะขึ้นสองครั้งต่อวัน และช่วงเวลาน้ำขึ้นจะต่างกัน ๑ ชั่วโมงทุกวันด้วยอิทธิพลของดวงจันทร์ ระดับน้ำขึ้นและลงอาจลึกเข้าไปในส่วนที่เป็นพื้นดินถึง ๗๕ กิโลเมตร  องค์กรเยาวชนก้าวหน้าชาวมอญเคยสำรวจพบว่า ระดับน้ำในแม่น้ำสาละวินจะขึ้นลงเป็นระยะทาง ๒๕ กิโลเมตรจนถึงหมู่บ้านตอเอ แม่น้ำไกร์นมีน้ำขึ้นลงเป็นระยะทาง ๖๐ กิโลเมตรจนถึงหมู่บ้านจอนโด ส่วนแม่น้ำอัตตรันมีน้ำขึ้นลงเป็นระยะทาง ๗๕ กิโลเมตรจนถึงหมู่บ้านชองนักวา

เฉพาะแม่น้ำสาละวินช่วงท้ายน้ำ พื้นที่ซึ่งน้ำจืดไหลมาบรรจบกับน้ำเค็ม ก็แบ่งระบบนิเวศออกเป็นสามส่วนแล้ว ส่วนแรกคือบริเวณปากแม่น้ำที่บรรจบกับอ่าวเมาะตะมะ มีปริมาณน้ำเค็มสูง ส่วนที่ ๒ ได้แก่แม่น้ำด้านเหนือน้ำ มีปริมาณน้ำจืดสูง และส่วนที่ ๓ เป็นเขตน้ำจืดล้วน ๆ แม้ว่าทั้งหมดจะมีลักษณะน้ำขึ้นลงอยู่ก็ตาม

ผืนป่าสาละวินมีการกระจายพันธุ์พืชและสัตว์มาจากแถบเทือกเขาหิมาลัย แคว้นอัสสัมของอินเดีย พม่า และเป็นตัวแทนภูมิพฤกษ์แบบอินโด-เบอร์มา (Indo-Burma)

เพียรพรเล่าว่าบริเวณที่ตั้งเขื่อนเว่ยจีเป็นช่วงที่แม่น้ำสาละวินไหลผ่านโตรกผาแคบ ๆ ติดต่อกันประมาณ ๘ กิโลเมตร ก่อนที่จะไหลออกสู่เวิ้งน้ำกว้างใหญ่  คำว่า “เว่ยจี” เป็นภาษาพม่าแปลว่า “วังน้ำใหญ่”  ทุกปีเมื่อถึงช่วงน้ำหลาก มวลน้ำปริมาณมหาศาลที่ถูกบีบมาจากโตรกผาจะไหลวนเข้าสู่เวิ้งน้ำ ดำดิ่งผ่านแก่งหินใต้น้ำ และระเบิดพุ่งขึ้นมาเป็นน้ำวน  คนที่แล่นเรือสัญจรไปมาต้องระวังเป็นพิเศษ หากจำเป็นก็ต้องเลาะชายฝั่งไปอย่างช้า ๆ ไม่เช่นนั้นเรือจะถูกน้ำวนดูดจมลงสู่ก้นแม่น้ำ  จากการลงพื้นที่สำรวจภาคสนามของโครงการแม่น้ำเพื่อชีวิตเมื่อเดือนมีนาคม ๒๕๕๑ คาดว่าก้นแม่น้ำสาละวินบริเวณนี้มีความลึกมากกว่า ๓๗ เมตร

ผู้ลงทุนทั้งสองโครงการบนแม่น้ำนานาชาติคือการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.) สถานะของทั้งสองโครงการอยู่ระหว่าง “การศึกษาความเป็นไปได้” และ “ชะลอโครงการ”

ประมาณการได้ว่าอ่างเก็บน้ำของเขื่อนชายแดนตอนล่างหรือเขื่อนดา-กวินจะท่วมพื้นที่ยาวขึ้นไปตามลำน้ำประมาณ ๓๕ กิโลเมตร เกิดพื้นที่อ่างเก็บน้ำขนาด ๑,๓๔๐ ไร่ จดกับฐานล่างของเขื่อนชายแดนตอนบนเป็นอ่างเก็บน้ำสองอ่างที่เชื่อมต่อกันกับอ่างเก็บน้ำของเขื่อนชายแดนตอนบนหรือเขื่อนเว่ยจีที่จะท่วมพื้นที่ยาวไปตามลำน้ำประมาณ ๓๘๐ กิโลเมตร แบ่งออกเป็นพื้นที่ในเขตชายแดนประเทศไทย จังหวัดแม่ฮ่องสอน และรัฐกะเหรี่ยง ๕๖ กิโลเมตร และพื้นที่ในเขตรัฐกะเหรี่ยงต่อขึ้นไปถึงรัฐคะเรนนีประเทศพม่า ๓๒๔ กิโลเมตร เกิดพื้นที่อ่างเก็บน้ำขนาด ๑๙,๑๐๑ ไร่

ปัจจุบันการเปิดเผยข้อมูลโครงการเขื่อนยังขาดความชัดเจน ตัวเลขพื้นที่น้ำท่วมอาจเป็นข้อมูลอ่างเก็บน้ำเฉพาะในส่วนของประเทศไทย ซึ่งนับเป็นเพียงส่วนน้อยเมื่อเทียบกับพื้นที่ในเขตรัฐกะเหรี่ยงและรัฐคะเรนนี อย่างไรก็ตามผลกระทบจะเกิดกับแม่น้ำสาละวินช่วงที่ไหลผ่านแผ่นดินถึงสามผืน ได้แก่ รัฐคะเรนนี รัฐกะเหรี่ยง และจังหวัดแม่ฮ่องสอน

โครงการผันน้ำยวม
ภาพจำลอง 
โครงการเพิ่มปริมาณน้ำต้นทุนให้เขื่อนภูมิพล แนวส่งน้ำยวม-อ่างเก็บน้ำเขื่อนภูมิพล หรือ

เจ้าหน้าที่ทหารพรานประจำจุดตรวจฐานปฏิบัติการบ้านท่าตาฝั่ง ตรวจตราความเรียบร้อยของเรือที่แล่นผ่านตามลำน้ำสาละวิน พื้นที่ทางฝั่งไทยประกาศเป็นเขตอุทยานแห่งชาติสาละวิน และป่าสงวนแห่งชาติ ฝั่งตรงข้ามกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงร่วมกันประกาศเป็นเขตอุทยานสันติภาพสาละวิน (Salween Peace Park)

จากแม่น้ำยวมที่ไหลอยู่ในลุ่มน้ำสาละวิน เจ้าของโครงการจะสูบน้ำไปลงเขื่อนภูมิพลที่ตั้งอยู่อีกฝั่งหนึ่งของภูเขา ผันน้ำข้ามลุ่มน้ำหลักสองลุ่มน้ำ คือ ลุ่มน้ำสาละวินที่อยู่ติดชายแดนไทย-พม่า ไปลงลุ่มน้ำเจ้าพระยาที่ตั้งอยู่ตอนกลางของประเทศไทย 

แม่น้ำยวมไหลไปบรรจบแม่น้ำเมยก่อนไหลไปลงแม่น้ำสาละวิน ไม่ว่าแม่น้ำยวม แม่น้ำเมย แม่น้ำเงา หรือแม่น้ำสาละวิน ต่างก็มีความสำคัญในภูมิภาคนี้

แม่น้ำยวมมีความยาวประมาณ ๑๘๐ กิโลเมตร มีพื้นที่ลุ่มน้ำ ๕,๗๘๔ ตารางกิโลเมตร ผลการสำรวจในปี ๒๕๔๕ พบว่าลุ่มน้ำยวมมีพื้นที่ป่าไม้ ๒,๙๕๘,๕๓๐ ไร่ ลุ่มน้ำยวมถือเป็นส่วนหนึ่งของลุ่มน้ำสาละวิน มีรูปร่างเรียวยาวในแนวเหนือ-ใต้ มีเทือกเขาด้านตะวันออกเป็นเส้นกั้นระหว่างลุ่มน้ำยวมกับลุ่มน้ำแม่แจ่ม ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของลุ่มน้ำปิง

ลำน้ำสาขาที่สำคัญของแม่น้ำยวม ได้แก่ น้ำแม่ลาก๊ะ น้ำแม่ลาหลวง น้ำแม่สะเรียง น้ำแม่ริด น้ำแม่เงา และแม่น้ำเล็กอื่น ๆ อีกหลายสายที่เชื่อมร้อยเป็นระบบนิเวศเฉพาะ  การสูบน้ำจากแม่น้ำสายหนึ่งออกไปนอกลุ่มน้ำจะส่งผลกระทบต่อแม่น้ำสายอื่น ๆ และผืนป่ามากสักแค่ไหน

สิงห์คาร เรือนหอม ชาวบ้านแม่เงา อำเภอสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอน เป็นอีกคนที่เต็มไปด้วยข้อสงสัยในโครงการผันน้ำยวม เขาเป็นหัวหน้าคณะวิจัยชุมชนในโครงการวิจัยวิถีชีวิตชาวกะเหรี่ยงในพื้นที่โครงการเพิ่มปริมาณน้ำต้นทุนให้เขื่อนภูมิพล ศูนย์ศึกษาชาติพันธุ์และการพัฒนา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ หลายวันแล้วที่เขาออกสำรวจข้อมูล สัมภาษณ์ บันทึกภาพระบบนิเวศและทรัพยากรธรรมชาติสองฝั่งแม่น้ำที่มีคุณค่าต่อวิถีชีวิตและมีมูลค่าทางเศรษฐกิจ ซึ่งไม่มีระบุไว้ในรายงานประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อม

บางช่วงแม่น้ำคดโค้งและมีแก่งหินมาก การขับเรือต้องอาศัยประสบการณ์และความชำนาญอย่างสูง 
ภาพ : เพียรพร ดีเทศน์

ระบบนิเวศของป่าสาละวินในเขตของประเทศไทยส่วนใหญ่อยู่ในเขตจังหวัดแม่ฮ่องสอนและบางส่วนในจังหวัดตาก  ป่าสาละวินเป็นแหล่งภูมิพฤกษ์แบบอินโด-เบอร์มา (Indo-Burma Province) ผสมผสานระหว่างพันธุ์พืชของเขตภูมิศาสตร์ย่อยอินโดจีน (Indo-Chinese Subregion) กับเขตภูมิศาสตร์ย่อยชิโนหิมาลัยหรืออินเดีย (Sino-Himalayan or Indian Subregion) ทำให้พื้นที่นี้มีพันธุ์ไม้หลากหลายควรค่าแก่การอนุรักษ์ จากสภาพภูมิอากาศแบบกึ่งเมืองร้อนมีมรสุมพัดผ่านทำให้มีสังคมพืชคลุมดินถึงแปดสังคม คือ ป่าดงดิบเขา ป่าดิบแล้ง ป่าผสมผลัดใบ ป่าเต็งรัง ป่าผาหินและยอดเขาหินปูน ป่าริมน้ำ ป่าในไร่ร้าง และป่าเต็งรังย่อยที่มีไม้สนสองใบและสนสามใบขึ้นผสมอยู่ด้วยกัน

เพียรพร ดีเทศน์ ที่ติดตามโครงการเขื่อนบนแม่น้ำสาละวินรวมถึงโครงการผันน้ำยวมอย่างต่อเนื่องตั้งข้อสังเกตว่า แนวคิดของโครงการเพิ่มปริมาณน้ำต้นทุนให้เขื่อนภูมิพล เป็นการเอาต้นทุนทางทรัพยากรทางธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมจากคนลุ่มน้ำสาละวินไปแก้ไขปัญหาให้คนในลุ่มน้ำเจ้าพระยา

“โครงการนี้ไม่เป็นไปตามหลักการจัดการทรัพยากรธรรมชาติที่ควรจะหาทางแก้ปัญหาภายในพื้นที่ลุ่มน้ำหลักของตัวเองก่อน การผันน้ำมาเติมลุ่มเจ้าพระยาเป็นการแก้ปัญหาปลายทางและโยนภาระให้ลุ่มน้ำอื่น โครงการนี้ถือเป็นการละเมิดสิทธิชุมชนและสิ่งแวดล้อม มีอย่างน้อย ๓๖ ชุมชนที่จะได้รับผลกระทบตลอดแนวก่อสร้าง หลายคนต้องสูญเสียที่ทำกินและต้องหาที่อยู่ใหม่ ประเด็นที่มีการร้องเรียนคือกระบวนการรายงานอีไอเอขาดการมีส่วนร่วม จัดประชุมเพียงไม่กี่ครั้ง เชิญเฉพาะผู้นำ ขณะที่ประชาชนจำนวนมากที่จะได้รับผลกระทบไม่สามารถเข้าร่วมได้ ไม่มีการแปลภาษาที่เพียงพอจะให้ผู้ได้รับผลกระทบเข้าใจ  วิธีการเหล่านี้ไม่ได้ทำให้ชาวบ้านเข้าใจโครงการ แต่คือการเริ่มต้นสร้างความขัดแย้งระหว่างชุมชนกับหน่วยงานของรัฐ”

โครงการผันน้ำยวมจะผันน้ำจากแม่น้ำยวมผ่านอุโมงค์ใต้ดินไปลงอ่างเก็บน้ำเขื่อนภูมิพล ทำให้มีความเสี่ยงว่าจะส่งผลกระทบต่อสัตว์น้ำและปริมาณน้ำในลุ่มน้ำสาละวิน

ชุมชนริมแม่น้ำยวมในเขตตัวเมืองของอำเภอแม่สะเรียง จังหวัดแม่ฮ่องสอน ซึ่งอาจได้รับผลกระทบจากความเปลี่ยนแปลง

บริเวณปากแม่น้ำสาละวิน ชุมชนใกล้ทะเลใช้น้ำในแม่น้ำได้เฉพาะฤดูฝนที่น้ำจืดมีน้ำหนักเบากว่าน้ำเค็มจึงลอยอยู่สูงกว่า ชาวบ้านและคนปลูกผักมักตักน้ำมาใช้ก่อนที่น้ำจะขึ้นและหลังจากน้ำลงแล้ว  เมื่อเข้าสู่ฤดูแล้งปริมาณน้ำจืดต่ำเกินกว่าจะไล่น้ำเค็ม ทำให้ไม่สามารถใช้น้ำได้ระยะหนึ่ง เป็นช่วงขาดแคลนน้ำจืด  ชาวบ้านที่อาศัยอยู่ในเกาะกล่าวว่า “เราต้องเก็บน้ำไว้ในบ่อเพื่อใช้ในครัวเรือน ไม่สามารถปลูกผักในช่วงฤดูแล้งได้”

ถ้าเป็นแม่น้ำสาละวินส่วนที่อยู่ลึกเข้าไปจะมีน้ำเค็มน้อยกว่าในช่วงฤดูแล้ง และในช่วงฤดูฝนก็แทบจะมีแต่น้ำจืดเท่านั้น ส่วนนี้เป็นที่ตั้งของเกาะหลายแห่งที่ปลูกข้าว ผัก ผลไม้ตามฤดูกาล ชาวบ้านใช้น้ำได้ทั้งปีโดยไม่ต้องคำนึงถึงช่วงน้ำขึ้นน้ำลง เพราะน้ำจืดมีมากพอที่จะใช้ตามบ้านเรือนและเรือกสวนไร่นา

ตามวัฏจักรของแม่น้ำพื้นที่นาริมฝั่งแม่น้ำสาละวินต้องถูกน้ำท่วมช่วงฤดูฝน ปริมาณน้ำจืดที่หนาแน่นไม่เป็นอันตรายต่อข้าว ต้นไม้ยืนต้น น้ำท่วมจึงไม่ใช่อันตราย  ในทางตรงกันข้ามช่วงฤดูร้อนจะมีปริมาณน้ำเค็มในแม่น้ำสูง ชาวนาจึงกลัวน้ำหลากช่วงฤดูแล้งหากน้ำเค็มไหลเข้าสู่นาข้าวหรือแปลงพืชผล

ประสบการณ์ในประเทศไทยชี้ให้เห็นชัดเจนถึงความเสียหายด้านระบบนิเวศอย่างรุนแรงที่บริเวณปากแม่น้ำ อันเนื่องมาจากการสร้างเขื่อนและโครงการต่าง ๆ ตอนบนและตอนกลางของแม่น้ำ โดยเฉพาะการรุกล้ำของน้ำเค็ม

หากโครงการเขื่อนต่าง ๆ และโครงการผันน้ำยวมเกิดขึ้นบนลุ่มน้ำสาละวิน การเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศจะเป็นอย่างไร ความแปรปรวนของกระแสน้ำและระดับน้ำท้ายเขื่อนจะส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศน้ำจืด-น้ำกร่อย-น้ำเค็ม รวมถึงความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรธรรมชาติมากน้อยเพียงใด

เอกสารประกอบการเขียน
เครือข่ายปกป้องแม่น้ำสาละวิน (Salween Watch). รายงานสถานการณ์เขื่อนสาละวินในพม่า, ๒๕๕๙.

เครือข่ายประชาชนลุ่มน้ำยวม เงา เมย สาละวิน. สรุปข้อมูลและข้อสังเกตโครงการผันน้ำจากลุ่มน้ำสาละวินสู่ลุ่มน้ำเจ้าพระยา, ๒๕๖๔.

เครือข่ายประชาชนลุ่มน้ำยวม เงา เมย สาละวิน. สรุปสถานการณ์ลุ่มน้ำสาละวิน, ๒๕๖๗.

โครงการแม่น้ำเพื่อชีวิต โครงการฟื้นฟูนิเวศวิทยาในภูมิภาคอินโดจีนและพม่า และศูนย์ข่าวสาละวิน. สาละวิน สายน้ำสามแผ่นดิน, ๒๕๕๑.

มหาวิทยาลัยนเรศวร. รายงานชี้แจงเพิ่มเติมครั้งที่ ๓ รายงานการประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อม โครงการเพิ่มปริมาณน้ำต้นทุนให้เขื่อนภูมิพล แนวส่งน้ำยวม-อ่างเก็บน้ำเขื่อนภูมิพล, ๒๕๖๔.

ขอขอบคุณ
เครือข่ายสื่อชนเผ่าพื้นเมือง (Indigenous Media Network : IMN)
เครือข่ายแม่น้ำเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 
องค์กรแม่น้ำนานาชาติ
ภาสกร จำลองราช, ชัยรัตน์ จิโรจน์มนตรี, พนม ทะโน และ พงษ์พิพัฒน์ มีเบญจมาศ