บ้านอาจสามารถในยามมีงานบุญใหญ่ วันขึ้น ๒ ค่ำ เดือน ๓ ของทุกปี คนทั้งชุมชนจะแสดงอัตลักษณ์ผ่านการละเล่นและการแต่งกาย

นอกจากงามโอฬารตื่นตาน่าทึ่งน่าชื่นชมแล้ว ทุกสวนศิลป์เหล่านั้นยังมีส่วนที่เป็นบอร์ดให้ความรู้เกี่ยวกับชาติพันธุ์ด้วยว่า ถิ่นฐานเดิมอยู่ที่เมืองรอง เมืองเว้ ในประเทศเวียดนาม ต่อมาผู้นำชื่อโองมู้พาอพยพมาอยู่ในลาว ที่บ้านหม้อเตลิง บ้านทอก บ้านท่าแค บ้านโพธิ์ค้ำ ใกล้เมืองท่าแขก ก่อนอพยพมาอยู่แถวชายแดนเวียดนาม-ลาว แล้วข้ามโขงมาตั้งถิ่นฐานทางฝั่งขวาแถวบ้านโคกยาวหรือบ้านไผ่ล้อมในปัจจุบัน ในสมัยพระเจ้าปราสาททองแห่งกรุงศรีอยุธยา ต่อมาบางส่วนออกไปตั้งถิ่นฐานใหม่ริมแม่น้ำโขงแถวบ้านหายโศกหรือบ้านอาจสามารถในทุกวันนี้

แต่ข้อมูลจากเอกสาร ร. ๕ ม, ๒๑๒ ก. หอจดหมายเหตุแห่งชาติ ระบุว่า ถิ่นฐานเดิมของชาวแสกอยู่ที่เมืองแสก ซึ่งมีความหมายว่า สว่าง หรือแจ้ง อยู่บริเวณบ้านหนาด บ้านตอง ในแขวงคำม่วนของดินแดนลาว ห่างจากชายแดนเวียดนามประมาณ ๒๐ กิโลเมตร เมืองแสกปัจจุบันเป็นเมืองร้าง

ส่วนพระนิพนธ์ของสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพคราวเสด็จตรวจราชการมณฑลนครราชสีมาและมณฑลอุดรอีสานปี ๒๔๔๙ ว่า “พวกแสกนี้ว่าเดิมมาจากเมืองแสกอยู่ทางเขาบรรทัดต่อแดนญวน ได้ตั้งภูมิลำเนาอยู่เมืองอาจสามารถมาช้านาน สืบต่อกันมาหลายชั่วแล้ว แต่งตัวเปนคนชาวเมือง พูดภาษาชาวเมือง...”

ใน สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม ๑๔ เล่า “ประวัติความเป็นมา” ของแสกในไทยว่า หลังปราบกบฏเจ้าอนุวงศ์ รัชกาลที่ ๓ ได้ตั้งให้หัวหน้าเผ่าต่าง ๆ เป็นกองสอดแนมลาดตระเวนบริเวณชายแดน หัวหน้าชาวแสกชื่อฆานบุดดีได้รับแต่งตั้งเป็นกองอาทมาด อยู่ที่เมืองแสก เชิงเขาบรรทัดต่อชายแดนญวณ

แต่ถูกญวณรังแกจึงอพยพข้ามมาตั้งบ้านไผ่ล้อม ห่างฝั่งขวาแม่น้ำโขงเข้ามาราว ๓ กิโลเมตร เมื่อปี ๒๓๘๐ ขึ้นกับเมืองนครพนม

ต่อมาโปรดเกล้าฯ ให้ยกบ้านไผ่ล้อมเป็นเมืองอาทมาต ฆานบุดดีได้เป็นหลวงเอกอาสา เจ้าเมืองคนแรก ย้ายที่ตั้งเมืองออกมาอยู่ริมแม่น้ำโขงที่บ้านหายโศก และเปลี่ยนชื่อเดิมของหมู่บ้านตามชื่อเมือง  จนปี ๒๔๕๐ เมืองอาทมาตถูกเปลี่ยนเป็นตำบลอาจสามารถ ขึ้นกับเมืองนครพนมมาจนปัจจุบัน

นอกจากที่บ้านไผ่ล้อมและบ้านอาจสามารถที่เป็นแหล่งแรกของการตั้งถิ่นฐานบนฝั่งขวาแม่น้ำโขง แสกบางส่วนยังอพยพไปตั้งถิ่นฐานที่บ้านดอนสมอ อำเภอศรีสงคราม และที่บ้านบะหว้า อำเภอนาหว้า

รวมสี่ชุมชนในจังหวัดนครพนม รวมประชากรราว ๓,๕๐๐ คน กับอาจมีอีกบางหมู่บ้านอยู่ในจังหวัดมุกดาหารแต่ยังไม่เป็นที่ยืนยันแน่ชัด
...

ศาลเจ้าเดนหวั่วโองมู้ ริมฝั่งโขง ศูนย์กลางของแสกบ้านอาจสามารถ ที่สถิตของโองมู้ผู้คุ้มครองดูแลและดลบันดาลความเป็นไปต่าง ๆ ให้เกิดขึ้น ตามการ “บ๊ะ” หรือบนบาน ของลูกหลานผ่านทาง “กวนจ้ำ” ผู้ทำหน้าที่เป็นสื่อกลางระหว่างผีกับคนในพิธีกรรม รวมทั้งในการ “เก่บ๊ะ” เซ่นไหว้ตามที่ได้บนไว้

อาจกล่าวได้ว่าแสกเป็นชนกลุ่มน้อยเมื่อมาอยู่ในภาคอีสาน เกิดการผสานทางวัฒนธรรมกับไทลาวซึ่งเป็นคนกลุ่มหลัก ทั้งการแต่งกาย ภาษา อาหาร และอาจรวมถึงการแต่งงาน ทำให้รูปร่างลักษณะเดิมที่ผิวออกขาวก็ค่อยกลายเป็นคล้ำคล้ายคนลาว

หากพบหน้ากันในที่นอกถิ่นในเวลาปรกติ คนทั่วไปก็คงมองพวกเขาเป็นเพียงคนภาคอีสานทั่วไปจากจังหวัดนครพนม

แล้วอะไรที่บ่งบอกตัวตนของความเป็นแสก

“ภาษา” คำตอบของ บุญมี มาตชัยเคน ชาวแสกบ้านบะหว้า “เป็นแห่งเดียวในเมืองไทยที่ยังใช้ภาษาแสกกันอยู่ในชีวิตประจำวัน เด็กอุแว้ออกมาก็ได้ยินภาษาแสกแล้ว”

นักภาษาศาสตร์จัดชาวแสกอยู่ในกลุ่มตระกูลภาษาไท-กะได  ขณะที่สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพเห็นว่า “...แลภาษาแสกนั้นก็เปนภาษาไทยอย่างหนึ่งไม่ผิดกันนัก”

มีภาษาแสกบางคำใช้คำเดียวกับภาษาไทย ย่า แม่ ป้า อา และการนับเลข สาม สี่ ห้า เจ็ด สิบ

กับคำแสก-คำไทย ที่ใกล้เคียง เช่น (คุณ) ตา-ต๋า พ่อ-ป้อ  พี่-จี้  น้า-หน่า  ลูก-หลึก  หลาน-หล่าน  และการนับเลข (๑) นึ่ง-หนึ่ง  (๒) ซอง-สอง  (๖) ฮก-หก  (๘) เปด-แปด  (๙) กู้-เก้า ฯลฯ

และคำผสมระหว่างภาษาไทยกับภาษาแสก ไปเหน่อ-ไปไหน  หม่าแต่เหน่อ-มาจากไหน  ขอบจื๋อ-ขอบใจ  กิ๋นเหง่า-กินข้าว

ภาษาแสกเดิม เช่น แทร่อยู่-สวัสดี  เจ่าเสืองห่อยหะ-คุณรักฉันไหม ล้วนมีแต่ภาษาพูด ไม่มีภาษาเขียน 

จนเมื่อไม่นานนี้มหาวิทยาลัยมหิดลมาร่วมกับชุมชนแสกบะหว้า สร้างระบบเขียนภาษาแสกโดยตัวอักษรไทยขึ้นมา

“กำหนดภาษาขึ้นมาไม่ใช่เรื่องง่าย ปู่ย่าตายายสร้างไว้มีบุญคุณ เราต้องกตัญญู” ปรีชา ชัยปัญหา อดีตครูโรงเรียนราษฎร์สามัคคี โรงเรียนมัธยมศึกษาของตำบลท่าเรือ อำเภอนาหว้า ที่นักเรียนลาว กะเลิง แสก นับพันคนเรียนอยู่ด้วยกัน “เราจะเรียนภาษาไหน ๆ อย่าลืมภาษาแม่ แต่ตอนหลังเห็นข้าราชการพูดกลาง พ่อแม่ก็สอนลูกให้พูดกลาง แต่ผมจะสอนเด็ก ๆ ว่าอย่าลืมภาษาแสก คนชาติอื่นพูดภาษาเขาไม่อาย เราต้องรักษาภาษา”

“ตอนนี้เด็กรุ่นใหม่พูดไทย เพราะอยู่กับโซเชียลมีเดีย ไม่ค่อยพูดแสก พอมหาวิทยาลัยมหิดลมาชวนทำตัวเขียนภาษาแสกเราเห็นด้วย เพราะอยากทำอยู่แล้ว”

จวง ก้อนกั้น ชาวบ้านบะหว้า ตำบลท่าเรือ หัวหน้าทีมวิจัยภาษาแสก

“เราทำตัวเขียนภาษาแสกขึ้นมา บางคำเขียนไม่ได้ เสียงภาษาแสกมากกว่าตัวอักษรและวรรณยุกต์ในภาษาไทย อย่างคำว่าขี้ แสกออกเสียงว่าไกข๋ ถ้าใส่แต่ ก ก็เป็นไก่ ใส่ ข ก็เป็นไข่  พอทำวิจัยพี่เลี้ยงจากมหิดลมาแนะนำให้มีวรรณยุกต์เพิ่มเป็น ๖ รูป ๗ เสียง ทีนี้เราก็เขียนได้ค่ะ กฺ ออกเสียงขึ้นจมูก ใส่ เ-า เป็นอาหาร ใส่ ไ แปลว่าขี้” หัวหน้าทีมนักวิจัยชาวแสกเล่าบรรยากาศการสร้างตัวเขียน
ให้ภาษาแสก

“ดิฉันตื่นเต้นมาก จากที่ไม่เคยเขียนได้ พอมาเขียนได้รู้สึกตื่นเต้น  ภาษาเราก็เขียนได้นี่นา แล้วทำไมเราจะไม่เขียน”

พอเขียนได้ ทีมวิจัยแสกบะหว้าก็เริ่มเขียนเรื่อง เขียนเพลง เขียน (หมอ) ลำ “ภาษาแสกเขียนได้ ลำได้  ตอนนี้เรามีตัวเขียนแล้ว ใช้พยัญชนะไทย ตัวไหนไม่ใช้ตัดทิ้ง เช่น ย ใช้เป็น ยอ ส่วน ญ ใช้เป็นเสียงสูง หญ่าง”

รวมทั้งสร้างการพิมพ์ในระบบคอมพิวเตอร์

“ตอนแรกเราเขียนด้วยมือ ตอนนี้ทำฟอนต์เขียนภาษาแสกออกมาแล้ว”

เธอเล่าความก้าวหน้าและให้บทสรุปเรื่องภาษาเขียน

“ภาษาช่วยให้เราพูดและเขียนออกมาได้อย่างที่ใจเราอยากบอก แต่ตอนนี้ภาษาแสกกำลังจะหาย เด็ก ๆ รุ่นใหม่ไม่ค่อยพูด การมีระบบตัวเขียนขึ้นมาบันทึกไว้จึงสำคัญมาก”

หากพบหน้ากันในที่นอกถิ่นในเวลาปรกติ คนทั่วไปก็คงมองพวกเขาเป็นเพียงคนภาคอีสานทั่วไปจากจังหวัดนครพนม  แล้วอะไรที่บ่งบอกตัวตนของความเป็นแสก

แห่กลองเลง การละเล่นหลักอย่างหนึ่งของชาติพันธุ์แสก ได้ยินเสียงวงกลองเลงกึกก้องขึ้นมาทุกคนจะรู้ว่าได้เวลาเทศกาลงานบุญแล้ว

...
อีกฟากทุ่งของอำเภอนาหว้า ก่อนถึงฝั่งแม่น้ำสงคราม ในเขตอำเภอศรีสงคราม มีชุมชนชาวแสกอีกแห่งตั้งอยู่ในลุ่มน้ำสงคราม ที่หมู่บ้านดอนสมอ ชุมชนแสกที่เลื่องชื่อเรื่องการเป็นแหล่งเลี้ยงควายไทยของภาคอีสานในปัจจุบัน

“บ้านดอนสมอมีสองหมู่บ้าน รวมกว่า ๓๖๒ ครัวเรือน เป็นแสกทั้งหมด แต่พูดภาษาลาว” จิรกานต์ เอก-จักรแก้ว ผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ ๑ กับ วัชระ คำใหญ่ ผู้ใหญ่บ้านหมู่ที่ ๗ ช่วยกันแนะนำชุมชนชาวแสกบ้านดอนสมอ ตำบลท่าบ่อสงคราม อำเภอศรีสงคราม ซึ่งตามบอร์ดแนะนำประวัติหมู่บ้านเล่าว่า อพยพจากบ้านอาจสามารถมาตั้งหมู่บ้านบนเนินที่มีต้นสมอคู่ขนาดสามคนโอบเมื่อปี ๒๔๔๐ ต่อมาปี ๒๔๗๓ เกิดโรคระบาดจึงพากันย้ายมายังที่ตั้งหมู่บ้านในปัจจุบัน ห่างจากที่เดิมราว ๒ กิโลเมตร

“โบราณว่าที่เคยผูกควายไว้ปลูกบ้านได้เลย จะไม่มีผี ไม่ต้องทำพิธีอะไร  ควายไล่ผีได้ ไม่ต้องใช้หมอผีไล่” ผู้ใหญ่บ้านดอนสมอเล่าถึงความสัมพันธ์ของคนแสกกับควาย

“แสกบ้านดอนสมอเลี้ยงควายกันกว่า ๙๐ เปอร์เซ็นต์ รวมเป็นพันตัว  เกิดใหม่ ขายไป มีพ่อค้ามาซื้อ กระบือพื้นเมืองก็มี ตัวละ ๔ หมื่น ที่ปรับปรุงพันธุ์แล้วเป็นหลักล้านก็มี เขาซื้อไปเป็นพ่อพันธุ์ เป็นควายสวยงาม บ้านสมอเคยได้รางวัลควายสวยงามปี ๒๕๕๗”

ผู้ใหญ่บ้านเล่าแล้วนำไปชมคอกควายของลูกบ้านที่อยู่ข้างวัด ชี้ไปที่ควายตัวหนึ่ง

“ตัวที่เขาเพิ่งจับเหลี่ยมตัวนี้ขายราคา ๑ กิโลกรัม” คนฟังงง ผู้ใหญ่บ้านสาวเฉลย “เอาแบงก์พันไปชั่งให้ได้ ๑ กิโล ก็ราว ๑ ล้านบาท ทั้งคอกมีควายราว ๒๐ ตัว ก็ไม่น้อยกว่า ๒๐ ล้านบาท  เจ้าของพาเดินสายประกวด แม่ลูกคู่หนึ่งของคอกนี้เคยขาย ๑๓ ล้านบาท”

หาญณรงค์ วรราช วัย ๕๙ ปี เป็นแสกบ้านดอนสมอคนหนึ่งที่หันมาเลี้ยงควายเป็นอาชีพหลักแทนการทำนา ตอนนี้เขามีควาย ๒๓ ตัว และเล่าถึงเพื่อนบ้านบางคนว่ามีเป็นร้อยตัวได้ลูกควายเกิดใหม่ปีละเป็นสิบตัว

“เลี้ยงมา ๒๐ กว่าปี ตอนนี้ไม่ทำนา ปลูกหญ้าเลี้ยงควาย ๗ โมงเช้าพาควายออกมากินหญ้า กลับ ๕ โมงเย็น คนเลี้ยงก็ห่อข้าวมา” เขาเล่าระหว่างเดินต้อนควายตามทางจากหมู่บ้านลงทุ่ง

“มานี่ ๑๖ ตัว ที่คลอดใหม่ปลูกหญ้าให้กินอยู่บ้าน ตอนนี้ท้องอยู่ ๓ ตัว ตัวเมียออกลูกปีละตัว มีรายได้ตอนขายลูกหลังคลอด ๑ ปี  ปีที่แล้วขาย ๓ ตัว ตัวละล้านกว่า”

ราคาสูงอย่างน่าตกใจ

“เป็นควายงาม พัฒนาสายพันธุ์มาสี่ห้ารุ่น” เขาเล่า “สตอรี” ที่มาของราคา แล้วชี้ไปที่ควายงามสองตัวที่เดินเบียดกันอยู่ในฝูง

“ดูกีบเท้า บั้นท้าย หาง สมดุลลงตัวกัน ตัวใหญ่สุดน้ำหนักเกือบตัน มีคนเสนอให้ ๓ ล้านบาท โดยผมไม่ได้เปิดราคา ตัวที่ยังเล็กอยู่ราคาราวล้านกว่า ๆ”

เขาอยู่กับควายทั้งวันและทุกวัน คุ้นเคยกันจนรู้ว่าควายรู้ภาษาที่เขาคุยด้วย

“เขารู้ภาษา แค่พูดไม่เป็น  เราบอกอย่ากินข้าวในนานะ เขาเข้าใจ ผมก็รู้นิสัยเขา”

หาญณรงค์พูดกับควายและพูดกันในหมู่เพื่อนบ้านด้วยภาษาลาว ไม่ใช่ภาษาแสก และไม่แน่ว่าในชุมชนยังมีการละเล่นเต้นสากที่เป็นอัตลักษณ์ของชาติพันธุ์อยู่หรือไม่ รวมทั้งด้านเสื้อผ้าอาหาร ซึ่งในทุกวันนี้ยากที่จะแยกความต่างจากพี่น้องชาวอีสานทั่วไป
...
แต่ที่บ้านอาจสามารถในยามมีงานบุญใหญ่ วันขึ้น ๒ ค่ำ เดือน ๓ ของทุกปี คนทั้งชุมชนจะแสดงอัตลักษณ์ผ่านการละเล่นและการแต่งกาย

การนุ่งห่มของแสกที่เห็นในภาพถ่ายเมื่อราว ๓๐ ปีและก่อนหน้านั้น แต่งกายคล้ายไทลาว ใส่เสื้อผ้าลูกไม้ แขนกระบอก  นุ่งซิ่นไหมมัดหมี่หรือทอด้วยเส้นฝ้ายมีเส้นสีขาวคล้ายลายน้ำไหล  หญิงสูงวัยตัดผมสั้นทรงดอกกระทุ่ม

ตามที่ นวน ก้อนกั้น ผู้อาวุโสบ้านบะหว้าเล่าให้ทีมวิจัยภาษาแสกฟังว่า สมัยก่อนยังไม่มีผ้าสีหายาก มีแต่ผ้าซิ่นมัดหมี่ลายตะขอคั่นย้อมคราม  เก็บฝ้ายที่ปลูกเองตามหัวไร่ปลายนา สีขาวหรือสีหม่นขึ้นอยู่กับพันธุ์ของดอกฝ้าย ทอแล้วนำมาตัดเสื้อแขนสั้นแขนยาว  ก่อนมีกรรไกรใช้พร้าตัดผ้า โดยวางคมลงตามรอยผ้า ใช้ค้อนทุบเบา ๆ ให้ผ้าขาดตามรอยที่ขีดไว้ด้วยดินสอที่ปั้นจากดินเหนียวก้นบ่อน้ำไว้ใช้ขีดเขียน

เสื้อผ้ายุคแรกสุดของชาวแสกในอีสานจึงเป็นเสื้อคอกลมสีฝ้ายกับซิ่นมัดหมี่ลายตะขอคั่นโบราณ

แต่ยามมีงานบุญใหญ่ประจำปี ผู้หญิงแสกส่วนใหญ่แต่งตัวกันแบบ “จัดเต็ม” ตามที่ยึดถือร่วมว่าเป็นชุดประจำเผ่าในทุกวันนี้  ใส่เสื้อผ้าฝ้ายสีดำ คอกลม ผ่าด้านหน้าติดกระดุม แขนยาวทรงกระบอก  นุ่งผ้าถุงสีเดียวกับเสื้อมีเชิงที่ปลายยาวกรอมเท้า คาดเอวด้วยผ้าลายเดียวกับเชิงผ้าถุง พาดผ้าเบี่ยงสีแดง ใส่ตุ้มหู กำไล สร้อยข้อเท้า และสร้อยคอ ไว้ผมยาวเกล้ามวย 

ผู้ชายสวมเสื้อสีดำ คอกลม แขนสั้น ผ่าด้านหน้าติดกระดุม ชายเสื้อผ่าข้าง  กางเกงใช้ผ้าเดียวกับเสื้อ ขากว้าง ยาวถึงเข่าหรือครึ่งน่อง หรือนุ่งผ้าเตี่ยวตาหมากรุก  ในงานเทศกาลอาจคาดเอวด้วยผ้าขาวม้าตาหมากรุก หรือที่เรียกว่าผ้าตาล่อง ผ้าพาดบ่าสีแดงล้วน

ผู้หญิงแสกบ้านอาจสามารถในชุดเสื้อผ้าของชาติพันธุ์ที่เน้นเป็นสีดำแดง กับเครื่องประดับสีเงินวาว

เป็นชุดการแต่งกายของชาติพันธุ์แสกในปัจจุบัน ตามที่รายงานวิจัยภาษาแสกบะหว้าระบุว่า “ผู้รู้จากศูนย์ราชการวัฒนธรรม จังหวัดนครพนม บอกว่าชุดประจำเผ่าของไทแสกเป็นชุดสีดำขลิบแดง ผ้าถุงต่อชายเป็นตีนจก”

เช้าตรู่วันตรุษแสก กิ๋นเตดเดน พี่น้องร่วมชาติพันธุ์ในตำบลอาจสามารถ แขกเหรื่อจากภาคส่วนต่าง ๆ ในจังหวัดและนักท่องเที่ยวทั่วไปจะมารวมตัวกันที่ศาลเจ้าเดนหวั่ว-โองมู้ ริมฝั่งโขง ศูนย์กลางของแสกบ้านอาจสามารถ ที่สถิตของโองมู้ผู้คุ้มครองดูแลและดลบันดาลความเป็นไปต่าง ๆ ให้เกิดขึ้น ตามการ “บ๊ะ” หรือบนบาน ของลูกหลานผ่านทาง “กวนจ้ำ” ผู้ทำหน้าที่เป็นสื่อกลางระหว่างผีกับคนในพิธีกรรม รวมทั้งในการ “เก่บ๊ะ” เซ่นไหว้ตามที่ได้บนไว้

“ผมเป็นกวนจ้ำ เป็นคนสื่อกับท่าน” ไสว คำเฮือง แนะนำตัว ขณะช่วยกันทำหน้าที่อยู่หน้ารูปปั้นโองมู้ภายในศาล กับ ประสิทธิ์ ทักษิณ จ้ำอีกคน ซึ่งมาจากการเลือกของชุมชนและผ่านการเสี่ยงทายว่าโองเห็นชอบด้วย

“ไม่ใช่ส่งต่อกันเป็นตระกูล ลูกจะเป็นไหมก็ต้องเสี่ยง ชาวบ้านชอบ ท่านต้องชอบด้วยโดยการเสี่ยงทาย และต้องพูดแสกได้”

เพื่อมาทำหน้าที่สื่อสารกับผีบรรพบุรุษ

“ลูกหลานแสกเอากับข้าวมาเชิญโอง ในภาษาแสกคือปู่ มากินแล้วหลานขอเสี่ยงทายด้วยไม้เสี่ยงทาย ทำด้วยไม้พะยูงทาสีขาวกับดำ ขอให้ได้ครั้งเดียว โยนลงไปแล้วต้องให้ต่างสีกัน”

วันงานกวนจ้ำจะอยู่ด้านในของศาล บริเวณรูปปั้นโองมู้ คอยจัดแจงให้คำแนะนำและทำพิธีเซ่นไหว้ด้วยอาหารหวานคาว ผลไม้ และเหล้า ที่ลูกหลานในชุมชนนำมาถวายโองมู้

ในพิธีเซ่นจะมีการเสี่ยงไม้คู่ขนาดราว ๒ นิ้ว สีขาวกับดำด้านละสี ถ้าไม้ที่โยนลงแล้วเป็นคี่ ขาวกับดำ แสดงว่าโองมู้พอใจและรับการเซ่นไหว้ครั้งนั้น

การ “เต้นสาก” ก็เป็นการละเล่นเพื่อบวงสรวงโองมู้ในวันตรุษแสก กิ๋นเตดเดน มาแต่ดั้งเดิม  การจะนำไปเล่นในสถานที่หรือโอกาสอื่นต้องให้จ้ำทำพิธีเสี่ยงทาย หากโองมู้อนุญาตจึงจะแสดงได้

แสกเต้นสาก เป็นการละเล่นในงานบวงสรวง “โองมู้” หรือบรรพบุรุษคนแรกที่นำชาวแสกข้ามแม่น้ำโขงมายังฝั่งขวา และเชื่อว่าทุกวันนี้ยังคงคุ้มครองดูแลหมู่บ้านแสกทุกปีจะจัดพิธีบูชาที่เรียกว่า “กิ๋นเตดเดน” ในวันขึ้น ๒ ค่ำ เดือน ๓