ธรณีสัณฐาน
ปนนิทานอีสาน
ธรรมชาติ ทํามาโชว์
เรื่อง : สุชาดา ลิมป์
ภาพ : บันสิทธิ์ บุณยะรัตเวช
ความงามเกี่ยวข้องกับอารมณ์ คุณค่าของบางสิ่งเป็นมากกว่าที่มองเห็น
หลายสถานที่จึงมีเรื่องเล่าเหนือธรรมชาติผูกให้อัศจรรย์
อย่าง “ลานหินปุ่ม” บริเวณเส้นทางศึกษาธรรมชาติ “ภูผาผึ้ง” ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูสีฐาน อำเภอกุฉินารายณ์ จังหวัดกาฬสินธุ์ ก็มีตำนาน “พญานาค” สอดรับกับความเชื่อพื้นถิ่น
เดิมวัฒนธรรมร่วมไทย-ลาวมีคตินิยมเรื่องนาค เช่น ตำนาน “พญานาคราชศรีสุทโธ” (ผู้สร้างแม่น้ำโขง) และ “พญานาคสุวรรณโค” (ผู้สร้างแม่น้ำน่าน) เคยเป็นสหายฮักแพงร่วมหนองกระแส (“พญาแถน” เป็นผู้สร้างให้เป็นถิ่นอาศัยของสรรพชีวิต) แต่เกิดเหตุผิดใจในเรื่องแบ่งปันอาหาร นำไปสู่การสู้รบยาวนาน ๗ ปี ๗ เดือน ๗ วัน จนสรรพชีวิตเดือดร้อนทั่ว ความทราบถึงพญาแถนจึงลงโทษขับไล่พญานาคทั้งสองและไพร่พลให้ไปสร้างแม่น้ำของตนเองคนละสายผู้ใดขุดแม่น้ำถึงทะเลก่อนจะมีรางวัลเป็นปลาบึกแก่ลำน้ำนั้น
เรื่องเล่าจากลานหินปุ่มจึงแทรกโยง ปุ่มหินมากมายในพื้นที่กว้างคือร่องรอยที่สองนาคราชสู้รบในศึกนั้น ครั้นพญานาคราชศรีสุทโธเป็นฝ่ายชนะก็บำเพ็ญเพียรอยู่ที่ถ้ำหนึ่งในภูผาผึ้ง (ปัจจุบันเรียกถ้ำพญานาค) ก่อนไปรับปลาบึกจากพญาแถนนำกลับมาปล่อยในลำน้ำโขง (โขงเป็นแม่น้ำเดียวในโลกที่มีปลาบึก)
ความงามทางธรณีวิทยาอธิบายคุณค่าด้วยหลักวิทยาศาสตร์ที่ศึกษาเกี่ยวกับโลก
ที่นี่เป็นภูเขาหินทราย กำเนิดของเสาหินกลมมนเตี้ย ๆ เรียงตะปุ่มตะป่ำเต็มลานไม่ได้ผุดโผล่เหนือกฎธรรมชาติ ล้วนเกิดจากการผุพังและการกร่อนของหมวดหินภูพาน กลุ่มหินโคราช
ลานหินที่นี่เต็มด้วยรอยแยกเป็นร่องในเนื้อหินตามแนวระนาบ สังเกตจากเนื้อหินและการวางชั้นเฉียงระดับซึ่งเกิดจากแม่น้ำประสานสาย (ทั้งน้ำฝนและน้ำผิวดิน) มีทิศทางไหลไปตะวันตกและตะวันตกเฉียงใต้ กัดเซาะเป็นร่องลึกมาแต่โบราณกาล เมื่อเนื้อหินตรงรอยแยกหาย ที่เหลือจึงเป็นก้อนปุ่มมนขึ้นจากการเคลื่อนและยกตัวของแผ่นเปลือกโลก
เป็นปรากฏการณ์ที่สวยเกินผู้ใดจะสร้าง
หินหลายก้อนหลุดออกจากกันแล้ว เวลาเดินเหยียบต้องระวังข้อเท้าพลิก
ปัจจุบันการเข้าถึงพื้นที่ยังต้องทำหนังสือขออนุญาตกับทางเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูสีฐาน ซึ่งเป็นได้ว่าอนาคตจะเปิดเป็นแหล่งท่องเที่ยวด้านธรณีวิทยาโดยอุทยานธรณีกาฬสินธุ์
เพราะนอกจากความเชื่อทางวัฒนธรรม ความรู้ก็เป็นสมบัติน่าอวดของถิ่นอีสาน