ผลการทดลองทำเอาช็อกกันไปทั้งวงการ นั่นคืออาสาสมัครจดจำคำตอบได้ก็เพราะตอนที่เปิดเสียงอ่านข้อความนั้นพวกเขายังไม่ได้หลับจริง ๆ !

งานวิจัยนี้ทำเอาวงการซบเซากันไปพักใหญ่เลยทีเดียว

งานวิจัยยุคหลังจากนั้นเปลี่ยนไปเน้นที่เรื่องการหาความเชื่อมโยงระหว่างการดึงข้อมูลขึ้นมา “จัดการ” ของสมองกับช่วงการนอนที่มีการกลอกลูกตาอย่างรวดเร็ว (rapid eye movement - REM) ซึ่งเป็นช่วงที่เกิดความฝันบ่อยที่สุดและชัดเจนที่สุด เทียบกับช่วงที่ไม่มีการกลอกตา

ค.ศ. ๑๙๘๓ มีข้อสังเกตจากนักวิทยาศาสตร์ชื่อดังสองคนเกี่ยวกับภาวะ REM โดย แกรม มิตชิสัน และ ฟรานซิส
คริก ที่ต่างก็ไม่ใช่นักจิตวิทยา นักวิทยาศาสตร์คนหลังนี้บางคนอาจจะพอคุ้นชื่ออยู่บ้าง เขาคือคริกที่ร่วมกับ เจมส์ วัตสัน ไขความลับของโครงสร้างเกลียวคู่ของดีเอ็นเอนั่นเอง ทั้งคู่ร่วมกันเสนอว่า REM อาจจะไม่ได้ “ช่วยให้จำได้ดีขึ้น” แต่ทำหน้าที่เกี่ยวกับการลืมมากกว่า มีนักวิทยาศาสตร์บางคนมองคล้ายคลึงกันว่าการนอนน่าจะเป็นช่วงเวลาที่เซลล์สมอง “ตั้งค่า” ความเชื่อมโยงของข้อมูลใหม่ เลือกว่าจะจำอะไรดีและอะไรไม่สำคัญจนพอลืมได้

การทำแบบนี้จะทำให้สมองพร้อมรับข้อมูลใหม่ ๆ ในวันต่อไปได้ดีขึ้น

นอกจากศึกษาภาวะ REM แล้ว บางคนก็เน้นศึกษาช่วงเวลาที่ร่างกายหลับลึกและไม่มีการเคลื่อนไหวของลูกตา เรียกว่าเป็นช่วงหลับแบบคลื่นช้า (slow-wave sleep - SWS)  มีการทดลองที่น่าสนใจใน ค.ศ. ๒๐๐๗ นักวิจัยให้อาสาสมัครจดจำตำแหน่งของวัตถุที่แสดงบนจอคอมพิวเตอร์ โดยให้ดมกลิ่นกุหลาบไปด้วย เมื่ออาสาสมัครเหล่านี้นอนหลับถึงช่วง SWS ก็ปล่อยกลิ่นกุหลาบออกมา พบว่ากลิ่นดังกล่าวกระตุ้นสมองส่วนฮิปโปแคมปัส ซึ่งเป็นส่วนสำคัญที่ใช้จดจำตำแหน่งของเราในสิ่งแวดล้อม

เมื่ออาสาสมัครตื่นขึ้นก็ระลึกถึงตำแหน่งของวัตถุได้ดีกว่ากลุ่มควบคุมที่ไม่ได้กลิ่นกุหลาบ แต่ผลดังกล่าวจะเกิดขึ้นต่อเมื่อได้กลิ่นกุหลาบในช่วง SWS เท่านั้น

ค.ศ. ๒๐๐๙ มีการทดลองที่ใช้วิธีการคล้ายคลึงกันนี้ แต่เปลี่ยนไปใช้เสียงแทนกลิ่น เช่น ให้จดจำตำแหน่งรูปแมวบนจอคอมพิวเตอร์ โดยเปิดเสียงร้องของแมวไปด้วย ผลการวิจัยทำให้รู้ว่าเสียงแมวที่เปิดในช่วงการนอนช่วยให้จดจำได้ดีขึ้นไม่ต่างจากกลิ่น  ความแตกต่างก็คือสมองส่วนที่ได้รับการกระตุ้นเป็นซีรีบรัลคอร์เทกซ์ หรือเปลือกสมองส่วนหน้าหลายตำแหน่ง แทนที่จะเป็นฮิปโป-แคมปัส

การปล่อยกลิ่นหรือเปิดเสียงในช่วงการนอนที่เหมาะสม จึงช่วยกระตุ้นการจดจำตำแหน่งให้ดีขึ้นได้

ต่อมายังพบว่าการทดลองทำนองนี้ช่วยเรื่องการเรียนรู้คำศัพท์ใหม่ ๆ หรือกฎทางหลักภาษาต่าง ๆ รวมไปถึงทำให้เล่นเมโลดีของคีย์บอร์ดได้คล่องขึ้นอีกด้วย

ไม่เพียงแค่นั้น งานวิจัยแนวนี้ในปัจจุบันยังแผ่ขยายออกไปอีก จากการใช้เทคโนโลยีและอุปกรณ์ใหม่ ๆ ที่ดีมากขึ้นทำให้รู้ว่าอาจใช้วิธีการคล้ายคลึงกันนี้เพิ่มประสิทธิภาพของการรักษาอาการเจ็บป่วยบางอย่างได้ เช่น ช่วยให้ฟื้นตัว เคลื่อนไหวแขนภายหลังจากเกิดอาการหลอดเลือดสมองได้รวดเร็วขึ้น ช่วยลดอาการติดสารเสพติดต่าง ๆ ได้ เช่นการทดลองในผู้ต้องการเลิกบุหรี่ การกระตุ้น ขณะตื่นโดยปล่อยกลิ่นปลาเน่าและกลิ่นควันให้ดมพร้อมกันขณะสูบบุหรี่ และเมื่อนอนหลับก็ปล่อยกลิ่นทั้งคู่ให้ดมอีกครั้ง ในเวลาแค่เพียงสัปดาห์เดียวก็ทำให้นักสูบลดอาการอยากบุหรี่ได้มากถึง ๓๐ เปอร์เซ็นต์

ทั้งหมดนี้สรุปได้ว่า เราสามารถใช้รูปแบบการกระตุ้นจำเพาะ เช่นกลิ่นหรือเสียง ขณะที่เรานอน ทำให้เกิดการเรียนรู้ ช่วยปรับนิสัย หรือแม้แต่ช่วยรักษาอาการเจ็บป่วยบางอย่างให้หายอย่างรวดเร็วขึ้นได้ หากทำอย่างเหมาะสม