ต้นปี ๒๕๖๑ มีข่าวสะพัดในหมู่อาสาสมัครเฝ้าระวังนกเงือกกลุ่มชุมชนคนรักนกเงือกเกาะยาวน้อย ว่ามีนกเงือกสร้างบ้านใน “ไห” หลายคนไม่อยากจะเชื่อหู แค่ได้ยินข่าวก็อดไม่ได้ที่จะตั้งคำถาม 

สถานการณ์ขาดแคลนโพรงรังตามธรรมชาติของนกเงือกบนเกาะยาววิกฤตหนักถึงขนาดต้องทำรังในไห ซึ่งน่าจะอันตรายสำหรับ “แม่นก” และ “ลูกนก” อย่างนั้นหรือ ?

นกเงือกพันธุ์นกแก๊ก หรือนกแกง เป็น ๑ ใน ๑๓ ชนิดของนกเงือกที่พบในประเทศไทย มักทำรังในโพรงต้นยาง หว้า ขี้หนอนควาย สมพง กะเพราต้น  ถ้าไหอยู่บนพื้น พ่อนก แม่นก ลูกนก จะต้องเปลี่ยนพฤติกรรมอย่างไร ?

เมื่อ ภราดร บุตรละคร กลุ่มชุมชนคนรักนกเงือกเกาะยาวน้อย และผู้ก่อตั้งเฟซบุ๊กเพจเรารักษ์เกาะยาวเดินทางไปดู ก็พบไหสี่ใบวางอยู่บนพื้นดินจริง จากที่ไม่อยากจะเชื่อหูเปลี่ยนเป็นไม่อยากจะเชื่อตา ไหแต่ละใบอยู่ในสภาพล้มกลิ้งระเกะระกะ ห่างจากตัวบ้านประมาณ ๕๐ เมตร ใบหนึ่งแม่นกเงือกใช้ดินปิดปาก “โพรง” และฝังตัวอยู่ข้างในแล้ว อีกใบหนึ่งมีรอยปิดปากโพรงแต่ไม่มีแม่นก

นกแก๊ก
เป็นส่วนหนึ่งของชุมชนบนเกาะยาวน้อย อาศัยอยู่ในหมู่บ้าน รวมทั้งรีสอร์ตที่รองรับนักท่องเที่ยว

เกาะยาวน้อยตั้งอยู่ใกล้เกาะยาวใหญ่ เป็นหนึ่งในสามตำบลของอำเภอเกาะยาว จังหวัดพังงา พื้นที่เกือบทั้งหมดเป็นภูเขาปกคลุมด้วยไม้ใหญ่แน่นหนา สภาพป่าทึบทอดตัวตามแนวเกาะที่มีขนาด ๒๘,๔๕๖.๙๗ ไร่

ต้นปี ๒๕๒๓ พื้นที่ส่วนหนึ่งบนเกาะถูกประกาศเป็นเขตอุทยานแห่งชาติอ่าวพังงา ส่วนที่ไม่ได้ประกาศเป็นป่าอนุรักษ์เป็นที่ราบตามหุบเขาที่มีคนอยู่อาศัย ประชากรบนเกาะ ๑๘ หมู่บ้านส่วนใหญ่เป็นชาวมุสลิม ประกอบอาชีพทำประมงท้องถิ่น เลี้ยงกุ้งมังกร เลี้ยงปลาในกระชัง ภาคเกษตรมีสวนยางพารา ทำไร่ ทำนา เลี้ยงสัตว์

เกาะยาวน้อยตั้งอยู่กลางทะเลอันดามัน มีความอุดมสมบูรณ์ของทรัพยากรทางธรรมชาติ รอบเกาะมีหาดทรายสวยงาม ลึกลงไปใต้น้ำนอกชายฝั่งเป็นแนวปะการัง

เมื่อก่อนบนเกาะมีป่าไม้แน่นขนัด มองไปทางไหนพบกับความเขียวขจี แต่หลังจากประชากรเพิ่มมากขึ้น รวมทั้งกระแสการท่องเที่ยวเข้ามา ทำให้มีการใช้ประโยชน์จากที่ดินทั้งด้านการเกษตร ที่อยู่อาศัย ธุรกิจท่องเที่ยวที่มีทั้งบ้านพักโฮมสเตย์และรีสอร์ตขนาดใหญ่ ทำให้พื้นที่ป่าไม้ลดลง สถานการณ์ละม้ายคล้ายเกาะอื่น ๆ ในพื้นที่ทะเลอันดามัน ยกตัวอย่างเขาพระแทว อำเภอถลาง เกาะตะเภาน้อย จังหวัดภูเก็ต เคยมีนกเงือกอาศัยอยู่มาก แต่ทุกวันนี้ไม่มีนกเงือกแล้ว

เมื่อพื้นที่ป่าลดลง แหล่งอาหารของนกเงือกก็ลดลง จำนวนต้นไม้ขนาดใหญ่ที่มีโพรงสำหรับทำรังก็แทบหาไม่ได้ ทำให้นกเงือกที่เกาะยาวน้อยประสบความยากลำบากในการดำรงชีวิต