ANSi by Sarakadee
Home
Articles
Issues
Log in
โอละนอ
จากบรรณาธิการ
“โอละน่อ…ออเฮาะ ออเฮาะ ออเฮาะ ออเฮาะ ออ…”
เสียงร้องขึ้นต้นเพลง ทั้งโชว์ระดับเสียง เทคนิคการเอื้อน การสั่นลูกคอ อันเป็นเอกลักษณ์ของหมอลำ
โอละนอ ได้ยินแล้วบางคนรู้สึกเหมือนว่าจะปลง อะไรจะเกิดก็ต้องเกิด คล้ายคำว่าเออหนอ
ตามคำอธิบายของอาจารย์สนอง คลังพระศรี ซึ่งเขียนไว้ในนิตยสาร
ศิลปวัฒนธรรม
ฉบับสิงหาคม ๒๕๔๐ บอกที่มาของโอละนอว่ามาจากคำว่าโอนอ ซึ่งใช้เกริ่นขึ้นบทพูดในนิทานพื้นบ้านและวรรณกรรมของคนไทยภาคอีสานและลาว
“โอนอ แพงแสนสร้อย เสมอตาตนพี่ เฮียมเอย...” (จากนิทานเรื่อง “แดงนางไอ่”)
แต่จากโอนอ ผันแปรมาเป็นโอละนอตั้งแต่เมื่อไร ในบทความนี้ ผู้เขียนไม่ได้ระบุไว้
น่าสนใจว่าการผันแปรเล็ก ๆ น้อย ๆ ถ้าสะสมหรือขยายไปเรื่อย ๆ ก็อาจเปลี่ยนไปจนแตกต่างอย่างมากจากจุดเริ่มต้น
หมอลำพื้นบ้านที่มีแค่คนเป่าแคนกับคนร้อง เป็นวงสุดเรียบง่าย วันนี้กลายเป็นเวทีคอนเสิร์ตใหญ่ที่ประกอบด้วยการแสดงและนักแสดงแต่งตัวแพรวพราว ทั้งแสงสีเสียงอลังการ ปลุกเร้าความตื่นตาตื่นใจ
และจากการเล่าเรื่องราวความเชื่อในศาสนาตามงานบุญ กลายมาเป็นท่วงทำนองในวิถีชีวิตและจิตวิญญาณคนอีสาน ก่อนจะปรับโฉมเป็นงานแสดงเน้นความบันเทิงซึ่งได้รับความนิยมสูงสุด เชื่อว่าถ้าหมอลำพื้นบ้านเมื่อหลายร้อยปีก่อนข้ามมิติเวลามาเห็นก็คงต้องตกตะลึงเช่นกัน แต่เขาน่าจะขึ้นเล่นเพลงหมอลำบนเวทีสมัยใหม่ได้แบบไม่เคอะเขิน ด้วยแนวทางเพลงที่ยังคงมีอะไรหลายอย่างร่วมกันพอสมควร
ต่างจากนักร้องรุ่นใหม่ที่สร้างความร่วมสมัยโดยนำหมอลำมาผสมกับดนตรีสากลตระกูลอื่น ที่เคยฟังอย่าง “รัสมี อีสานโซล” ซึ่งร้องในแนวดนตรีโซลและแจซ นำพาเสียงหมอลำให้เข้าถึงอารมณ์นักฟังเพลงชาวตะวันตกและคนรุ่นใหม่ จนมีคำเปรียบเปรยว่าฟังเพลงเธอแล้วเหมือน “นั่งกินส้มตำที่ลอนดอน”
ครั้งหนึ่งรัสมีเล่าว่าเคยถูกเหยียดหลังร้องเพลงในงานหนึ่งว่าเธอไม่ควรร้องเพลงหมอลำ เพราะเป็นเพลงของชนชั้นต่ำ (เธอไม่ได้เล่าว่าใครพูด แต่ก็บ่งบอกความจริงว่ามีคนเชื่อว่าตนเองเป็นชนชั้นสูง ?)
ขณะที่ก็มีคำวิจารณ์จากฝั่งครูหมอลำพื้นบ้านว่า เธอทำให้เพลงหมอลำสูญเสียความเป็นหมอลำ
เรียกว่าโดนทั้งขึ้นทั้งล่อง
ความพยายามนำหมอลำเข้าไปอยู่ในสิ่งแวดล้อมใหม่ คนฟัง
หน้าใหม่ นอกแผ่นดินอีสาน จึงเป็นเรื่องท้าทายอย่างหนึ่งของการผันแปรที่แตกต่างจากเวทีหมอลำร่วมสมัย
กลับมาที่คำถามว่าความเป็นหมอลำอยู่ที่ไหน
ทำให้นึกถึงคำถามคล้าย ๆ กันว่าความเป็นไทยอยู่ที่ไหน
ในความผันแปรเล็ก ๆ น้อย ๆ ที่สะสมมาตลอดเวลายาวนานที่เราได้ผสมผสานวัฒนธรรมจากชาติพันธุ์ต่าง ๆ ที่ดำรงอยู่ในดินแดนนี้ร่วมกัน รวมทั้งนานาชาติทั้งใกล้และไกลที่เราเปิดรับด้วยความยินดี จะเริ่มนับความเป็นไทยที่จุดไหน เป็นไทยของชนชั้นไหน ถึงวันนี้แตกต่างจากเดิมอย่างไร แล้วจะใช้สิ่งไหนเป็นซอฟต์พาวเวอร์ให้กับประเทศ กางเกงลายช้าง หน้ากากผีตาโขน หรือปาท่องโก๋
“โอละน่อ…ออเฮาะ ออเฮาะ ออเฮาะ ออเฮาะ ออ…”
ลำนำหมอลำสะกดผู้ฟังด้วยการผันแปรเสียงสูง-ต่ำ สั้น-ยาว จากจุดเริ่มของคำสั้น ๆ ว่าโอนอ พาให้เริ่มเดินทางไปกับเรื่องเล่าในบทเพลง ไม่ใช่การปลง แต่เพื่อดำรงอยู่ในโลกที่เปลี่ยนไปเสมอ
สุวัฒน์ อัศวไชยชาญ
บรรณาธิการบริหารนิตยสารสารคดี
suwatasa@gmail.com
ฉบับหน้า : รวมพลแมวและทาสแมว
Cats Show Cats Contest