๑๙-๒๑ กันยายน ๒๕๖๖ ภาควิชาปรัชญา คณะอักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร วิทยาเขตพระราชวังสนามจันทร์ (ทับแก้ว) นครปฐม เป็นเจ้าภาพจัดงานคเณศจตุรถี ๒๕๖๖ เฉกเช่นที่เคยจัดมากว่า ๑๐ ปี

คเณศจตุรถี
ศิลปากร (ทับแก้ว)
गणेश चतुर्थी

Foto Essay

คำ : วิชญดา ทองแดง
ภาพ : ฝ่ายภาพ สารคดี

คเณศ (Ganesh/Ganesha) เทพเจ้าฮินดูผู้มีเศียรเป็นช้างเป็นที่รู้จักในแผ่นดินไทยด้วยนามพระพิฆเนศวรคือเทพผู้ทรงปัญญาและเทพผู้อยู่เหนืออุปสรรคทั้งปวง ทุกปีพระองค์มีช่วงเวลาเสด็จจากสวรรค์สู่โลกมนุษย์ ในช่วงภัทรบท ศุกลปักษ์ จตุรถี (เดือน ๑๐ ขึ้น ๔ ค่ำ/ราวกันยายน-ตุลาคม) ที่เรียกกันว่าคเณศจตุรถี

ผู้ช่วยศาสตราจารย์คมกฤช อุ่ยเต็กเค่ง ถวายหญ้าแพรกแด่องค์พระคเณศ หญ้าแพรก (ทูรวา/durva) แตกใบออกเป็นสามถือกันว่าเป็นสิ่งแทนพระศิวะ พระแม่ปารวตี และพระคเณศเชื่อกันว่าหากขาดหญ้าแพรก พิธีบูชาพระพิฆเนศวรจะไม่สมบูรณ์

ในพิธีบูชาเทพฮินดู นิยมนำผลมะพร้าวห่อผ้าแดงวางเหนือกลัศ/ปูรณกลศ (ปูรณฆฏะ = หม้อน้ำแห่งความอุดมสมบูรณ์) มีนัยเป็นตัวแทนของเทพเจ้าและเป็นมณฑลที่เชื่อมโยงจักระต่าง ๆ ในจักรวาลวิทยา พราหมณ์จะสวดอัญเชิญเทพเจ้าองค์ประธานในพิธี โดยเชิญแขกผู้มีเกียรติร่วมถวายของบูชา

บัณฑิตพรหมานันทะ ทวิเทวี พราหมณ์ชาวอินเดีย และคณะนำประกอบพิธีปรนนิบัติบูชาเทพเจ้าให้ได้รับความสำราญการทำอารตี (บูชาไฟ) เป็นการถวายแสงแด่พระองค์แสงไฟจากถาดอารตีจะนำแสงสว่างมาสู่ผู้บูชาเช่นกัน

ใน “พิธีโหมกรรม ก่อกูณฑ์บูชาไฟ” สวดบูชาพระนาม ๑๐๘ แห่งพระคเณศ พราหมณ์จะเผาเครื่องบูชาต่าง ๆ ในกองไฟถือเป็นการถวายสิ่งของแด่เทพเจ้าผ่านพระอัคนี (ไฟ)

พิธีโหมกูณฑ์ (होम/Homa, Homam) จะจัดในงานสำคัญต้องเตรียมปั้นหรือก่อเตา จัดหาของถวายประจำเทพเจ้านั้น ๆ เจ้าภาพที่มีกำลังทรัพย์มากอาจถวายได้ทั้งอาหาร เครื่องใช้ เครื่องทรง เครื่องประดับ ฯลฯ

ยิ่งมีผู้เข้าร่วมในพิธีโหมกูณฑ์มากเท่าไร สิริมงคลและบารมีก็จะบังเกิดมากขึ้นเท่านั้น

ขบวนอัญเชิญเทวรูปพระคเณศจากปะรำพิธี แห่รอบมหาวิทยาลัย

วิสรชัน (गणेश विसर्जन/Ganesh Visarjan) คือ พิธีส่งเสด็จพระคเณศกลับสู่สรวงสวรรค์ผ่านสายน้ำ เทวรูปพระคเณศที่ปั้นแต่งจากวัสดุธรรมชาติ เพื่อเป็นประธานในงานคเณศจตุรถีของชาวทับแก้วจะถูกอัญเชิญสู่สระแก้ว สระน้ำสำคัญของมหาวิทยาลัย ก่อนสลายตามกาลเวลา

เมื่อคเณศจตุรถีเวียนมาครั้งหน้า ผู้ศรัทธาก็จะมีโอกาสใกล้ชิดกับพระองค์อีกวาระหนึ่ง