คราวหน้าลองจับเวลาที่ใช้มองหาจุดหมายหรือจอดรถดู โดยเปรียบเทียบระหว่างการทำเช่นนั้นแล้วเปิดหรือปิดเสียงจากวิทยุ

แต่หลายคนก็โดนหลอกจากพฤติกรรมที่เกิดจากความคุ้นเคย เช่น เราคิดว่าแทบไม่ต้องใช้ความตั้งใจในการขับรถผ่านเส้นทางซ้ำ ๆ ครั้งแล้วครั้งเล่าไปยังโรงเรียน มหาวิทยาลัย หรือออฟฟิศเลย เพราะสมองจดจำเส้นทางพวกนั้นดีจนเข้าสู่โหมด “นักบินอัตโนมัติ (autopilot)”

อันที่จริงความเคยชินแบบนี้รุนแรงมาก คนที่ต้องขับไปเส้นทางคล้ายกับที่ไปออฟฟิศหรือกลับบ้าน แต่ต้องแยกไปจุดใดจุดหนึ่งก่อนน่าจะเคยมีประสบ-การณ์ขับหลุดเส้นทาง กลายเป็นมุ่งไปออฟฟิศหรือกลับบ้านมาแล้ว จนต้องวนรถกลับเข้าเส้นทางอีกครั้ง

การขับรถบนทางด่วนที่ถนนโล่งก็คล้ายคลึงกัน คือทำให้เราผ่อนคลายได้มากกว่าปรกติ เพราะสมองทำงานน้อยกว่าปรกติ เนื่องจากถนนโล่ง ๆ จึงไม่ต้องเครียดตั้งสมาธิจดจ่อกับการขับมากมายอะไร

หลาย ๆ คนที่ขับรถเป็นประจำและชำนาญในการขับเข้าที่จอด ก็จะรู้สึกว่าใช้ความพยายามน้อยมาก จนไม่จำเป็นต้องหรี่เสียงเพลงก็ได้

นอกจากนี้เสียงเพลงช่วยให้ร่างกายหลั่งฮอร์โมนหลายชนิด เช่น โดปามีน เซโรโทนิน หรือนอร์เอพิเนฟริน ที่มีประโยชน์โดยรวมกับอารมณ์ความรู้สึกและยังช่วยทำให้ทำสิ่งต่าง ๆ ได้ดีและรวดเร็วขึ้น

แต่คงต้องย้ำว่าพวกนี้ถือเป็นแค่คนส่วนน้อยเท่านั้น

สมองมนุษย์พัฒนาบนพื้นฐานของการทำทีละอย่างต่อเนื่องกันไป การทำหลาย ๆ อย่างพร้อมกัน สำหรับสมองแล้ว
คือการสลับไปมาระหว่างการทำแต่ละงานอย่างรวดเร็วแค่นั้นเอง จะบอกว่าสมองของเราไม่ได้รับการฝึกฝนมาให้ทำงานหลาย ๆ อย่างพร้อมกันก็คงไม่ผิด

คราวหน้าลองสังเกตดูตัวเองหรือคนรอบตัวก็ได้ เช่น หากคุณกำลังเดินอยู่ข้างถนน แล้วจู่ ๆ มีโทรศัพท์เรียกเข้าเป็นไปได้มากว่าคุณจะเดินช้าลงอย่างเห็นได้ชัด ยิ่งถ้าเรื่องที่คุยจริงจังมากหรือเป็นการแจ้งข่าวร้าย ส่วนใหญ่มักจะหยุดยืนเพื่อคุย

สมองเราไม่สามารถสั่งการให้ทำหลาย ๆ อย่างพร้อมกันได้จริง ๆ จึงต้องลดกิจกรรมหรือหยุดกิจกรรมบางอย่าง เพื่อทำกิจกรรมเร่งด่วนตรงหน้าให้ดีที่สุด

มีนักจิตวิทยาที่เปรียบเทียบการตั้งสมาธิในการทำอะไรสักอย่างว่า คล้ายกับมีตัวกรอง (filter)  โดนัลด์ บรอดเบนต์ เสนอแบบนี้ตั้งแต่ ค.ศ. ๑๙๕๙ โดยเปรียบเทียบว่าข้อมูลทั้งหมดที่ผ่านประสาทสัมผัส ไม่ว่าสิ่งที่มองเห็น ได้ยินเสียง รับรู้สัมผัส ฯลฯ จะคงอยู่ในจิตใจเป็นระยะเวลาสั้นมาก ๆ

จากนั้นสมองต้อง “ตีความ” ทุกอย่างเพื่อทำความเข้าใจ ซึ่งสมองมีความสามารถตรงนี้จำกัด เพราะข้อมูลมีมากมายมหาศาลและต่อเนื่อง

แม้การเปรียบเทียบแบบนี้จะทำให้เกิด “ภาพลักษณ์” ที่เข้าใจได้ง่าย ๆ แต่ก็ยังถือว่าจำลองสถานการณ์การทำงานจริงของสมองได้ไม่ดีนัก และไม่สอดคล้องนักกับความรู้ด้านสมองใหม่ ๆ

นักจิตวิทยาอีกคนคือ เนวิลล์ มอเรย์ ได้ทดลองใน ค.ศ. ๑๙๖๐ จนมีข้อสรุปว่า หากเราฟังคำพูดจากสองแหล่งที่เกิดขึ้นพร้อมกัน แต่ได้รับคำสั่งให้ตั้งสมาธิฟังเพียงข้อมูลชุดเดียวจากแหล่งเดียว ถึงแม้จะตั้งอกตั้งใจเพียงใด แต่คนจำนวนมากก็ยังอดไม่ได้ที่จะได้ยินชื่อตัวเองเมื่อคนอีกกลุ่มเอ่ยขึ้นมา

แสดงให้เห็นว่าแม้จะไม่ได้ตั้งใจฟังเสียงจากอีกแหล่งเลย แต่ข้อมูลจากการรับฟังเสียงก็ยังเล็ดลอดเข้าหูและผ่านการประมวลผลของสมองเพื่อหาความหมายอยู่ดี จึงบอกได้ว่ามีคนพูดชื่อเราอยู่

ทำไมจึงเป็นเช่นนั้น ?

คำตอบเรื่องนี้มาในรูปของทฤษฎีการตรวจจับสัญญาณ (signal detection theory) โดยการศึกษาของแอนน์มารี
บอนเนล และ เออร์วิน แฮฟเตอร์ ใน ค.ศ. ๑๙๙๘ ข้อมูลที่ได้จากการทดลองทำให้นักวิจัยทั้งคู่สรุปว่า สมองตัดสินใจบนข้อมูลกำกวมที่มาจากการรับสัมผัสต่าง ๆ คล้ายกับที่เรดาร์ตรวจจับสัญญาณว่า มีเครื่องบินบินเข้ามาในบริเวณที่ตรวจสอบอยู่หรือไม่

แม้ว่าจะฟังดูมีลักษณะเป็นการเปรียบเทียบ ไม่แตกต่างจากแนวคิดเรื่องตัวกรองแต่ความเหนือกว่าคือทั้งคู่นำเสนอสมการทางคณิตศาสตร์ของเรื่องนี้ไว้ด้วย และผลการทดลองก็เน้นย้ำว่าผลส่วนใหญ่เทียบได้กับการกวาดจับสัญญาณของเรดาร์จริง ๆ ด้วย

อีกเรื่องหนึ่งที่งานวิจัยดังกล่าวบอกได้คือ สมาธิที่จดจ่อกับเรื่องการมองเห็นและการได้ยินรวมกันนั้นมีค่าจำกัดและมีรูปแบบแน่นอน  หากจดจ่อกับภาพมากจะมีสมาธิในการได้ยินน้อยลง และในทางกลับกันก็เป็นจริงด้วย

แต่การรับรู้การมีอยู่ของข้อมูลต่าง ๆ จะเกิดขึ้นต่อเมื่อสมองระบุว่า มันมี “ความหมาย” บางอย่างที่สำคัญต่อเรา แม้ว่าสัญญาณจากพวกมันจะพุ่งเข้าหาเราตลอดเวลาไม่เคยหยุดหย่อน แต่ถ้าสมอง “ตีความ” ว่าข้อมูลพวกนั้นไม่เกี่ยวข้องกับเรา ก็จะคัดทิ้งโดยอัตโนมัติ