บุ๊นเป็นเด็กรักธรรมชาติและชอบถ่ายภาพ หนึ่งในแรงบันดาลใจยิ่งใหญ่นั้นมาจากพี่อาเฌอ-ประสิทธิ์ คำอุด เจ้าหน้าที่แห่งทุ่งกะมัง เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูเขียว พี่ชายใจดีท่านนี้เป็นครูคนสำคัญอย่างยิ่งในการถ่ายภาพของบุ๊น

เด็กน้อยชื่นชอบการดูนกตามพี่ชายตั้งแต่วัยอนุบาลตัวเล็กจ้อย เห็นนกก็ตื่นเต้น ยิ่งได้ส่องผ่านกล้องสองตายิ่งตื่นตาตื่นใจ โตขึ้นนิดก็ชอบพกกล้องอัตโนมัติตัวเล็ก ๆ ป๊อกแป๊ก ๆ ของแม่ เจอนกก็ถ่าย แม้เห็นนกเป็นเพียงจุดเล็ก ๆ ในภาพ บุ๊นก็ภูมิอกภูมิใจมากมาย มีความสุขในการได้เห็นนกและได้ถ่ายภาพมาให้แม่ดู ใฝ่ฝันอยากจับกล้องตัวโต ๆ บ้าง

ความสุขของบุ๊นมีออร่าแจ่มชัดทุกครั้งเมื่อได้เข้าป่า อยากอยู่ในป่านาน ๆ วันหนึ่งในวัย ป. ๓ ก็เอ่ยปากว่าอยากเป็นเด็กโฮมสกูล บุ๊นชัดเจนในทางเลือกของตัวเองเสมอ  ช่วงที่ทำบ้านเรียนเป็นช่วงที่การเรียนรู้เติบโตและมีพลังอย่างเห็นได้ชัด และเกือบทั้งหมดนั้นเกิดขึ้นในธรรมชาติอย่างเป็นธรรมชาติ ในวัย ๙ ขวบปี เด็กตัวจิ๋วตื่นเต้นดีใจยิ้มไม่หุบเมื่อได้สัมผัสกล้องตัวโต Canon 700D กับเลนส์ EF-S55-250mm  บ้านเราไม่มีใครถ่ายภาพเป็นแม้สักคน การเรียนรู้เกิดขึ้นผ่านการสอบถามและลงมือ เมื่อเห็นภาพหลังกล้องของใครที่ถูกใจ เด็กชายจะถามวิธีการถ่ายภาพและเรียนรู้ทดลองด้วยตนเอง

ทุกครั้งที่เยือนทุ่งกะมัง บุ๊นจะเด้งตัวตื่นแต่เช้ามืด ตามติดพี่อาเฌอไปถ่ายภาพเสมอ

ภาพบุ๊นในวัย ๙ ขวบกว่ายังแจ่มชัด ในฤดูฝน ภาพเนื้อทรายสะบัดขนเห็นหยดน้ำกระเซ็นกระจายของพี่
อาเฌอเป็นภาพที่เด็กชายประทับใจมากและอยากจะเก็บภาพแบบนั้นได้บ้าง ยามฝนเริ่มซาลง เธอใส่เสื้อกันฝน กอดกล้องตัวเก่งเดินตามพี่อาเฌอต้อย ๆ ค่อย ๆ ไปนั่งเฝ้าเนื้อทราย

“แม่ พี่อาเฌอเก่งมากเลย พอนับ ๓ ๒ ๑ นะ เนื้อทรายสะบัดน้ำพอดีเป๊ะเลยนะแม่ !”

บุ๊นเล่าด้วยน้ำเสียงตื่นเต้น ประทับใจขั้นสุด

จากนั้นทุกครั้งที่ฝนตกฉันจะเห็นคนตัวจิ๋วใส่เสื้อกันฝน ค่อย ๆ เดินช้า ๆ ไปหาเนื้อทรายซึ่งนั่ง ๆ นอน ๆ อยู่บน
ผืนหญ้า เฝ้ารออยู่ตรงนั้นจนฝนหยุด สังเกตและถ่ายภาพ ทำเช่นนี้อยู่ทุกวันที่เราอยู่ที่นั่น และแล้ว...

“พอฝนหยุดนะแม่ สักพักมันจะยืนขึ้น เลียตัวบ้าง
ไซ้ขนบ้าง พอมันเริ่มย่อตัวนะ แบบเอาหัวไปข้างหน้า
หลังโก่ง ๆ นั่นแหละ มันจะสะบัดน้ำแล้วนะแม่” บุ๊นเล่าด้วยน้ำเสียงภาคภูมิใจพร้อมพลังความสุข

“บุ๊นนับแบบพี่อาเฌอได้แล้วนะแม่ แบบ ๓ ๒ ๑ อะ พอเขาเริ่มหยุดไซ้ขน เริ่มย่อ ก็นับเลย สะบัดน้ำพอดี” ยิ้มกว้าง ๆ เปื้อนหน้าบุ๊น ยิ้มเปื้อนหน้าแม่ด้วย

ผ่านมากว่า ๔ ปี กล้องและเลนส์ตัวโตขึ้น บุ๊นยังคงสนุก มีความสุข และมีที่ทางของตนเองเสมอเมื่อได้อยู่ในธรรมชาติ

…

ทุ่งกะมังมีสิ่งมีชีวิตเล็ก ๆ มากมาย แสงสีทองยามเช้าขับให้แมงมุมและเส้นใยเปล่งประกายงดงาม

เส้นทางระยะไม่ไกลนัก เพียง ๑ กิโลเมตรจากถนนหลัก พี่เบพาเรานั่งรถขับเคลื่อนสี่ล้อเข้าไป ระหว่างทางมีหล่มดินยวบบางจุด เรามาตามหากระโถนพระฤๅษี พืชวงศ์เดียวกับบัวผุด มองเผิน ๆ คล้ายเป็นพืชที่ขึ้นบนผิวดิน แต่แท้จริงแล้วเป็นพืชกาฝากดูดกินอาหารจากรากของพืชอาศัยจำพวกเถาวัลย์ เช่นเถาวัลย์น้ำ

ช่วงปลายฝนต้นหนาวบนเส้นทางไปบึงมน ดอกกระโถนพระฤๅษีเริ่มทยอยบาน กลีบสีแดงสดประดับด้วยจุดประสีเหลือง สวยงามโดดเด่นบนผืนดิน สมฉายา “ราชินีแห่งกาฝาก”

บุ๊นเคยไปดูกระโถนพระฤๅษีในช่วงปลายปีแบบนี้มาแล้ว และจำได้ว่าใกล้ ๆ กันมีจอมปลวกขนาดใหญ่อยู่ แต่นั่งรถเข้ามาก็ไม่เห็นสักที  เมื่อพี่เบชะลอรถ ฉันเห็นดอกกระโถนพระฤๅษีหลายดอกหลายขนาด ทั้งดอกตูมเป็นตุ่มกลมสีแดงอมชมพูซีด ๆ ดอกบานกลีบสีแดงสดสวย ดอกคล้ำดำเหี่ยวเฉา อยู่ใกล้ ๆ กันเป็นกลุ่มบนผืนดินริมเส้นทาง แต่บุ๊นมองไม่เห็น คงเพราะเอาแต่มองหาจอมปลวกจนตาบอดกระโถนพระฤๅษีไป เมื่อชี้ให้ดูบุ๊นก็ร้อง “อ๊าว !” เสียงดัง สร้างเสียงหัวเราะให้พวกเรา

เมื่อลงรถไปดูใกล้ ๆ สองหนุ่มเดินหามุมถ่ายภาพ ฉันลองก้มดมกลิ่น ไม่รู้สึกเหม็นอย่างที่เคยอ่านพบมาว่าคล้ายเนื้อเน่า ฉันอาจต้องก้มลงดมให้ใกล้กว่านี้ โอกาสหน้าจะลองใหม่ จะได้รู้ว่าแมลงที่ถูกดึงดูดมาช่วยผสมเกสรนั้นได้กลิ่นแบบไหนกันนะ

กระโถนพระฤๅษีเป็นพืชที่ค่อนข้างหาดูได้ยากและยิ่งยากขึ้นไปอีกเมื่อมัวมองหาแต่จอมปลวก คิดแต่ว่าเมื่อเจอจอมปลวกจะเจอกระโถนพระฤๅษี เงื่อนไขที่เราสร้างขึ้นเองกลับกลายคล้ายเป็นเส้นผมบังภูเขา

เรื่องราวเล็ก ๆ น้อย ๆ ระหว่างการเดินทางนี้ชวนให้นึกถึงเรื่องราวในชีวิตที่มองว่ายากเย็น อาจเกิดจากเงื่อนไขที่เราสร้างขึ้นเองโดยไม่รู้ตัวก็เป็นได้

ทุกค่ำคืนพี่เบจะชวนบุ๊นมองหาสัตว์กลางคืนบริเวณใกล้ครัวของสำนักงานเขตฯ

ไฟฉายที่มีกำลังแสงแรงเพียงพอถูกคาดบนศีรษะหรือถือไว้ในระดับสายตา ค่อย ๆ สาดแสงส่องไปยังแนวขอบป่า พี่เบเห็นแววตาสัตว์เป็นจุดวาวสีขาวอยู่ชายป่าด้านหลังครัว สักพักก็พบว่าเป็นหมาจิ้งจอก พยายามตามถ่ายภาพ แต่ไม่ง่ายเลยกับสภาพแสงยามค่ำคืนเช่นนี้ หมาจิ้งจอกอยู่ไกลและแอบซ่อนหลังต้นไม้ แอบดูลาดเลาเราอยู่เช่นกัน

มีคืนหนึ่งแมวดาวมาเดินด้อม ๆ อยู่บริเวณลานหญ้าใกล้ครัวกลาง ขนาดประมาณแมวบ้านตัวใหญ่ ๆ ขนสีน้ำตาลมีลายสีดำเป็นเอกลักษณ์ แมวดาวเดินไปมาบ้าง หยุดมองเราบ้าง บางครั้งก็นั่งลงอยู่บริเวณลานหญ้าหลังครัว

นี่เป็นครั้งแรกที่บุ๊นเห็นแมวดาวตัวเป็น ๆ เด็กชายดีใจมาก เฝ้ามองและถ่ายภาพอยู่สักพัก แล้วคุณแมวดาวก็เดินหายเข้าไปในป่า

วันถัด ๆ มาบุ๊นลองส่องไฟหาทุกวัน แต่ไม่พบอีก

“ไม่เจอเลยอะแม่ มันไม่มาเลย...ไม่เป็นไร ไปกันเถอะแม่”

แม้รู้สึกเสียดายนิด ๆ แต่ก็ดูสบายดี ไม่เจอก็คือไม่เจอ ก็เดินไปคุยเล่นกับพี่เจ้าหน้าที่ พอเข้าห้องพักหัวถึงหมอนก็หลับสนิท เมื่อยอมรับสิ่งที่เป็นไปในธรรมชาติ ใจก็เบาสบาย

ความสุขง่าย ๆ ของเด็กชาย ได้ทำในสิ่งที่สนใจ ได้เล่นสนุก กินอิ่ม หลับสบาย เพียงนี้เอง

หน่วยพิทักษ์ป่าศาลาพรมอยู่ระหว่างทางเข้าไปสำนักงานเขตฯ ด้านใน ห่างจากด่านตรวจหน่วยพิทักษ์ป่าปางม่วงประมาณ ๘ กิโลเมตร มีบึงน้ำใหญ่ มีเนินเล็ก ๆ ที่มักพบฝูงกวางหากินอยู่เป็นประจำ พี่เบเล่าว่าพบค่างแว่นถิ่นเหนือหากินอยู่ในบริเวณนี้ จึงชวนบุ๊นไปเฝ้าดูติดกันถึง ๒ วัน

จากบ้านพักถึงหน่วยฯ ศาลาพรม ระยะทางราว ๑๘ กิโลเมตร ระหว่างทางเราพบกลุ่มผีเสื้อดูดกินอาหารอยู่กลางถนนเป็นระยะ แน่นอนยามรถวิ่งมาใกล้ผีเสื้อย่อมตกใจ บินแตกฮือกระจายออกไป หากรถวิ่งมาด้วยความเร็วโดยมิได้ใส่ใจสิ่งมีชีวิตปีกบอบบางเหล่านี้ พวกเขาก็มักจะหนีไม่ทันไม่ถูกชนก็ถูกทับตายบนถนนอยู่บ่อยครั้ง

ทุกครั้งที่พบกลุ่มผีเสื้อกลางถนน พี่เบจะชะลอและเบี่ยงรถหลบจนขอบล้อแทบจะชิดขอบถนน

ความใส่ใจในคุณค่าของชีวิตเล็ก ๆ นี้ชวนให้ฉันทบทวนตัวเองอยู่ไม่น้อย ฉันขับรถช้าไม่เกิน ๔๐ กิโลเมตรต่อชั่วโมงบนถนนเส้นนี้ แต่ไม่เคยขับรถหลบผีเสื้อเลย เพียงชะลอรถและขับคร่อมกลุ่มผีเสื้อไปช้า ๆ คุณผีเสื้อคงตกใจไม่น้อย บินชนใต้ท้องรถบาดเจ็บบ้างเป็นแน่ ฉันรู้สึกผิดและขอโทษเหล่าคุณผีเสื้อในใจที่ไม่ละเอียดลออพอ สิ่งที่เราคิดว่าดีพอแล้วอาจไม่เพียงพอก็เป็นได้

ในบางครั้งพี่เบหยุดรถและชักชวนบุ๊นถ่ายภาพ แม้ลังเลอยู่บ้าง แต่ก็ปีนจากท้ายกระบะลงมาพร้อมอุปกรณ์ในมือ บุ๊นลงนอนราบบนพื้นถนนถ่ายภาพผีเสื้อในระดับเดียวกับสายตาสองขาแกว่งไปมาในบางที ดูเบิกบานรื่นรมย์อย่างยิ่ง ฉันชอบมองอิริยาบถและอารมณ์แบบนี้ของบุ๊นมาก มีออร่าความสุขเผื่อแผ่มาถึงฉันเสมอ ในขณะที่ฉันเพียงยืนมอง ช่างภาพสัตว์ป่าก็ยกกล้องเก็บภาพเด็กชายชอบป่าในขณะนั้นไว้ให้เป็นความทรงจำ

ภายในรถขับเคลื่อนสี่ล้อฉันพูดคุยกับพี่เบไปเรื่อย ๆ สายตาพี่เบยังคงทำงานอยู่ตลอด คือสอดส่ายสังเกตรอบตัวตลอดทาง เด็กชายบุ๊นนั่งอยู่กระบะท้าย เห็นปากขยับมุบมิบร้องเพลงมีความสุข สายตาคอยมองรอบ ๆ เช่นกัน บางจังหวะพี่เบชวนให้ฉันหันไปมองบุ๊นที่กำลังเอามือสองข้างป้องหลังหูคล้ายกำลังเงี่ยฟังบางสิ่ง เป็นภาพที่น่าเอ็นดูมาก

ระหว่างทางมีต้นกระทุ่มสูงชะลูด รูปทรงกิ่งก้านสวยงามโปร่งตา กำลังออกผลค่อย ๆ ทยอยกันสุก พี่เบเล่าว่าช่วงนี้พบชะนีบ้าง ค่างบ้างมากินผลกระทุ่ม ให้คอยสังเกตเผื่อว่าเราจะผ่านไปในจังหวะเดียวกันกับที่พวกเขาหากิน แล้วก็พบจริง ๆ “ชะนีมือขาว” ตัวสีดำ ใบหน้าดำขอบขาว กำลังกินผลกระทุ่มอย่างเพลิดเพลินบนกิ่งก้านไม้สูงลิ่ว ตีนสีขาว มือสีขาวสมชื่อ  ฉันเห็นไม่ถนัดนัก แต่คาดว่าน่าจะมีสามถึงสี่ตัว ย้ายจากกิ่งหนึ่งเดินไปอีกกิ่งหนึ่ง เก็บลูกไม้กินเอร็ดอร่อย ตัวหนึ่งมีลูกน้อยเกาะอยู่ด้านหน้าด้วย น่ารักน่าชังอย่างยิ่ง เฝ้ามองดูได้สักพักพวกเขาก็โหนตัวหายลับเข้าไปในป่า

“พี่อาเฌอ ช่วงนี้มีอะไรลงโป่งบ้างฮะ” เป็นคำถามที่บุ๊นมักจะถามทุกครั้งที่มาเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูเขียว

โป่งที่พูดถึงนี้มีชื่อเรียกกันว่า “โป่งไฮ” เป็นแหล่งแร่ธาตุของสัตว์ป่า อยู่ในป่าลึกเข้าไปจากริมถนนหลักประมาณเกือบ ๒ กิโลเมตร เดินขึ้นเนินลงเนินพอเหงื่อซึม ๆ ก็ถึง

“พี่อาเฌอ” ประสิทธิ์ คำอุด ชายร่างเล็ก เสียงเบา ถ่อมตนเป็นมิตร และใจดี เป็นเจ้าหน้าที่ฝ่ายประชา-สัมพันธ์ของเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าภูเขียว เป็นช่างภาพสัตว์ป่าได้รับรางวัลมาแล้วหลายรางวัล เป็นเจ้าของเพจ “อาเฌอ” ที่มีผู้ติดตามมากมาย เป็นที่รักและเป็นแรงบันดาลใจให้เด็ก ๆ หลายคน สำหรับบุ๊น พี่อาเฌอเป็นทั้งไอดอลและพี่ชายใจดีที่บุ๊นรักมาก เป็นครูถ่ายภาพคนแรกของบุ๊น พี่อาเฌอจะเป็นคนนำพาเราเข้าไปที่โป่งไฮในครั้งนี้

ทักษะหนึ่งที่ฉันสังเกตเห็นของคนเดินป่าเป็นประจำอย่างพี่อาเฌอ คือ ช่างสังเกต หูไว ตาไวเป็นอย่างยิ่ง เพียงเห็นร่องรอยและรอยตีนสัตว์ บางครั้งถึงกับเล่าได้เป็นฉาก ๆ ว่าตัวอะไรเดินไปทางไหน น่าจะเกิดเหตุการณ์อะไรขึ้น และตัวนี้น่าจะหนีไปทางไหน ทั้งได้ความรู้ สนุก และตื่นเต้น เพราะอย่างนี้เด็ก ๆ ที่ได้เดินป่าด้วยถึงได้ติดพี่อาเฌอเป็นตังเม

ระหว่างทางพี่อาเฌอชี้ให้ดูรอยตีนสัตว์หลายรอย บางรอยเป็นรอยเก่า มีมาหลายวันแล้ว สังเกตจากใบไม้ที่ร่วงทับถม บางรอยเกิดขึ้นใหม่  เราพบรอยตีนช้างที่ดูสดใหม่ในบางจุด พี่อาเฌอบอกพวกเรา พลางเอาใบไม้มาโยน ๆ ทับรอยใหม่นั้นเล็กน้อย พอให้รู้ว่าเป็นรอยที่เห็นแล้ว หากขากลับมีรอยเพิ่มเติมก็จะรู้ได้ทันที

พวกเราเดินไปคุยกันไปด้วย ขึ้นเนินลงเนินบ้าง เดินข้ามธารน้ำบ้าง เดินง่ายไม่ลำบากอะไร ฉันรู้สึกทึ่งกับความสามารถของพี่อาเฌอในการจำเส้นทางเดินในป่าได้ราวกับจำถนนหนทางในเมือง สำหรับฉันมองไปทางไหนป่าก็ดูจะเหมือนกันไปเสียหมด ต้นไม้ ต้นไม้ และต้นไม้

เราหยุดพักเล็กน้อยบริเวณเนินก่อนถึงโป่งไฮประมาณ ๓๐๐ เมตร  จากจุดพักนี้ เรางดการพูดคุยส่งเสียงโดยสิ้นเชิง ด้วยใกล้บริเวณโป่งเข้าไปทุกที เสียงของเราอาจทำให้สัตว์ป่าตื่นตกใจ ส่งเสียงเตือนกันถึงอันตราย และไม่มาเข้ากินโป่งได้ เราเดินกันเงียบ ๆ และตั้งใจฟังเสียง เมื่อถึงบริเวณโป่งไฮฉันสัมผัสบางสิ่งที่บอกไม่ถูก รู้สึกว่าพื้นที่แห่งนี้ศักดิ์สิทธิ์และมีพลัง ฉันขออนุญาตและขอบคุณพื้นที่ที่เมตตาให้ฉันได้เป็นส่วนหนึ่งของธรรมชาติแห่งนี้ด้วยความเคารพ และเดินเข้าไปเงียบ ๆ

บังไพรถูกสร้างขึ้นบนต้นไม้ สูงจากพื้นดิน ๔-๕ เมตร มีบันไดไม้ทำง่าย ๆ พาดไว้ให้ปีนได้ไม่ยากนัก ออกแรงสักนิดก็ขึ้นไปนั่งบนห้างได้อย่างสบาย  ก่อนปีนขึ้นห้างพวกเราไหว้ขออนุญาตด้วยความเคารพและให้เกียรติธรรมชาติในพื้นที่ บุ๊นปีนก่อนเป็นคนแรกด้วยความคล่องแคล่ว ทะมัดทะแมง ตัวฉันที่ออกจะสมบูรณ์หน่อย ๆ ก็ค่อย ๆ ก้าวขึ้นช้า ๆ อย่างมั่นคง ห้างไม่ใหญ่ไม่เล็ก นั่งสามคนกำลังสบายพอดี ๆ พื้นห้างเป็นไม้กระดานแผ่นเรียงกัน มองลอดช่องระหว่างแผ่นไม้เห็นพื้นด้านล่าง ด้านบนคลุมไวนิลไว้กันฝน ด้านข้างมีสแลนสีดำปิดเกือบรอบ เจาะช่องไว้สำหรับเฝ้ามองหรือเลนส์กล้อง มองลงมาเห็นโป่งทั้งสองฝั่ง คือ โป่งดินและโป่งน้ำซับ

เราอยู่บนห้างตั้งแต่สายจนเย็นย่ำ สิ่งที่ทำคือนั่งเงียบ ๆ และเฝ้ารอ...ไม่มีทางรู้เลยว่าจะมีสัตว์ป่ามาใช้บริการโป่งให้เราดูหรือไม่  บุ๊นพกหนังสือมาอ่านระหว่างรอ สลับกับการมองโป่งเป็นระยะ ๆ เสบียงทั้งข้าวกล่องและขนมที่เตรียมไว้ค่อย ๆ ถูกจัดการไปเรื่อย ๆ บางครั้งก็หลับกันบ้างเป็นเรื่องปรกติ

สิ่งหนึ่งที่ฉันสัมผัสได้ในตัวพี่อาเฌอเสมอมาคือความนิ่งและความใจเย็น  หลายปีที่รู้จักกันไม่เคยเห็นพี่อาเฌอหงุดหงิดแม้สักครั้ง ฉันยังจำครั้งแรกที่บุ๊นมาโป่งไฮได้ดี อายุราว ๙ ขวบปี นั่งบนห้างเฝ้ารออยากเห็นสัตว์ป่ามากินโป่ง รออยู่นานโขก็ยังไม่มีสัตว์เข้ามา อาจด้วยความสงสัยว่าสัตว์ป่าไปอยู่ไหนกันหมด จู่ ๆ บุ๊นก็ยื่นหน้าเล็ก ๆ โผล่ออกไปดูจากช่องบังไพร  เพียงแวบเดียวเสียงกระรอกร้องดังก้องป่าและมีกระรอกตัวอื่นส่งเสียงรับต่อไปอีกเป็นทอดสองทอด คุณกระรอกได้ส่งสารเตือนเพื่อนพ้องในป่าใหญ่ถึงการมาเยือนของคนแปลกหน้าเรียบร้อยแล้ว พี่อาเฌอเองย่อมรู้ดีกว่าใครว่าแม้นั่งรอต่อไปก็ไม่น่าจะมีโอกาสเห็นสัตว์ป่ามาที่โป่งแล้ว แต่กลับเลือกที่จะไม่พูดอะไรที่บั่นทอนกำลังใจ อดทนนั่งอยู่กับเรา ให้เราได้ใช้เวลาเฝ้ารอต่อไปจนบ่ายคล้อยก่อนจะชวนกันกลับออกมา

ช่างภาพสารคดีสัตว์ป่าที่มีผลงานเป็นที่ยอมรับหลายท่านที่ฉันรู้จัก เริ่มจาก “ใจ” ที่รักธรรมชาติ และมี “ความเพียร” ทำในสิ่งที่รักนั้น ซึ่งสำคัญอย่างยิ่ง  การจะได้ภาพสวยงามเล่าเรื่องราวสักภาพ นอกจากทักษะการใช้อุปกรณ์ให้อยู่หมัด ยังอาศัยทักษะสั่งสมมากมาย ประสบการณ์ การวางแผน มุมมอง การสังเกต ความเข้าใจ ความนิ่ง และการรอคอย

การเตรียมตัวให้พร้อมเป็นสิ่งสำคัญ ก่อนการเดินทางพี่เบชวนให้บุ๊นวางแผนว่าอยากได้ภาพแบบไหนอย่างไรบ้าง  จะวางแผนได้เราต้องรู้จักข้อมูลของสภาพพื้นที่ พฤติกรรมตามธรรมชาติของสัตว์ป่าในพื้นที่ต่าง ๆ นั้น รวมถึงสภาพอากาศด้วย บุ๊นเขียนแผนของตัวเองไว้คร่าว ๆ ปรับเปลี่ยนได้ตามสถานการณ์  พี่เบเดินทางมาล่วงหน้าก่อนแล้ว บวกกับประสบการณ์อันยาวนาน ข้อมูลจึงแน่นปึ้ก ทำให้ ๓ วันของเราเต็มไปด้วยประสบการณ์ในหลากหลายพื้นที่ เป็น ๓ วันที่เราใช้เวลาอย่างเต็มที่ตั้งแต่เช้ามืดจนถึงเข้านอน

ทุกวันพี่เบจะตื่นแต่เช้ามืด เตรียมตัวพร้อม และจะออกไปเฝ้าสัตว์ป่าทุกครั้งที่โอกาสอำนวย ในเวลาค่ำจะทยอยเช็กภาพและชวนพูดคุยแลกเปลี่ยนเกี่ยวกับภาพที่ถ่ายมา ก่อนจะแยกย้ายกันพักผ่อน  แม้บุ๊นจะเป็นเด็กพลังงานสูง เริ่มต้นวันใหม่ด้วยความคึกคักทุกวัน แต่เมื่อแบตเตอรี่ในตัวหมดก็พร้อมปิดสวิตช์โดยง่าย ในทุกค่ำหลังจากใช้พลังงานเต็มที่ตั้งแต่เช้ามืด บุ๊นมักอยู่ในสภาพตาปรือ ๆ ไม่ค่อยพร้อมนักในการพูดคุยแลกเปลี่ยน มีคืนหนึ่งบุ๊นเข้านอนชาร์จพลังงานตั้งแต่ ๑ ทุ่มครึ่งยาวถึงเช้าตรู่ ฉันรู้สึกเอ็นดูตากล้องตัวน้อยและรู้สึกขอบคุณสำหรับโอกาสการเรียนรู้ประสบการณ์ของการทำงานสารคดีเช่นนี้

พี่เบขอดูภาพที่บุ๊นถ่ายมา แม้จะพลาดพลั้งเสียมาก พี่เบยังมีรอยยิ้มให้เด็กชายเสมอ

ฉันพบว่าช่างภาพสัตว์ป่าที่เคยพบปะคุ้นเคยมีความสุขได้ง่าย ๆ จากการไปอยู่และได้รับความไว้วางใจจากธรรมชาติ เมื่อถามถึงสิ่งที่ได้เรียนรู้จากธรรมชาติ มักจะมีคำว่า “ง่าย” เจืออยู่ด้วยเสมอ “อยู่ง่าย” “เรียบง่าย” และ “สุขง่าย”

“ความจริงผมก็อธิบายไม่ได้หรอกว่าความสุขในการถ่ายภาพสัตว์ป่าจริง ๆ คืออะไร ยิ่งหลัง ๆ มานี้ถ่ายภาพน้อยมาก อาจจะ...แค่ได้ไปอยู่ตรงนั้น” พี่เบบอกเล่าฉันเอ่ยถามพี่อาเฌอถึงความสุขในการถ่ายภาพ แม้อยู่ภูเขียวมานาน ไปทุกจุดซ้ำแล้วซ้ำเล่า แต่ก็ยังคงไปที่เดิมซ้ำ ๆ ถ่ายภาพอยู่อย่างนั้นเรื่อยมา

“เป็นความสุขของตัวเองและเป็นความสุขที่ส่งต่อถึงคนอื่น ๆ ด้วย”

พี่อาเฌอตอบเนิบ ๆ ง่าย ๆ ไม่ซับซ้อน แล้วเล่าถึงตอนไปเฝ้าช้างในจุดที่อยากพบและเฝ้ารออิริยาบถที่อยากเห็นช้างทำ

“ถ้าช้างไม่ทำก็ไม่เป็นไร ช้างไม่มาก็ไม่เป็นไร มีความสุขแล้วที่ได้มานั่งรอ”

ฉันยิ้มกับคำตอบของพี่อาเฌอและนึกถึงตอนที่บุ๊นได้รับโอกาสไปเฝ้ารอดูนกเงือกหัวแรดมาป้อนอาหารลูกน้อยที่โพรงรังในป่าที่จังหวัดนราธิวาส บุ๊นนั่งเฝ้ารอในบังไพร เหงื่อไหลไคลย้อยอยู่เป็นชั่วโมง แต่นกไม่เข้ามาป้อนลูก เมื่อพี่คนหนึ่งถามว่ารู้สึกอย่างไร

“ไม่เป็นไรเลย ก็เป็นการเฝ้ารอในธรรมชาติ ถ้าไม่เจอก็ถือว่าได้มาแล้ว” เด็กชายตอบยิ้ม ๆ ขณะกินลูกไม้บนต้นละไมแก้มตุ่ย

ฉันพบว่าบุ๊นมีที่มีทางตามความสุขของตัวเอง ที่อยากทำ ณ ตรงนั้น เวลานั้น ไม่ได้กดดันตัวเองในเรื่องการถ่ายภาพ ถ่ายได้ก็ถ่าย ถ่ายได้แค่ไหนก็แค่นั้น ในบางครั้งก็หลุดสมาธิ หลุดความอดทนไปบ้าง ติดเล่นบ้าง มนุษย์แม่อย่างฉันอาจเผลอไผลกดดันลูกไปบ้างโดยไม่ทันรู้ตัว

“แม่ไม่ต้องคาดหวังอะไรในตัวบุ๊นนะ ถ้าบุ๊นจะเป็น บุ๊นก็เป็นเองแหละ”

บุ๊นพูดด้วยน้ำเสียงปรกติธรรมดาในค่ำวันหนึ่ง เป็นประโยคสั้น ๆ ที่กระตุกเตือนใจฉันได้ชะงัดนัก เรากอดและบอกรักกันก่อนนอน