436 กะเหรี่ยง คนของป่า

คนกะเหรี่ยงมีวิถีชีวิตที่รักสงบสอดคล้องกลมกลืนกับป่าและธรรมชาติ ซึ่งจะเห็นได้จากความเชื่อและพิธีกรรม ตลอดจนการดำรงชีวิต ในประเทศไทยแบ่งชาวกะเหรี่ยงออกเป็นสี่กลุ่มใหญ่ๆ คือ กะเหรี่ยงปกาเกอะญอกะเหรี่ยงโปว์หรือโผล่ว กะเหรี่ยงปะโอหรือตองสู และกะเหรี่ยงกะแยหรือบะเวเสื้อผ้าเครื่องแต่งกายของชาวกะเหรี่ยงเรียบง่าย แต่มีความเฉพาะตัว ทำให้เรารู้ว่าพี่น้องชาวกะเหรี่ยงมาจากกลุ่มไหน

ชาวปกาเกอะญอสร้างสรรค์ลวดลายสีสันของผ้าทอตามลวดลายจากธรรมชาติ ไม่ว่าจะเป็นดวงดาว สายนํ้า สัตว์ป่า ดอกไม้ ใบไม้ และยังตกแต่งด้วยเมล็ดพืชในท้องถิ่นอย่างลูกเดือย เด็กหญิงหรือหญิงสาวที่ยังไม่ออกเรือนจะสวมชุดสีขาวยาวกรอมข้อเท้าที่เรียกว่า “เชวา” หากออกเรือนแล้วจะสวม “เชโม่ซู” เป็นเสื้อสีดำปักลวดลายจากลูกเดือย นุ่งผ้าถุงมัดหมี่สีแดงที่เรียกว่า “หนี่” และใช้ผ้าเข่อเผ่อกิโพกหัว ส่วนผู้ชายจะสวมเสื้อสีแดงทรงกระบอก นุ่งกางเกงสะดอสีดำหรือโสร่ง และโพกหัวด้วยผ้าแดงหรือขาว

ชุดผู้หญิงของกะเหรี่ยงโปว์คล้ายคลึงกับปกาเกอะญอ สีและลวดลายก็แตกต่างกันไปตามพื้นที่อาศัย แต่ประดับปักตกแต่งเสื้อด้วยลูกเดือยเหมือนกัน ส่วนผู้ชายโปว์สวมเสื้อทรงกระสอบ ผ้าทอพื้นขาวลายแดง

ผู้หญิงปะโอนุ่งผ้าถุงและสวมเสื้อสีดำคอจีนเอวลอยเป็นชั้นนอก เสื้อข้างในทรงกระสอบ พันหน้าแข้งเหมือนผู้หญิงมูเซอมีลายพญานาคติดอกเสื้อ และมีเครื่องประดับที่ผ้าโพกศีรษะ

คนกะเหรี่ยงกระจายอยู่ในหลายจังหวัด ตั้งแต่จังหวัดแม่ฮ่องสอน เชียงใหม่ แพร่ น่าน ตาก กาญจนบุรี เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ เป็นต้น ทุกกลุ่มนั้นส่วนใหญ่ใช้ชีวิตอยู่กับป่า นอกจากหาของป่าแล้ว ก็ยังทำนาทำไร่หมุนเวียนและเลี้ยงสัตว์ บ้านของพวกเขาจึงมีคอกสัตว์อยู่ใต้ถุนบ้าน ชั้นบนจัดไว้เป็นพื้นที่สำหรับทำครัวและพักผ่อน

ชาวกะเหรี่ยงแบก “โง” คือที่ใส่ของ
หรือพืชผักที่เก็บได้จากในป่า
เมื่อถึงฤดูกาลเกี่ยวข้าวก็ไว้ใส่ข้าวฟ่อน ภายใน “โง” เต็มไปด้วยอาหารสดใหม่ ผักตามฤดูกาล หน่อไม้ เห็ด จากป่า ปลาและปูตัวเล็กๆ จากลำธาร

บางคนก็เรียกว่ากะเหรี่ยงแดง เสื้อผ้าแตกต่างจากอีกสามกลุ่มอย่างเห็นได้ชัด ชุดของผู้หญิงกะแยเรียกว่า “กะแยหมื่อ” ใช้ผ้าทอทั้งผืนผูกเฉียงบ่า แล้วสวมเครื่องประดับ มีผ้าขาวผูกเอว เชือกหุ้มเข่า และโพกผ้าสีแดงบนหัว บางคนก็สวมกำไลข้อเท้า ส่วนผู้ชายใส่เสื้อทรงกระสอบสีแดงปล่อยด้ายชายเสื้อ โพกผ้าสีแดง นุ่งกางเกงเรียกว่าชุด “กะแยควา”

พิธีกรรมของกลุ่มกะเหรี่ยงปกาเกอะญอและโปว์
ในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าอุ้มผาง เพื่อขอขมา ขอบคุณ และขอพรต่อเทวดาผู้รักษาดิน น้ำ ป่า

จากสกู๊ปมาบุ๊โคะ บุญปีใหม่พิทักษ์โลก
นิตยสาร สารคดี ฉบับที่ ๓๕๕ กันยายน ๒๕๕๗
ภาพ : ประเวช ตันตราภิรมย์