ผศ. ดร. สถิตย์ ภาคมฤค
อาจารย์ประจำสาขาวิชาการสอนภาษาไทย คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร
จากการสอนรายวิชาคติชนวิทยาและวิชาภูมิปัญญาท้องถิ่น ที่มุ่งเน้นให้นักศึกษาได้ปฏิบัติการเก็บข้อมูลภาคสนาม กับความชอบส่วนตัวที่ชื่นชมวิธีคิด กุศโลบายของปราชญ์อีสานที่ส่งต่อความคิด ความรู้ มาสู่ลูกหลานต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน นำอาจารย์หนุ่มไปรู้เห็นวิถีลี้ลับเก่าใหม่ที่ผสมกลมกลืนกันอยู่ในชุมชนคนอีสานหลากชาติพันธุ์ในแอ่งสกลนคร ที่เรียกกันว่าอีสานเหนือ โดยเฉพาะศรัทธา ความเชื่อต่อเรื่องผี
อาจารย์ประจำสาขาวิชาการสอนภาษาไทย คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร
จากการสอนรายวิชาคติชนวิทยาและวิชาภูมิปัญญาท้องถิ่น ที่มุ่งเน้นให้นักศึกษาได้ปฏิบัติการเก็บข้อมูลภาคสนาม กับความชอบส่วนตัวที่ชื่นชมวิธีคิด กุศโลบายของปราชญ์อีสานที่ส่งต่อความคิด ความรู้ มาสู่ลูกหลานต่อกันมาจนถึงปัจจุบัน นำอาจารย์หนุ่มไปรู้เห็นวิถีลี้ลับเก่าใหม่ที่ผสมกลมกลืนกันอยู่ในชุมชนคนอีสานหลากชาติพันธุ์ในแอ่งสกลนคร ที่เรียกกันว่าอีสานเหนือ โดยเฉพาะศรัทธา ความเชื่อต่อเรื่องผี
ผีดีและผีร้ายในอีสานเหนือ
Small Talk
เรื่อง : วีระศักร จันทร์ส่งแสง
ภาพ : วิจิตต์ แซ่เฮ้ง
ภาพ : วิจิตต์ แซ่เฮ้ง
โลกของผีอีสานเป็นอย่างไร
ผีในอีสานมีทั้งความหมายที่เป็น god และ ghost มีทั้งให้คุณและให้โทษ ทั้งกลุ่มที่เป็นเทวดา อย่างผีแถนดั้งเดิม กลุ่มวิญญาณของบรรพชนที่กลายเป็นผีอารักษ์ ผีปู่ตา และกลุ่มคนเล่นของที่เรียนคาถา ไสยศาสตร์ เวทมนตร์ดำ แล้วผิดพลาดทำให้เป็นผี ในอีสานเรียกรวม ๆ ว่าผีทั้งหมด
แบ่งเป็นผีให้โทษ อย่างผีปอบ ผีโพง ผีเป้า ผีห่า ผีกองกอย ส่วนผีเหยา ผีอารักษ์หรือผีปู่ตา ผีไท้ ผีน้ำ เป็นผีให้คุณ ผีไท้อยู่บนสวรรค์ ผีน้ำอยู่ในเถื่อนถ้ำภูผาป่าน้ำมีพิธีกรรมที่เรียกว่าพิธีเหยา ส่วนผีปู่ตาบางที่ก็เป็นผีมเหสักข์ อย่างในมหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนครของเราก็มี
ความเชื่อเรื่องผียังมีมากในอีสาน เดิมทีใช้บำบัดยามเจ็บไข้ไม่สบาย ตอนหลังทำหน้าที่พยากรณ์ด้วย ผ่านคนที่นับถือที่เรียกว่าผีหมอหรือร่างทรง ซึ่งมีทุกช่วงวัยและสถานะทางสังคม อาจารย์ นักศึกษาในมหาวิทยาลัยของเราก็มีเยอะ
แบ่งเป็นผีให้โทษ อย่างผีปอบ ผีโพง ผีเป้า ผีห่า ผีกองกอย ส่วนผีเหยา ผีอารักษ์หรือผีปู่ตา ผีไท้ ผีน้ำ เป็นผีให้คุณ ผีไท้อยู่บนสวรรค์ ผีน้ำอยู่ในเถื่อนถ้ำภูผาป่าน้ำมีพิธีกรรมที่เรียกว่าพิธีเหยา ส่วนผีปู่ตาบางที่ก็เป็นผีมเหสักข์ อย่างในมหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนครของเราก็มี
ความเชื่อเรื่องผียังมีมากในอีสาน เดิมทีใช้บำบัดยามเจ็บไข้ไม่สบาย ตอนหลังทำหน้าที่พยากรณ์ด้วย ผ่านคนที่นับถือที่เรียกว่าผีหมอหรือร่างทรง ซึ่งมีทุกช่วงวัยและสถานะทางสังคม อาจารย์ นักศึกษาในมหาวิทยาลัยของเราก็มีเยอะ
ยุคสมัยเปลี่ยนไปแต่ผียังอยู่
อาจารย์อธิบายเรื่องนี้อย่างไร
อาจารย์อธิบายเรื่องนี้อย่างไร
ความเชื่อเรื่องผีในแอ่งสกลนครมีความเหนียวแน่นมาก พระคุณเจ้าบางรูปก็ยังนับถือผี แม่หมอเหยาเล่าให้ผมฟังว่า บางรูปถึงเวลาไหว้ผีประจำปี ที่เรียก “ลงข่วง” บางรูปลาสิกขาเพศเพื่อไปฟ้อนผี แล้วมาบวชใหม่ตอนรุ่งเช้า
ความเชื่อเรื่องผีในพื้นที่นี้ยังเข้มข้นมาก อาจด้วยภูมิประเทศที่เป็นภูผาป่าน้ำ ความเป็นชาติพันธุ์ ซึ่งในวันขึ้น ๓ ค่ำ เดือน ๓ ของทุกปี จะมีการเลี้ยงผีประจำปี ปลูกปะรำพิธี นำดอกลีลาวดีมาร้อยเป็นพวง เอาอาวุธโบราณมาฟ้อน ฟ้อนกันทั้งวัน ๒-๓ วัน จากนั้นเล่นบทบาทสมมุติในการทำอาชีพ ตกปลา คล้องช้างม้าสร้างบ้านแปงเมือง เป็นความทรงจำการดำรงชีพของกลุ่มผีดั้งเดิม จากนั้นเล่นน้ำ ส่งผีขึ้นเมืองแถนก็จบพิธี
ความเชื่อเรื่องผีในพื้นที่นี้ยังเข้มข้นมาก อาจด้วยภูมิประเทศที่เป็นภูผาป่าน้ำ ความเป็นชาติพันธุ์ ซึ่งในวันขึ้น ๓ ค่ำ เดือน ๓ ของทุกปี จะมีการเลี้ยงผีประจำปี ปลูกปะรำพิธี นำดอกลีลาวดีมาร้อยเป็นพวง เอาอาวุธโบราณมาฟ้อน ฟ้อนกันทั้งวัน ๒-๓ วัน จากนั้นเล่นบทบาทสมมุติในการทำอาชีพ ตกปลา คล้องช้างม้าสร้างบ้านแปงเมือง เป็นความทรงจำการดำรงชีพของกลุ่มผีดั้งเดิม จากนั้นเล่นน้ำ ส่งผีขึ้นเมืองแถนก็จบพิธี
กลุ่มผีที่น่ากลัวอย่างผีปอบล่ะ
เป็นผีร้าย แต่รักษาได้ สมัยก่อนคนเป็นปอบจะถูกไล่ออกจากหมู่บ้านมาอยู่รวมกัน หลวงปู่มั่นมาทำพิธีโยนตะกรุดลงในบ่อน้ำ คนเป็นปอบกินแล้วหายทั้งหมู่บ้าน หมอเหยาก็รักษาได้ ทางอีสานเหนือจึงไม่ค่อยมีปอบมากเหมือนที่ได้ยินแถวอีสานกลาง
ปอบมีทั้งคนที่เป็นจริงและปอบแบบการเมือง คนอยากได้ที่คนอื่น แต่เจ้าของไม่ยอมขายให้ ก็ไปปล่อยข่าวว่าเขาเป็นปอบ จนต้องย้ายออกไป ก็ต้องยอมขายที่
ปอบมีทั้งคนที่เป็นจริงและปอบแบบการเมือง คนอยากได้ที่คนอื่น แต่เจ้าของไม่ยอมขายให้ ก็ไปปล่อยข่าวว่าเขาเป็นปอบ จนต้องย้ายออกไป ก็ต้องยอมขายที่
‘‘ต้นไม้ใหญ่บ่มีผี สาวผู้ดีบ่ซู้ ธรณีอกสิแตก แปลว่า ต้นไม้ใหญ่ถ้าไม่มีผี สาวงามไม่มีผัว บ้านเมืองจะพินาศ’’