ลองอ่าน 460 UNSEEN Songkhla

ในแต่ละท้องถิ่นมักมีเรื่องซ่อนเร้น บังตา คาใจ คาดไม่ถึงในสายตาและความรับรู้ของคนภายนอก ทั้งที่เป็นเรื่องราว รูป รส กลิ่น สีสัน ศิลปะในชีวิต ซึ่งในภาษาสมัยใหม่เรียกเรื่องที่อยู่ในข่ายนี้ว่า hidden หรือ unseen

เมื่อถึงสี่แยกใหญ่กลางเมืองสะบ้าย้อย สิ่งแรกที่ดึงดูดสายตามากกว่าอื่นใด คือภาพกราฟฟิตีขนาดผนังตึกสามชั้น ทางซ้ายมือมุมไฟแดง

ในภาพนั้นมีแพะ สำเภาแล่นข้ามสมุทร และชายมุสลิมในชุดโต๊ปสีขาว พอจับเค้าเรื่องได้ว่าน่าจะเกี่ยวกับการรู้จักกาแฟครั้งแรกของมนุษยชาติ ที่เล่ากันมาว่าชาวมุสลิมแถบอาระเบียหรือตะวันออกกลางเมื่อศตวรรษที่ ๙ ต้อนแพะออกไปเลี้ยง แล้ววันหนึ่งเห็นแพะคึกคะนองกว่าปรกติ หลังกินผลไม้สุกสีแดงเม็ดเล็ก ๆ จากต้นไม้พุ่มเตี้ย คนเลี้ยงแพะลองเอามากินเองบ้างก็รู้สึกกระปรี้กระเปร่า พัฒนามาสู่ การคั่วบดผงชงน้ำร้อนดื่ม และแพร่ออกไปสู่โลกภายนอกตามสายคนมุสลิม เรียกกันว่า kaweh แปลว่า พลัง ความกระปรี้กระเปร่าก่อนมาเป็น koffee แล้วเป็น coffee ในภาษาอังกฤษ จนถึงเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ของไทยเรียกโกปี

ซึ่งตามที่แถวตัวหนังสือด้านล่างจิตรกรรมบนผนังตึกบอกว่า “สะบ้าย้อย ถิ่นกำเนิดกาแฟโรบัสต้าของประเทศไทย”

โรบัสต้าต้นแรกของเมืองไทยอยู่ที่นี่หรอกหรือ ต้องไปตามหาดูให้เห็นกับตา

สะบ้าย้อยเป็นอำเภอทางตอนใต้ของจังหวัดสงขลา ติดต่อกับชายแดนใต้จังหวัดยะลาและต่อแดนกับมาเลเซีย ซึ่งมีช่องผ่านแดนธรรมชาติข้ามไปมาตั้งแต่โบราณ และตามเส้นทางนี้เองที่ว่ากันว่าโรบัสต้าจากโลกมุสลิมผ่านเข้าสู่แดนด้ามขวานของไทย

สะบ้าย้อยเป็นส่วนหนึ่งของเทือกเขาสันกาลาคีรี จึงหาที่ราบกว้างได้ยาก คนพื้นเมืองทั้งชาวพุทธ มุสลิม ตั้งชุมชนกระจายอยู่ตามริมลำน้ำและระหว่างหุบเขา

เมื่อถามหากาแฟโรบัสต้าต้นแรกในตำนาน คนท้องถิ่นต่างอ้างถึงชื่อ “ติหมุน” ชายอิสลามบ้านห้วยบอน ว่าเป็นคนแรกที่นำเข้ามาจากมาเลเซีย

บริเวณที่ติหมุนนำกาแฟมาปลูกครั้งแรก ในตอนนี้ตกทอดมาอยู่กับทายาทรุ่นที่ ๔ ชื่อ ขะสมาน ขะเรมะนัน เจ้าหน้าที่กองอาสารักษาดินแดน ซึ่งสูญเสียการได้ยินไปมากจากเหตุโดนวางระเบิดขณะออกท้องที่กับปลัดอำเภอ เมื่อเดือนเมษายน ๒๕๖๔ รถกระบะสี่ประตูหุ้มเกราะแหลกบุบบู้เจ้าหน้าที่รัฐสี่คนในรถรอดชีวิตแต่ต่างบาดเจ็บสะบักสะบอม ขะสมานแก้วหูทะลุ ใครพูดกับเขาตอนนี้ต้องตะโกน

ขะสมานแนะนำตัวว่าเขาเป็นลูกของสะนิ ผู้เป็นลูกของโต๊ะนิเงาะ ซึ่งเป็นลูกของติหมุน ซึ่งขะสมานบอกว่าจริง ๆ คุณทวดของเขามีชื่อจริงว่า นิติหมุน สุหลงกูด เกิดปี ๒๔๒๘

ส่วนที่ว่าเขารู้เรื่องราวของคนรุ่นทวดเมื่อ ๑๐๐ กว่าปีก่อนได้อย่างไร ขะสมานบอกว่าฟังมาจากนิอาซัน ซึ่งเป็นคนรุ่นที่ทันได้เจอนิติหมุน