(สมัยรัชกาลที่ ๔) เกิดโรงเรียนราษฎร์แห่งแรก คือ โรงเรียนกรุงเทพคริสเตียนวิทยาลัย ก่อตั้งโดยคณะมิชชันนารีชาวอเมริกัน นิกาย
โปรเตสแตนต์

(สมัยรัชกาลที่ ๕) จัดตั้งโรงเรียนหลวงขึ้น ในพระบรมมหาราชวัง เพื่อฝึกคนเข้ารับราชการ

จัดตั้งโรงเรียนหลวงสำหรับให้ราษฎรเรียนแห่งแรก คือโรงเรียนวัดมหรรณพาราม และมีการจัดตั้งโรงเรียนขึ้นตามวัดต่าง ๆ ในเวลาต่อมา 

กรมธรรมการเปลี่ยนเป็นกระทรวงธรรมการ เพื่อกำกับดูแลโรงเรียนที่มีจำนวนมากขึ้นทั้งในเมืองหลวงและหัวเมือง พร้อมทั้งก่อตั้งโรงเรียนฝึกหัดอาจารย์ เพื่อฝึกครูให้มีคุณภาพ

กระทรวงธรรมการวางหลักสูตรของโรงเรียนมูลสามัญชั้นต้น (เด็ก ๗-๑๕ ปี) มีวิชาเรียน คือ ธรรมจารี อ่าน เขียน แต่งข้อความ ไวยากรณ์ เลขวิธี ขับร้อง  และโรงเรียนสามัญชั้นสูง (มีสี่ชั้น) เพิ่มการเรียนวิชาภูมิศาสตร์ พงศาวดาร เขียนรูปภาพ และวิชาอื่น ๆ ถ้าโรงเรียนจัดครูสอนได้ คือ ภาษาอังกฤษ การช่างฝีมือ เพาะปลูกหรือการค้าขาย